Katalog

8 31 ARALIK 1994CUMARTESÎ Çalışanlar için kâbus gibi geçti ŞÜKRAN SONER Ekonomik krizlerin yaşandığı yıllar çalışanlar için hep kabbus gibi geçmışrır. Ancak 1994'te yaşananlar için "kabus gibi geldi geçti" demenin olanağı da yok. Yıllardır yaşanan olumsuzluklann katlanarak. çalışanlar için karabasana dönüştüğü bu yıl olanlar, çalışma yaşamında yerleşırse, gelecek yıllardan da umudu kesmek gerekiyor. Ekonomik knzlerde yaşananlar ne kadar ağır olursa olsun, sonuçlannın geçicı olması beklenır. Şimdi bir de ülkemızde kriz bahane 1994'teyaşananlara, sonuçlanna şöyle bir ucundan bakalım: • 1994 yılının ilk aylannda bile ciddi karlar elde eden özel sektör, paradöviz knzinın patlamasının ardından, ürününü satamaz noktaya gelince, birkaç aylık sıkıntıyı paylaşmaya. özveriye asia yanaşmadı. Kriz ışçi ücretlerinı aşağı çekmek, genel işçılik malıyetini düşürmek. sendikasızlaştırmak için yeni bir fırsat, gerekçe oldu. Büyük işletmeler ücretsiz zorunlu ızinler ve fazla mesai, sosyal ödentilerde kısıntılar ıle işe başladılar. Arkasından işçi çıkar• Hükümet krizle gelen çalışanın yoksullaşmasını yeterli görmedi. Toplu pazarlık düzenınin vazgeçilemez ılkesi, kazanılmış haklar çiğnendi. Kamuda çahşan işçilerin enflasyon oranındaki ücret artışlan Anayasa ve yasalar, Dar gelirlller sofcta hukuk çiğnenereİc gaspedildı. ÜsIMF. Dünya Bankası reçeteleri telik yazılı olmasa da, sözlü onadoğrultusunda, onlan bile şaşırtan yı alınarak bu suça sendıkacıhk büyük ölçülerde, kriz aşamasında hareketi, Türklş ortak edildi. Iş gelen zamlar, bütün dar gelirhleri mahkemelennın, Danıştay'ın akşoka uğratan bır büyük yoksulluk sine kararlan, bu suçun düzeltilyaşattı. Knzde ödenen bedeller mesini, uygulamadan vazgeçilmesözde paylaşılacaktı. Ancak para sıni getirmedi. rantından. döviz, faiz çıkışlannDaha küçük boyutlu yasa çiğnedan vurgun vuranlann, haksız ka me suçlan, özel sektörde çok yayzançlannın önlenmesı, vergilendi gın olduğu üzere, fazla çalışmarilmesı şöyle dursun, adeta kollan lann, sosyal haklann ödenmemesı biçıminde pek çok kamu iş yedıklan gözlendi. Sözde istikrar için, kriz günle rinde de yaşandı. Yasal sözleşmeması geldi. Küçükler, hele de kayıt dışı ekonomıdekiler hep yaptıklan yoğun işçi çıkarmalannı, kazanılmış ücret ve sosyal haklan ödememeyi katladılar. Zaten dünyaya açılan, çağ atlayan! özel sektörümüzün tümünde çalıştınla çalıştınla, sendikalı toplam 300 bin civarında ışçi çalıştınlıyordu. Gırdi çıktılarla yapılan ücret düşürulmesi, hak kayıplan bir yana, en az 50 bin kadar sendikalı ışçinin daha ışini kaybettığini bilıyoruz. Tasaronllaştırma ile kayıtlı ekonomıde ve sendikalı çalışan sayısında yeniden düzeltilmemek üzere önemlı bir eksilme daha yaşandı. rinde yapılan zamlann arkası gelmeyecekti. Özel sektör zam yapmıyarak, knzın yükünü paylaşacaktı. Tam tersi oldu. Özel sektörün zam yanşı, yıl sonunda Hükümetin KJTlerdekı katılımı ıle pekişti. Bütün ücretliler, dar gelirlıler dünyada çok az örneğı görülebilecek yüksek oranlarda birkaç ayda yoksullaştılar. Sendikal haklar çiğnendi Yoksullaştırmada, işçi çıkarmalannda, sendikasızlaştırmada, hakların çiğnenmesinde rekorların kırıldığı yıl 1994 için "kabus gibi geldi geçti" de denilemiyecek. Sorunlann tümü gelecek yıllara taşınacak. lerin çiğnenmesı Devlet eliyle ülke çapında uygulanınca. sendikal haklann gelecek yıllarda da kolayca çiğnenebilmesinin önemli bir adımı oldu. Önümüzdekı yıl kamu işçileri için yeni toplu sözleşmeler yılı. Geçen dönemin sözleşmelennden doğmuş yasal haklan hala verilmemişken, yeni bütçede ücret artışı için aynlrruş kalemlerde "sıfır" gözükürken, yeni dönemin toplu sözleşmeleri nasıl imzalanıp, sendikal haklar nasıl kullanılabilecek? • Kamu ışçisi bu halde ıken, kamu çalışanlan, memurlar yamnda hala mutlu azınlık konumunda. Sendikal haklannı kullanamıyan ve Hükümetin gülünç ücret artışlarının kurbanı olan memurlann aylık gelirleri, enflasyona ezik düşmüş işçi ücret ortalamasının yansının da altında kalıyor. Memurlar yıl sonunda patladılar. Kamu oyunun da desteğinı alan direnişleri ile hak aradılar. Verilmiş sözler önümüzdekı yıl gerçekleşir mı? Memurlann sendikal haklan geçen yıl boyunca kaç kez "bugünyann"noktasında çıkanlacak gibıydi. Ancak koalısyonda kritik dönemeçler, seçımler atlatıldığında büyük bir gen dönuş yaşandı. ANAP ve DYP'liler Bakanlar kurulundan geçmış, hemen yasalaşacak metni, Anayasa Komisyonundan geri çevırdi. Şimdi direnişle yıne gündeme geldi. 1995"te memurun sendıka hakkı yasalaşacak mı? Kolayca "evet" diyemiyor, sıyasetçıye güvenemiyoruz. Hele de memurun önlenemiyen yoksullaşması duracak mı? Bütçeye bakıhrsa çok daha zor görünüyor. • Bir de yılın yıldız gündemi. ekonomiyı krizden çıkarmanın mucizesi! olarak gösterilen özelleştirme var. Yasası çıktı. Hevesle herşeyın satılığa çıkanlmasına hazırlanıyor. Birileri vuracaklan vurgunlannhevesındeellennı ovuşturuyor. rantlannın. ucuza kapatmanın, arsalannın, mal değerlerinin peşinde. Böyle olunca da üretimin yapıldığı işletme ile bağlantılı yaşayan bütün yan sanayi ve gelirleri, KİT ışçisi ile bağlantılı sanayi işçilerine bağlı küçük işletmeler, özel sektör ile birlikte pek çok yörenin bütün insanlan risk altında. 1994 özelleştirmenin uygulamasından çok tartışmalan ve yasasının çıkanlması, daha önce de yasa, hukuk Anayasa dışı uygulama denemeleri ile geçti. Pek çok uygulama karan bu yüzden Anayasa Mahkemesinden geri döndü. 1995'te ıse yasa ile yapılacak uygulamalann kavgası ile geçecek. Bu kavganın çok sesiz ve kolay olacağını hiç sanmıyoruz. Özelleştirme uygulamalan Türkiye'de sosyal, sıyasal yapılanmayı tepetaklak edebilecek çalkantılara, direnişlere gebe görünüyor. • 1994 bütünü ile çalışanlar, sendikacılık hareketi için çok büyük bir çöküş, belki de dıbe ıniş yıUoldu. 1995'teya büyük bırsilkelenme yaşanacak, ya da hepsi de sonuçları ıle uzun yıllan içeren yoksullaşma, sendikasızlaştırma, işten atılma, süreci, sorunlan ile katlanarak yaşanacak. özellestirme Bir yandan da özelleştırme ile ışini kaybedecek işçiler, yoksullaşacak yüzbınler, milyonlar kaygı içinde bekliyorlar. Özelleştirmede ışini kaybedecek. işçi ve ailesi belki de toplumsal kaybın en küçük dilimi. Satılacak kamu işletmelerinin önemli çoğunluğu için, özel sektör eliyle işletmenin gelişnrilmesi söz konusu değil. Sermaye satılacak. kapanacak KİT'lenn Refahı tanımaya 9 ay yetti Refah Partisi'nin sadece dokuz aylık uygulama dönemine bakınca belediyelerin önündeki 4 yılı ve hatta RP'nin iktidara gelmesi halinde neler olabilecegini düşünüp soğuk soğuk terliyor insan. Ve Istanbul'un en yüksek binasına çıkıp, "demokrasi de, laiklik de bizim. Sahip çıkalım"diye bağırmak geliyor içimden... YALÇIN ÇARIR Yoğun sigara dumanı ve buram buram alkol kokusu... Saçlısı, sakallısı, pos bıyıklısı, sinek kaydı traşlısı, at kuyruklusu, fularlısı, pipolusu. purolusu, şıngır mıngır takıhsı, mini eteklisi... Koyu bir sohbete dalmışlar. "Geneogetir kesÜL..", "Bölündük. ama görürsünüz alacağız..'', "Bu işimaj meselesi baba. Biz bu işi bağladık^.'Y'Onlar mı? Gelemezler canım, mümkıin değıl bu...", "Eğer gelırlerse bu iş bitmiş demektir Tası tarağı toplayıp girmek lazım...", "Saçmalamayın yahu. Olur mu öyleşey? "... Arada gülüşmeler oluyor ve fantezıler sıralanmaya başhyor birbıri ardına. "Ben yırtüm abi. SakaUarım var", "Sen düşün güzeiim o etekie napacaksın bakalım?»" Kahkahalarla gece sürüyor. Günlerden 26 Mart 1994. Yann seçım var. Türkiye genelınde belediye başkanlığı seçimlen. Dışarda da kuru bir soğuk... Saatler gece yarısını çoktan geçmiş. Az sonra dağılmaya başlayacaklar. Bevoğlu'nun ıslak parke taşlı sokaklanndan çıkıp kimbilir belki yeni sohbetler için başka sokaklardaki başka başka barlara dalacaklar, belki de evlennın yolunu tutacaklar. Yukardaki sohbetlerin çok benzerleri buğulanmış camlanyla kahvelerde, evlerde, taksi duraklannda da sürüyor. Sonra ışıklar tek tük sönmeye başlıyor. Istanbul geceye teslım... 0 lngilız pop şarkıcısı Anne Shelton öldü. (2) Ağustos 0 Aralannda Dışişlen Bakanı Mümtaz Soysal ile Bayındırlık Bakanı Mustafa Yılmaz'ın da bulunduğu 90 SHP'li, PTT'nin T'sinin satılması ve kamu yatınmlannda yapişletdevret uygulanmasına ilışkin yasalann iptali için Anayasa Mahkemesi'nde dava açtı. (2) 17'ye yükseldi. Hastanelerin Intaniye ve Dahiliye servisleri karantınaya alındı. (16) 0 Nobel Ödülü sahıbı EKas Canetti Zürih'te öldü. (19) 0 lsraıl'in en unlü fılozofu Yeshayaou Liebonitz 91 yaşında öldü. (19) 0 Bakırköy Belediye Başkanı Ali Talip Özdemir yeni yönetmelıkle yönetim kurulu başkanlığını ve disiplin kurulu başkanlığını yetkileri kapsamına alırken, genel sanat yönetmeninı ışlevsız duruma getirdi (20) 0 Budapeşte"de düzenlenen Dunya Grekoromen Güreş Şampıyonası'nda Hamza Yeriikaya, dünya şampiyonu oldu. (21) 0 Vehbi Koç Vakfı'nın düzenledığı "Büyük Konstantinus'tan Farih Sultan Mehmet'e Konstantinopolisİstanbul" konulu sempozyum köktendincilenn yoğun baskısı nedeniyle iptal edildi. (23) 0 Bosna yardımlannı TYT ve Marmarabank'ta batırdığını ıtiraf eden RP mutemedi Süleyman Mercümek hakkında Istanbul Cumhunyet Başsavcılığı'nca soruşturma başlatıldı. (24) 0 Kadıköy Gençlik Kitabevi'nde elektrik kontağından çıkan yangın maddi hasara yol açtı. Yangın sonucu depoda bulunan kitaplann bir bölümü yandı. (26) 0 Istanbul'da yapılan Dünya Serbest Güreş Şampiyonası 'nda güreşçilenmız iki altın 1 gümüş madalya kazandı, Türkiye 28 yıl aradan sonra dünya şampiyonu oldu. (29) 0 SHP Merkez Yürütme Kurulu üyesı CevdetSdvi, parti meclisi üyeleri Tevfik Çavdar ıle Erzan Erzurumluoğlu ve Istanbul Milletvekilı Nami Çağan partilerinden ıstifa ettı. (31) 0 Kuzey Irlanda'da lngiliz egemenlığıne karşı savaşan İrianda Cumhuriyetçi Ordusu (IRA), ateşkes ilan edeceğını açıkladı. (31) 0 Chris de Burgh 6 ay sürecek Avrupa ve dünya turnesinın ilk konsennı vermek üzere lstanbul'a geldi. (31) 0 lngilız yazar Robin Cook öldü. (2) 0Elvis Presley'nin kızı Lisa Marie Presle^, ünlü pop şarkıcısı Vlkhael Jackson'la evlendığını doğruladı. (2| 0 PEN Yazarlar Dernegı, Bangladeş'de laiklik karşıtlannın sürekli tehdidi altında yaşayan ve hakkında tutuklama karan venlmış olan yazar Teslime Nesrin'ı onur üyelığıne seçti. (4) 0 Beşıktaş'ı 31 yenen Fenerbahçe, TSYD Kupası'nı aldı. (6) 0 DlSK'in 9. Genel Kurulu yapıldı. Kurulda. genel başkanlığa Rıdvan Budakseçıldı. (7) 0 DGM Cumhunyet Başsavcısı Nusret Demiral ve altı yardımcısı tarafından Sıvas katliamıyla ilgıli olarak hazırlanan mütalaada, yazar Aziz Nesin 'Sıvas olaylannın tahrikçisi" olmakla suçlanarak, hakkında mahalli savcılığa •idam istemiyle' suç duyurusunda bulunulması ısteniyor. (9) 0 Istanbul Radyosu'nda caz ve pop müzik ağırlıklı programlar yapan, Radyo 3'ün 'Gece ve Müzik' programının yapımcısı Aykut Sporel öldü. (9) 0 Türkiye'yi etkisi altına alan kolera salgını sonucu 21 kişi öldü. (12) Işçi ve memur bu yılı sokaklarda geçirdi. Türkiye eylemlerle sarsıldı. Ankara seyretti. şaşkınlık içinde. Erdoğan "icraaöannı'' böylesine sergilemeye devam ederken bağlı olduğu Refah Partisi'de TBMM'de "kanbkansız" tartışmalan ve Bosna Hersek'e yardım kampanyasında gösterdiğı "becerilerle" gündemın birincı sırasına oturuveriyor. O dönem RP'li olan milletvekilı Hasan Mezareı. laisizmi Osmanlının karanlığı üstüne bır meşale gibi diken Mustafa Kemal Atatürk'ün "veledi zuıa" (gayrimeşru ılişkıdcn doğan çocuk) olduğu tartışmasıyla tepkileri üstüne çekiyor. Bır başka RP'lı Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Melih Gökcek de boş durmayıp "sanata tukürürken'', Tayyip Erdoğan bunlardan aşağı kalmamak için "baİe"nin, "belden aşağı" olduğu değerlendirmesiyle tablodaki yennı alıyor. Yerel iktidarda olmanın guçlülüğü çevTelerine de yansıyı veriyor hızla. Belediye işçilerinin giyim ihalesını "tesettürdeuzman marka" olarak bilinen Huzur Giyim alırken, RP'li ılçe belediye başkanlan da semtlerindeki kanalizasyonlan kenti besleyen barajlara bağlıyorlar. RP'li başkanlann bir başka ilginç yönünü ise, seçıldıkleri \ e hizmet vermeleri gereken kent yenne başka kentlerde kuran kursu, cami yaptırma derneği gibi örgütlerin sosyal etkinliklenne katılmalan oluşturuyor. Refah Parti'li beledıyeler az zamanda o kadar çok ış "beceriyoriar'' kı, sıralamakla, anlatmakla bitiremiyor insan. Sadece başlıklar halinde bile yazılmaya kalksa metreler uzunluğunda bir metın çıkıyor ortaya. Neler yer almıyor ki 9 aylık süreçte... Taksim'e cami karan, KaracaahmetSultan Kültür Derneği'ne ait cem evinin yıkılarak boşalttınlmak istenmesi, Turing'ın elınde güzelleşen köşk, kasır, tepe ve ormanlık alanların geri alınması. Cemal Reşit Rey konser salonuna mescit yapdması. belediyeye ait tesislerde alkol yasağı konması, kuran kursu öğrencileriyle. diyanet mensuplanna İETT araçlannda indirini sağlanması, kaldınmlann, tranvay duraklannın yeşile boyanması, kentin su sorununu çözmekiçin yağmur duasına çıkılması, Karikatür ve Mizah Müzesi'nin kapatılması, Büyükşehir Belediye Meclısı'nin fatıha okutularak açılması. Atatürk'e say gı duruşu yapdması için verilen önergenin oylamaya sokulmaması, belediye meclisinde yapılan oylamayla seçilen ve RP'li ohnayan başkanvekillerının veto edılmesi... Istanbuluyla, Ankarasıyla, Rizesiyle, Konyasıyla ve TBMM'deki temsılcilenyle Refah Partilı'ler "pembe" yüzlerinin ardındaki gerçeği hergün dozunu daha da artırarak ortaya koyuyorlar. Bu TBMM'de kendileriyle ılgili usulsüzlük ve yolsuzluk ıddialannı araştıran komisyon başkanınm RP'li milletvekillerincedövülmesine kadar uzuyor. Millervekillen bunu yaparken belediye başkanlan da gazetecılerin üstüne yürüyor, azarlıyor, kovuyor. Dokuz ay.. Refah Partisi'nin sadece dokuz aylık uygulama dönemine bakınca beledıyelenn önündeki 4 yılı ve hatta RP'nin iktidara gelmesi halinde neler olabilecegini düşünüp soğuk soğuk terliyor insan. Ve Istanbul'un en yüksek binasına çıkıp, "demokrasi de, laiklik de bizim. Sahip çıkaüm" diye bağırmak geliyor içimden... 0 Woodstock Festivali'nin 25. yıldönümünü kutlamak amacıyla gerçekleştirilen Woodstock '94 konseri gerçekleştırildi. (12) 0 Tiyatrocu Yüksel Özkök öldü. (12) 0 tçme sulanna kanalizasyon kanştığını ve bağırsak enfeksıyonlannın vaygınlaştığını kabul eden Istanbul Valiliği, Büyükşehir Beledıyesi'ni uyardıklannı açıkladı. (14) 0 Manisa'nın Sangöl ilçesinde kaçınlan Marsyas heykeli ve Aydın'ın Afrodisyas antik kentinden götürülen 'Kmrcık Saçh Erkek' kabartması New York'dan Türkıye'ye geldi. Gaziantep'den kaçınlan 'Atadam ve HerküJ' mozaiği ıse geri alınamadı. (14) 0 Dünyanın en ünlü teröristi, romanlara ve filmlere konu olan 'Çakal Carios' Sudan'da yakalandı. Carlos, Paris'te mahkeme önüne çıkanldı. (15) 0 Istanbul'da kolera salgını nedenıyle ölenlerin sayısı 'Kanlı mı, kansız mı?' Gece dönüyor, gün doğuyor... 27 Mart 1994 günü lOmılyonlukdev'karanl^auyan^'Dr'bukez... Kımilenne göre, "hiç olmavacak" birşey gerçekleşiyor ve ülkede iktidar değışıkliğinin u kanlı mı kansızım"olacağını tartışan, üyeleri "şeriatistiyoruz" dıye bağıran Refah Partısi Istanbul'u kazanıyor. Sadece tstanbul'u da değil, başkent Ankara'yı ve daha pek çok kenti. Hem de yüzde 18 gibi düşük bir oy oranıyla... Her zaman olduğu gibi ve hemen, "neden oldu, nasıl oldu"su tartışılmaya başlıyor, yenilginin. Suçlu aranıyor. Çöplerden çıkan oylara, sosyal demokratlann bölünmüşlüğüne, "banko"denilen adaylann bile eriyişine...tSKl skandalıyla SHP'yi, adaylanyla diğer partileri yerden yere vurup, kamuoyu yoklamalanyla kafalan buİandıran medya da şaşkınlığını atar atmaz, yeni yeni gündemler oluşturmanın çalışmalanna başlıyor, 27 Mart 1994'ü, 28'ine bağlayan gece... 1 Nisan 1994 günü mazbatasını alarak göreve resmen başlayan Refah Parti'li tstanbul Büyüksehir Belediye Başkanı Tayyip Erdoğan, SHP'li Nurettin Sözen'in çoktan çekmecelerini boşalttığı makam masasına kuruluyor. Jlk iş olarak Sözen'in "Önce insan" sloganmı, "Önce şehir" diye değiştiren Erdoğan'ın "Yeşil"e olan sevgisi çevreci bir özden çok farklı olarak, kaldınmlara, direklere yansıyor. 27 mart öncesi "demokrat, geniş perv pektifB" tablolar sergileyen Refah Partisi gerçek yüzü ve amacını uygulamalanyla göstermeye başlıyor. Neler olmuyor ki, daha 5 yıllık yerel iktidannm ilk altı ayını bile geçirmemiş olan Refah Parti'li yerel yönetim düzeninde?... Bu yazıyı kaleme aldığımız günlerde 9 ayını geride bırakan Refah Parti'li belediyelerden Istanbul'u masaya yatınp incelediğimizde karşımıza çıkan tablo, hizmetten çok Refah Partisi'nin ideolojisinin yaygınlaştınknası için yapılan çalışmalar çıkıyor karşımıza. 1 nisan 1994 günü (1 nisan şakası değil, aynıyle gerçek) ilk basın toplantısını yapan Recep Tay>ip Erdoğan, özel kalem sekreteryasına oturttuğu türbanlı sekreterleriyle "ilgilenen" medya mensuplanna ilk yasağını koyuyor. Hemen ardından belediye binasında daha önce tt dışilişldkr"danışmanlığı makamı boşaltılıp mescıt yapılıyor. Sempatizanlan ve partilileri karşısında konuşmaya alışkın olan ve bu cemaatlerden sureklı alkış alan Erdoğan, ilimirfan yuvası Boğaziçi Üniversitesi'nde "laisizmin bittiğini" söyleyince alkış yerine "\ r uh r sesleri\le karşılaşıyor, VVoodstock '94 konserleri, 25 yıl öncesini arattı. Bir anda patlayan kolera salgını can aldı.