Katalog

12 ÖZEL EK ‘ ÖZEL EK MEHMET ALİ AYBAR MEHMET ALİ AYBAR 13 ORAL ÇALIŞLAR Sosyalizm ve demokrasinin 87 yıllıkuzun koşusu leı dc san 11 \lchııwı Alı Aybar, bilim vanıııda çeşitli vanşrnalarda 1ürkıyc’vı tcmsı1cin ii ş b r spoı Lurdı ilkcin ııe mada1 kaı.andıııın sporcu Aybar. 87 yıllık sus yaşamı bovıınca koştu Bu koşu. tıı ya ıım ve dernııkras 1 koşu ıvdıı 1 k ışuda eııııcdı hiç iercdılıı hiç vor<ılıııadı.hiç t . dik başlı. euı unlu cesııı bu le k iLı vdii nda 1iırk ıve s vali en ne, arka 1 on iiriii ve kavga dolu bır yaşamı miras bıraktı. ( ). bır 0. her oınıır boyu (Lırlügelecek hesabını hııı yana hııakaı;ık saıı adaletin netesıne kadar sosvalıı.nıııı, in sayım ne usu oldu t ). 2()\ ii ıde vc ızgtıd sı st ıl1 30’ımnda iııcn in n ıııwt Icrı pe şın d ip dc koşanlardan Aybar, dostıınıın düş ,udınd,ııısııı nıaıııiıııi. herkesin bır inanç a<1;ınıı d 1 y l3clııce lioraimve hapiste tıldtiğıı ıçin parti kunııadı sıyası ).ışaııı Yefli(leflcanlanınca 1975 yılımıd.ı ybar k’endısı A bu lıkıc oııcc Sos gibi duşıunıe,ı y;ihistl>artıyikurdu se )ıi parti d.ilia \onra Susyahıst 1)t’s nın l’ını’.ı ,ıtlinı aldı kciiılı 1irına uyg ııım olarak pant t ıçı ı de huırnkr,ıtıışııunl ı oiulcycc tüzuk ıııaddelenı koydu, t ek 1 (ieııel .ıııL’,ık ır ılönl:nı ( ıencl b <ıl bi 1ıvi iri fıı 1 r kon ı’re 11ıc rılıtlelı a ınetleıı bır daha Itiitıiıı öııetiııı katlenıcteııııııı ılçıc ıkısıiıiıı ıtiası llııiı;ı is’ııı..’i onlcın 12 Eylül 11 1 s hude ( ). lıu ‘\yh.ırını Sl ))“.ı ıle k.ıp.ınıldı il’ ls\ ımıaı)ı 1)15K l),ısası, Üniversiteden kopuş ‘ula 1908 viiında 1 stanbu1 dilııyayagelen rvıclı nıci Alı Aybar. Galatasaray t ısesı’nı vc Istanbul Uniseısıtesı Hukuk Fakulıesı’nı hıiııdı 199 yı linda hukuk doktoru oldu 19301942 kaldı se Fraıısa’ııııı yılları arasında Almanya tarafından işgali ‘l’ürkıyc’yc doiıd<i 1942 yılında IstuııbulUıııveısıtcsi Hukuk 1adevletler hukuku doçeiıu olarak göreve başladı. 1946 yılında Vatan ve (iüıı ga/.cıelerıııde Amciika aleyhtarı yazılar yazdığı ıçin Aybar’ın babası tarafından çekilmiş olan bir antreman fotoğrafı Aybar, 1980’den sonra açılan DISKdavasında avukattı. Duruşmalar boyunca yalnızca üç dava hariç tümüne katılan tek avukat. askerlik döııüşü Başbakan’ın emriyle Meclis’te varlığı ve savunduklan fikirler çok fıyi derındcn yaraladı Ayhar’in “güler ıııcak ıl da nıuhıılcfL’tn tutunıu nedenı yle üç ı yeni bu borı ii veıı u bır renk kaı ıyordu ‘ii (‘‘in örgüilcıııeye girişti t.!lkcııııı neıedcyse geri alınmadı. Aynı yıl Dcnıokraı Par açıldı sc 4 yıl hapse mahküm edildi. 1949 ünıversııcyc alızmi” tanımlama soııra su etti 111’, chıce lloranSadun önde B yılındaıııuklandı. Aynı yıllarda teyzcsının oğlu butüm gelen aydınları ‘ili’ çevresinde i yeni ve önemli bir olaydı Gericilığın onlara sosyalıım’, “l’ürkıyc ti’nin Bursa listesinden buğıııısiz aday olduy guçleıııııesı gel icı çesielcniıı de lıarekeıe geç ıiki ları da parti ıç ındekı mnulııil iit e leş ıii si ııc Arcıi önderlığıııe geçtı ve Aybar 197<)’dc inmesi yol ;ıçtı. tie toplandı, Hikıııei de cezaevindeydi. talıaınııtülsüzlüğüise yeni değil eski bir gele sa da, şaibcli 194<)seçimlerindeki lıileler uıckiı ‘rir Genel Başkanı Mehmet Ali Aybar. uğruyordu. Aybar. bu soılerıylc uluslararası pannden 1IP’ın düicnlcdığı toplantı ve nıiı iııglei, )962’dcn 1970’lcrc katlar Türkiye’nın milletvekili seçilemedı. koptu (turan Aren yönetimi Ayhar’i Aybar üzerinde çok büyük etkileri olıiıuştu. nedeniyle ‘ Meclis’te etkili ve cesur bir konuşrnacıydi. sosyalıst hareketin anlavışlarını aynen ıktidaıdakıAP’nin aıad:ıiını önce. (945 yılında kurulan ve genel başkanlığını Aybar. 195(1 ödcmcdığı gerekçesiyle İlavsiyeı siyasi yaşanıııida öneıııli bir ağırlık haline gel yılında çıkarılan afkanunuyla Yoksullann haklarını kanırlıklıkla savunuyor lürkıye’yc iıuiL,ıdde derneklerı”mıın, daha sonra l)ivıını ‘na vermişti, Ayhaı bu tutuma tepki komünııııılc dı. Amerikaıı aleyhtarı miüııgleı. gençlik bırakıldı. aktarmaya çalışan ıaklıtçı tııtıirnlara serbest Adil Müstecaplıoğlu’rnın yapıiğı ve hüıfın saldırılara rağmen bir adım geri 1 lP’tcn d 11am Partisi k<ııııandı arırıın eket gostererek ettı karşı çıkıyordu Yasal siyasi ,ııücadekyı 195262 yılları arasında avukatlık yaptı. gösterilen, Sosyalist Parti’nin kapatılması üzerine bu partinin köylülerin toprak talebiyle ülkenin dön ise Mı saldırılarına uğradı. tip yöneticileri se Til> Sovyetler Birlıği’ııin 1968 yılında Çe atmıyurdu savunuyordu soruıılaııyla yakındaıı ilgilendi, bir yanında hareketc gcçmcsı. l)oğu avukatlığını üstlendi. Bu <tavaon yıl sotıra be fabrika işgalleri Türkıye’yı üyeleri, Al’ ıktıdarıiıııı eli sapa! ı inılıtalılam sendikacılann örgütlcnrnesınc yardııııcı oldu. mıtınglcri, koslovakya’yi işgaline karşı çıkması da aynı TIP Kapatılıyor raatla sonuçlandı. işçi grevlen y anlayişın bir parçasıydı, Ama ü yıllarda Süs Dr. t likmen Kivılcımlı’ııın liderliğini yaptığı sarsıyor, taşları yerinden oynatıyordu. Bunu ılıca aralandı. dös lıldü Türkiye sosyalizmi l3elıice L3oraiu, enel ltaşkanltğında 293(1 G Tl R bu vıllaı’da 1ürkıye‘nın umuulı hal tne 1968 yılında hcr yana yayılan üniversite ışgal yetter l3ırlıği’niiı ve Ç’ın’ınsosyalistler Vataıı Partisi hakkında açılan davada Cezaevi l:kim 1970 yılında etkisi dc 1 n geliyordu Iııöııüöndeı’I Geıiciliğiıi Türkiye’nin dört bir yanında lizerındekı çok büyüktü, kiitıse Ayhar’ı leri izledi. TIP,kısa sürede ‘türkiye’nin <)7 üstlendi. iğiııdcki (‘1 1> ‘I’l ’’ ı yapılan TIP 4. savunmayı dinlemek gençlere, işçilere, köylülere saldırısı, ilandc esmırdığırüzgardatı etkikiıeı’ek solcu bır istemiyordu. Deviimcı gcııçlcr ise Küba ltiiviik Kongresinde kabul edileıi ve kütt Üniversiteden ayrılınca 1 Şubat l947’dc örgütlcnuivermişiı. 0 güne kadar, kıyıda sosyalistler şiddct,yanlısı cğilımlerin sot ııııımu ele alan t laIktııı BiIdirgesi nedeni yle devrımuııin büyusüııe kapılmışlar, yeni bır içinde tlc yöneldi irıönii. 1965 yılında geleiıeksel çi/gıye kalnıış, devlet tarafından itılupkakilan köşede ‘1 Istanbul’da tür” isimli bir gazete yayımladı. Bu Türkiye işçi Partisi gelişmesineoldu Ozelıkle devrimci gençlerin sılahlı neden Tl!’ lmakkııidadava açıldı ve ‘Il P, Anayasa devrimin hazırlıklarını yapıyorlardı solcular yeni bu kimlikle ve ılencilcr, değiştirerek “ortamın solıı” slogaııivla çizgisini 6 sayı sonra sıkıyönetim tarafından gazete komandolann ve polisin saldırıları ilan t 1961 yılında (2 sendikacı tarafından atılganlıkla Aybar, azınlıkta kalmasına ve p.ırtı içindeki MalıkemL’sıarafındmı 2()Tcnımıız 1971 yılın’ siyaset sahncsınc çıktılar.İİP. işçi ve köylu solda saf’ıımttuğuıuui etti t%5 kıtpatildı. sonra.sı tek başına Demirel ‘ımı >aşaııılarıni yitirmclcıi “silahlı mücadele” etkisini tamamen yıtırmesimıckarşııı “Türkiye da kapatıldı 12 Mart 1971 askeri darbesinden önderlerınin siyasete atılmasının da yollarını seçınılerıtıdc öııdcrlığındekı Türkiye işçi Partisi, henüz emckleme bunun üzerine Izmir’de 5 Nisan kurutan Aybar, f’ıknııın gençlik içinde yayılmasının zcmininı sosyalizmi” anlayışuııı terk etıııedı 1%1) sonra :ıralarında Behıice Bontıı, Sadun Arttı, ıktulara geldi. Bu seçıinlerııı asıl oııeıııı Sendikacılar, tanı bır siyası açtı. aşanıasındaydı. 1947’de “Zincir’li Hürriyeı”i çıkarmaya hazırladı Keııınl Iturkay ve ıarıhınde ılk kei sasyalısllcrın uirguiiliı öncesi Tl l>’iMeclise sokrııaıııak Kazan’ın da Tuıkive seçimleri bclirleyemeınişlenli ve arayış içindeydiler iktidar yanlısı CHP’li gençler, Zıııcirli yönetim başladı. l’IP yöiıeııcileri ve Kurultay olarak laıııenıoya gırmesıydı Mehmet Alı Aybar önderliğindeki TIP yönetimi ise, scçıııı Sonunda. <ıgüne kadar sosyalist ve bilim amacıyla yassı dcğiştınldı ve milli bakiye bulunduığuı pot lere başladılar Sosyalistler Meclis’te Hürriyet aleyhinde gösten saldırılarından endişe ediyor ve ı tutuklandılar sisitemi kaldırıldı Bu nedenle TIP 1965 se konuşmacıbin ve ‘İt ‘K‘nın 141142 madde Aybar’ı,ı geniciliğimı adamı liderliğindeki TIP. 15 milleıvckılıyk’ kışiliğiyle tanıdıkları Aybar’a başvurrnaya Aybar’ııı demokrasiyi savunan ve tek parti gençlik gelişen şiddet eğilimini önlemeye sınden hüküm givdikr ıs içinde karar verdiler 1962 yılında TIP kurucusu çınıterindeki oyu alnıasına ragnıeıı valmıııca TIP, 1962’lcrden itibareıı hıenıcnher konuda ıııcc1 tevdı. yönetimini eleştiren yazılarına kızıyorlardı Yasal iimini ve yasal partiyi 4 Mehmet Ali Aybaı mitleivekiliydi, o Istanbul’dan iki iııilllet’,ekili çıkarabıldı. ‘[İP pant.ınıcııtoda yıl boyunca önenılı bit çalışıyordu ve polisin mııtbaalara baskıları nedeniyle sendikacılar Ayhar’m kapısını genel başkanlık ağırlığı olan bir parti haline geldi. Düzen par Saldırılar konuma Mehmet Ali Aybar ve RuzııKuas Seçırnlerutcn koşullard deııiokrasıvı ve ııısan haklarını etken haline geldi l’arlamcntoda cmckçı kaygısı, gençlerle Aybar yönetiminin bası lacak matbaa bulanamadığı ıçin Zıncirli ünermek amacıyla çaldılaı. Aybar, aralarında rilcnnc karşı ılk kez sosyalist bır seçenek, arasının savundu. açılmasına yol açtı Gençler ülkenin dört hemen sonra TIP yönetimi içinde varolan av kararlılıkla Sıkıyiıııeıimlcrt veözellikle 1961 hak(atı, Kemal Türkler, Kemal Nebioğlu. Rıza Kuas siyaset ahnesindcydı. Yalnız siyası alanda s gençlerin özgürlüktalcplerı ve sosyalııııı hürriyet yalnızca 3 sayı çıkarılabıldı. bır yanında gelişen cylcmkrdcn rılıklar kızıştı Atuıvasası’nın değıştınlmcsı isteğine karşı, sanat ve kültür dünyasında da önemli bır açuktaıı savunultı ordu Ama gencılık, ve Şaban Yıldız gibi isimlerin bulunduğu sen• değil, Aybar. bu gazetelerdeki yazılarında ve eylemleri Inönü’nün deyimiyle “tek başına bir dikacıların getirdiği bu öneriyi sevinçle kabul dcğişimıı aşanıyordu. Tiyatm, sinema, miizık. parlamneııloduı heyecanlanıyor geliştirmek istiyordu. TİP seç ıtıılL’rdc Isıncı y sosyalistlere talıamıııül edemedi TIP Aybar, parti ıçi Amerikan yayılıııacılığına karşı Türkiye’nın yöncıırni temkinli dııvr,ınmakıan yanaydı. Bu olumsuz bır rol oynadığını belirtti ve seçimde pottı çalıştı. Deniz Geziş ve Hüseyin 1mmve ise etti. Bu kabulden sonra Ayhar’ın yaşamında resim gibi sanatın her alanında sanatçılar. ünı milIcıvekıllen çoğu kei komıuşturulmak gıhı” ve Amerikan savuııuyor hağımsızlığını km Asl:ııı’ın TBMM’de idanılıırının versitede öğretim üyeleri TİP’iıı ve sosyatiıııuiıı istemimıyor veözellikle AP’lılcrın saldırısına çclışmc dcvnmcı gençlcnrı TIP’tcn başarısızlık gerekçesiyle seçimlerden hemen Yusuıt’ cumhıırbaşkanı adıyla anılan Trwwuı Trumwı’ııı yeni bir dönem açıldı. Yıllardır savunduğu kopmasıııa Bır sonra genel başkanliktan ettı. Ayhar’dan onaylaıııııiısırıı uğruyoriardı. kaç kez uğradıktan saldırı sebep oldu engellemeye çalıştı Dokirinini sosyalizmiıı gerçekleşebilmesi amacıyla örgütsel yanında saf rutuyorlardı. Sosyalirnı ve eleştiriyordu. Bu yazılannda t968’denitibaren TIP içindeki ayrılıklar,par. sonra Mehmet Alı Aslan Genel l3aşkan seçildı, TIP seçimlerinde bütün ısrarlara rağmen lizm hakaret ettiği Cumhurbaşkanına iddiasıyla hakkında dava mücadeleye atıldı. Heıııen kolları sıvadı. Partıvı antıernpcrya rüzgarı Türkiye’nın yaşamına sonuıcu milletvekilleri yaralandılar Onların 1)ılckçc,ı 1>as;ı’.ııııli.ısıik,ıtlık >Lılltı ltıı ı’ııptıiıal ııcdeıııvlc Nesııı’le burlıkic l)iM’dc ‘l’eıııılc 8 t inıuddL’’. ı!ı1kıı v laımd N t,‘niiı 11ıkınet Kii i tür ve Saıı;ıı \“.ikl’ı’ııııı sı,Saııııyc Yaltuııtı’l.uhıınlıktever ı aldı. 1 1 v1 1 doneııı iııın beıııenı ard ından Ay’ ii hanımı en çok çıh;ı sarI kunıil;ııdan bit ısı bütunı sıısyalıstleıııt bırlığı idi 1(>8S bir %t)%VlilistIeıı çauı .ıltına çağırttı but ıııes.ıı 1 y, linda ıılkcnı n <ınılı’geleni sns yay <lı tbinitan sonra çeşit 1 ıopliıııtı1 yap ıkiı Etti ı ar arada l)oğu Penıııçek Işçı PaıUsu kurdu ‘nı MelııımeıAlı Aybar. 19W)yılında Kuruçeşmne’dc Ilalıt Çelenk ve Aziz Ncsın’lc bırlıkte sosyalistlenn bırliği için bır toplantı dü’ı.eııledı ttunıı bir duzı toplaııt ı izledi Bu girişi ıııleı’ıi i snııueuı olarak daha soııra Birleşik Sosyalıst Pinti halıııc döııüşecek olan Sosyalıst tlırlık Purtisı kuıutdu. yalıslılcnııı t. t Al’ <ıtL’lıtebır tnplaıııiya ç.ıgıı Sosyalistlerin birliği çabalan Aııcak Aybar, istediği birliğe ulaşaıııadıgı ve kentli anlayiştnda bır parti olmadığı içini yıtsaklar kalkiııca Sosyalist [kvrıııı Partisi ‘nin k ycıııdcmı urulnnasınıı öncülük etti Aman bununla yetınmedı Sosyalıst lkvrinı Partisi‘nın sosyalısılerın binliği içiniçalışmasını önerdi Itu anıaçla Türkiye’ııiıı öııde gelen zaman ıanııanıtoplıımııiva susyalistleriııı çağırıyor ve birlik konusuna çare hulmayı çalışıyordu (Imiininün son günlenııı de bu birlik çabıılaıınu harcamıştı Mehmet Ali Aybam,özgün sosyaliı.nı gönuşlerıyle ve emekçılere <ilanderin inancıyla, henitbin eylem adamı hem de diişüıı adaıııiydı Görüşlenni hcr platformda cesaret le savundu ()nnın kayhıyla Türkiye sosyalistlen bır öndcrlerinı, Türkiye düşünce önemlı hayatı ise hır fıkır adamiııı kaybetti. 87 yaşında ölduğüııdc, ardında onurlu ve dolu bır yaşam hirakıyorulu Mehmet Ali Ayhar’ın bizlere bıraktığı miras, her koşul altında eşitlik ve özgürlüğü savuıirnak ve snsyalıstlenn birliğini ve örgütlülügünii sağlamak çaba sıınfetrııektir. ıçin