Katalog

UM 31 ARALIK 1994 CUMARTESİ Nisan # 13. Uluslararası Istanbul Film Festivali 'EKeda Cariyem' filminin gösterimiyle başladı. (1) # Avni Dilligil ödülleri verildi. Onur ödülü Gazanfer Özcan Gönül Ülkü Tiyatrosu'na, jüri özel ödülü Haldun Dormen'e, olağanüstü yorum ödülü 'Bir Delinin Haüra Defteri'ndeki yorumuyla Genco Erkal'a verildi. (1) # 10 Nisan 1994: Italya'da düzenlenen AvTupa Serbest Güreş Şampiyonası'nda 62 kiloda Muharrem Demireğen Avrupa Şampiyonu oldu. (4) % 5 Nisan Ekonomik Önlemler Paketi açıklandı. Paket, pek çok kesim tarafından tepkiyle karşılandı. (5) 9 Merkez Bankası, bankalann mevduat toplama ve kredi işlemlerini kontrol altına aldı. Bankalann döviz ve Türk Lirası mevduatlanndan aynlan "zonınlu karşılık oranlannT artınldı. Resmi kur, seçilen 10 bankanın günlük kurlannın ortalaması alınarak belirîenmeye başladı. Resmi kurun, bankalararası kura endekslenmesiyle, 1 günde kurda yüzde 38.4 oranıda devalüasyon gerçekleşti. (5) 9 Ruanda Devlet Başkanı JuvenaJ Habyarimana ve Burundı Devlet Başkanı Cyprien Ntaryamira'nın bindikleri uçak bir roket saldınsı sonucu düştü. Suikastın ardından her iki ülkede yaşayan Hutu ve Tutsi kabileleri arasında cıkan çatışmalar, yaklaşık bir milyon insanın katledilmesiyle sonuçlandı. (6) # Resmi kurda gerçekleşen devalüasyonun ardından, 1 ABD Dolan 40 bin liraya kadar yükseldi.(6) # Döviz kurlanndakı bu hızlı artıyla birlikte Merkez Bankası bankalararası piyasada gecelik faiz oranını yüzde 1000 oranına kadar yükseltti. (8) # Zonguldak halkı, madenlerin kapatılmasını ve özelleştirilmesini engellemek amacıyla miting yaptı. (9) # TÜYAP Ankara Kitap Fuan açıldı. (9) # Nirvana grubunun solisti KurtCobain 27 yaşında intihar etti. (9) # Bosna'da Sırpların yaptığı katliamı kınamak amacıyla, şeriatçılar tarafından Taksim'de düzenlenen miting, gövde gösterisine dönüştü. lzinsiz olarak düzenlenen gösteride, RP ve MHP bayraklı çoğu sanklı olan göstericiler, tstiklal Marşı'nı tekbir sesleriyle engelledi. Televizyon ekiplennin kameralan kırıldı. (10) # Bakanlar Kurulu, Türkiye Yatınm Turizim ve Kredi Bankası'nı (TYT Bank), açığa repo yaptıgı ve ödemelerini karşılayamadığı gerekçesiyle tasfıye sürecine aldı. (12) # RP Genel Başkanı Necmettin Erbakan. Türkiye'de 'adil düzen'e mutlaka geçileceğini savunarak "Şimdi sonın ne? Bu geciş, kanlı mı olacak, kansız mu acı mı olacak, tatlı mı, sert mi olacak, yumuşak mı" diye sordu. Erbakan'ın sözleri tepkiyle İcarşılandı. (13) # Dünyanın en geniş kapsamlı ticaret anlaşması olan G ATT, 120 ülkenin imzasıyla kabul edildi. (15) # Romanya'nın Bükreş kentinde yapılan 23. Altm Kemer BoksTurnuvasrnda Türk sporculan 4 gümüş, 2 de bronz madalya kazandı. (16) # Atina'daki Avrupa Grekoromen Güreş Şampiyonasf nda 57 kilo güreşçisi Şeref Eroğlu, Avrupa Şampiyonu oldu. (16) # Istanbul Film Festivali sona erdi. Altın Lale Ödülü Erden Kıral'ın vönettiği 'Mavi Sürgün'e verildi. En lyı Türk Filmi Ödülü, Yavuz Özkan'ın 'Bir Sonbahar Hikayesi'ne, En lyi Yönetmen Ödülü "Çözülmeler' filminin yönetmeni Yiısuf Kurcenli'ye verildi. Bu daldakı jüri özel ödülü 'C Blok'un yönetmeni Zeki Demirkubuz'a verildi, ancak Demirkubuz ödülünü kabul etmedi. (17) # Nisa Serezli Tiyatroda Yılın Kadını Ödülü, Tomris Oğuzalp ile Prof. Sevda Şener arasında paylaştınldı. (17) 0 Tiyatro ve sınema oyuncusu Turgut Borah öldü. (20) # Michelangelo Antonioni setlere döndü. filminı Federico Fellini ile kansı Messina'ya adadı.(22) # Eski ABD başkanlanndan Richard Nixon 81 yaşında öldü. (22) # Eczacıbaşı Bayan Voleybol Takımı, Yeşilyurt'u 32 yenerek lig şampiyonluğunu kazandı. (22) # Basketbol Kulüpler Avrupa Şampıyonası'nın fınalinde tspanyol Juventud Badalona, Yunanıstan'ın Olympiakos takımını 5957 yenerek kupanın sahibi oldu. (22) # Türkiye Kupası finalinde Fenerbahçe'yi 8176 yenen Efes Pilsen, Türkiye Kupasf nın sahibi oldu. (24) # TYT Bank'ın ardından, Marmarabank ve ardından da tmpexbank tasfiye sürecine ahndı. (24) # Güney Afrika'da ilk çok ırklı seçimler yapıldı Seçimlerin galibi. oylann yüzde 62'sini toplayan siyah lider Nelson Mandela liderliğindeki Afrika Ulusal Kongresi (ANC) oldu. (26) # 3 bankanın tasfiye sürecine alınmasının ardından, hükümet, bankalardaki mevduatlan güvenye aldı. # Türkinvest'in faaliyetleri durduruldu. (29) Türkiye, Azerbaycan, Türkmenistan, Kazakistan, Kırgizistan, Özbekistan devlet başkanlannın katıldığı Türki Cumhuriyetler Zirvesi Istanbul'da yapıldı. Kaygan zeminde dış ANKARA (Cumhuriyet Bürosu)Türk dış politikası, geride bıraktığımız 1994 yılında da öncelikli dış politika konulannda somnlarla dolu, yüklü bir yıl yaşadı. SSCB'nın 1991 yılında dağılmasıyla kuzeydoğu sınınnda yeni komşulara ka\uşan Türkiye'nin çevresındeki istıkrarsızlık ortamı Kafkasya'da devam eden AzeriErmenı anlaşmazlığı ve Balkanlar'da Bosnalı Müslümanlarayönelik Sırp katliamı ile devam etti Güneydoğu'da PKK terörü ile mücadele sürerken, Batı Avrupa ülkelennde terör örgütüne yönelik baskı artınldı Ancak kapatılan DEP eskı mıllervekılerintn ağır hapis cezalanna çarptınlmalan Turkıye ile Avrupa Bırlıği (AB) arasındaki ılişkilere darbe vurdu. 1994 KKTC ıçin de şanssızbir yıl oldu.Türkıye dış politikasında önemli sorunlarla başetmeye çalışırken iki Dışişleri Bakam'nın istıfasınadatanıkoldu. Türkiye'nın dış dünya ile ilışkilerinde son bir > ıldakı gelişmeler şöyle özetlenebılir: TürkıyeBatı Avrupa ilişkileri:Türkiye'nın Batı A\rupa ile >ıl başlannda iyi giden ılişkileri, geçen mart ayında DEP'li milletvekıllerinın PKK ile bağlannlan bulundugu savıyla TBMM'den yaka paça çıkartılarak tutuklanmalan ve ardından da ağır hapis cezalanna çarptınlmalan ile ciddi yara aldı. Koalısyon hükümetınin 1991 yılında iktıdara gelmesınden bu y ana çıkartamadığı demokratıkleşme paketınden Batı Avrupa da umudu kesti ve Ankara'ya uluslararası insan haklan standartlanna uyması çağnsında bulundu. Avrupa Parlamentosu DEP davası yüzünden TBMM ile ilişkılen askıya aldı. Türkiye ile Avrupa Birlıği arasında Türkiye'nin isran ile 19 arahkta Belçika'ntn başkenti Brüksel'de yapılan Ortaklık Konseyi toplantısından Ankara'ya ağır ınsan haklan eleştnsı çıktı 19 arahkta çıkması planlanan gümrük bırliği karan ise ertelendi. AB Ortaklık Konseyi'nin Fransa'nın dönem başkanlığında 7 mart 1995'te toplanması kararlaştınldı ancak gümrük brliği karannın çıkacağı yolunda bir taahhüttebulunulmadı. AB Mart toplantısınakadar Türkiye'de ınsan haklan alanında iyileştırmelere gidilmesinı istedi ve dolaylı olarak gümrük biriiğıni insan haklan koşuluna bağladı. Mart'ta bir karar alınamaması halinde ıse 1995 yılı sonundan itibaren yürürlüğe girmesi planlanan gümrük bırliğının ertelenmesi gündeme gelebilecek. AB toplantı sonunda yaptığı açıklamada, Kıbns konusunda Yunan görüşlerini yansıttı ve Türkiye'yi sorunun çözümüne katkıda bulunmaya çağırdı. 17 Kasun adlı Yunan terör örgütü Türkiye'nin Atına Büyükelçihği Müstesan Ömer Haluk Sipahioğlu'nu 4 temmuzda bir suıkast sonucu öldürdü. Türkiye ve Yunanistan arasındaki ılişkilerde geçen yıl içındeki ikınci gergınlik imzacı ülkelere karasulannı 12 mile çıkarma hakkı veren ve 16 kasımda yürürlüğe giren Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi ile yaşandı. Yunanistan karasulannı 12 mile çıkarmayacagını ancak bunun egemenlik hakkı olduğu yolundaki pozisyonunu korudu. İki ülke donanmalan ve savaş uçaklan tatbıkat gerekçesi ile Ege'de burun buruna geldiler. Ancak kriz şimdılik atlatıldı. Türkiye ve Yunanistan arasında bir yandan da güven artıncı önlemler çerçevesınde alt düzey ikilı temaslar gerçekleşti rildi. nna uyulmadığı gerekçesiyle silah ambargosu uygulanabileceği sinyallerini Ankara'ya çeşıtli kanallardan gönderdi §!• litika Türk dış politikası yüklü ve sorunlarla dolu bir yılı da geride bıraktı... TürkiyeBatı Avrupa ilişkileri DEP davası ile yara aldı...Gümrük birliği karan bu yıla ertelendi... Ankara yoğun dış politika sorunlarıyla uğraşırken iki dışişleri bakanının istifasına da tanık oldu... BM'nin Irak'a uyguladığı ambargo 3. yılını devirirken, Ankara'nın KerkükYumurtalık boru hattında bekleyen petrolü çıkartma girişimleri de sonuçsuz kaldı. Rusya Türkiye ve Rusya arasında başta Ankara'nın doğalgaz alımı olmak üzere ekonomik ılışkılerönemlı bir unsurolmayı sürdürüyor. Ancak siyasi ilışkılerde yaşanan gergınlik bu yıl da devam etti. Dagılan SSCB'nın mırasına konan Rusya uygulamaya koyduğu "yakın komşu" kavramı çerçevesinde 1991 yılında bağımsızlıklannı ilan eden cumhuriyetler üzennde nüfuz sağlama ginşımlennı sürdürdü. Rusya Türkiye'nin komşulan Gürcıstan ile Ermenistan'da askeri üs bulundurma anlaşmalan ımzaladı. Avrupa'da Güvenlik ve tşbirliği Örgütü (AGIÖ) adını alan ötgütün Macaristan'ın başkenti Budapeşte'de 56 aralık tarihlerinde yaptığı toplantıda Rusya'nın Karabağ'a tek başına asker gönderme gırişımleri önlendi. Azeri petrollennin boru hatlanyla taşınması konusunda Rusya'nın Novorosisk, Türkıye'nin de BaküCeyhan hattı tartışması sürdü. Ankara. 1 Temmuz'dan geçerli olmak üzere Boğazlar'dan geçişleri düzenleyen Boğazlar Tüzüğünü uygulamaya koydu. Rusya serbest geçiş ılkesini çiğnediği gerekçesiyle Türkiye'ye nota verdi. Ankara. Bakü yönetiminin aralannda TPAO'nun da yer aldığı Batılı petrol firmalanyla yaptığı üretim anlaşmasından çok az pay alabldi ABD Türkiye ve ABD arasındaki ilişkiler, Kongre'nin Türkiye'ye yönelik ınsan haklan eleştirisi ile inişli çıkışlı bir döneme girdi. ABD yönetimi Kongrenin önerisini gözönüne alarak. Türkiye'ye düşük faizli güvenlik yardımının yüzde 10'luk bölümünü insan haklan şartına bağladı Ankara tepki olarak yüzde 10'luk bölümü, üzerindeki şart kalksa dahi almayacağını açıkladı. DEP davası Türkiye'nin Avrupa ile olduğu gibı ABD ile ilişkilerinde de önemli bir pürüz konusu oldu. ABD, eskı DEP milletvekillerimn ağır hapis cezalanna çarptınldıklan ve PKK ile mücadelede insan haklan standartla bı olması, Sırplar'ı saldmlannı artırarak devam ettirme konusunda daha da cesaretlendirdi. Müslüman dünyasının sorunlanna çözüm bulmakta başansız kalan Islam Konferansı Örgütü (İKÖ)I3I4aralık tanhleri arasında Fas'ın Kazablanka kentinde tran ve Rusya resmi petrol şirketi So yapılan zirvede ilk kez Bosnalı müslücar'ın hisselerinden pay kapmayı başanr manlara kuvvetle arka çıkan bir karar alken Ankara'nın üretimdekı hıssesi aynı dı Kuruluş amacı Filıstin sorununa çözüm kaldı. TürkiyeRusya ilışkilerinde Avrupa'da bulmak olmasına rağmen bu sorunun çoKonvansıyonel Kuvvetler Antlaşması zümünü ABD'ye kaptıran İKÖ için Bos(AKK>\) önemli bir yer tutmaya devam na, varlık nedeninı sürdürmek açısından etti. Ankara, imzacısı olduğu AKKA'nın önem taşıdı. Rusya'nın sılah tavanlannı artıracak biçimde değiştırilmesine itirazını sürdürdü. Türk Cumhuriyetleri Rusya, gecikmeli yapılan ikınci Türk llki 1992 ekiminde Ankara'da yapılan Cumhunyetleri zirvesine tepkisini eskı SSCB topraklannda yaşayan Kürtlerin Türk Cumhuriyetleri zirve toplantısı Moskova'da konferans düzenlemesıne Moskova'nın dolaylı baskılan ve Azerbaycan'daki iç siyasi kargaşa yüzünden izın vererek gösterdı. Ankara ve Moskova arasında yıl sonu gecikmeli olarak yine bu yıl ekim ayında na doğru yapılan güvenlik görüşmelen Istanbul'da gerçekleştirildi. Orta Asya Türk Cumhuriyetleri ve pürüzlü konulann çözümü yolunda diyaloğun sürdürülmesi açısından önem taşı Azerbaycan lıderlen tstanbul zırvesınin hemen ardından Rusya'nın başı çektıği dı. Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) zirvesine katılmak üzere Moskova'nın yoluBosna nu tuttular. Ankara. 1991 yılında bağımsızlıklanBosnalı Müslümanlarıle Hırvatlar arasında vanlan federasyon anlaşmasının nı ılan eden Türk Cumhunyetleri ile ilişgerçekleşmesinde önayak olan Ankara bu kilerinde ilk baştakı duygusal yaklaşımınülkelerle 4. Dışişlen Bakanlan toplantı dan bir ölçüde silkmdi ve daha gerçekçı sını Zagrep'te gerçekleştirdi. Türkıye. bır politika izleme yoluna gitti. bölgeden geri çekilmesinden vazgeçilen BM banş gücü UN PROFOR'a esker v er Petrolü çıkaramadık di. Türkiye'nin. BM'nin Irak'a uyguladıAncak, Batı Temas Grubu'nun banş planını kabul etmeyen Sırplar, Boşnakla ğı ve 3. yılı da deviren ambargo yüzünra yönelik katliamı sürdürdüler, Batı ise den kapalı kalan KerkükYumurtalık bobu katliamı bu senede seyretmekle geçir ru hattının içndeki petrolü çıkartmak için di.Temas Grubu'nun, Sırplar'ın Sırbistan verdıği diplomatik gırişim Irak engeline ve Karadağ'dan oluşan Yugoslavya Fede takıldı. Boru hattı içındeki petrolle birlikte çüral Cumhuriyeti ile birleşerek Büyük Sırbıstan'ı kurma hayallenne göz kırpar gı rüme tehlikesini sürdürüyor. Kuzey Irak'ta Kürt gruplar geçen yıl yoğun çatışmalannı sürdürdüler.Bölgedeki Kürt gruplann aynlıkçı unsurlar taşıyan Paris bildirgesini uygulamaya koymalan ıse Ankara'nın yoğun gınşımlen sonunda engellendi. Ankara, Habur sınır kapısından ınsanı yardım karşılığı kamyonlann petrol yükleme operasyonunu yenıden başlattı. Irk Devlet Başkanı Saddam Hüse>in'e ait kuvvetlerin olası saldınlannın önlenmesi amacıyla 1991 Körfez savaşının ardından oluşturulan ve lncrlik'e konuşlanan Çekiç Güç'ün görev süresi tüm kesimlenn şiddetli muhalefetine rağmen 6 aylık sürelerle uzatıldı. Ortadoğu İle ilişkiler Türkiye ve tran arasında güvenlik ilişkilerirayınaoturma dönemine girdi. Türkıye'nin Suriye ile ılışkılennde ıse su ve Şam'ın PKK'ya verdiğı destekten oluşan iki ana sonın yüzünden bir gelişme olmadı. AnkaraŞam sorunlan buzdolabında bekliyor. Ortadoğu banş sürecı devam eden terörün gölgesinde ilerlerken Türkiye bu sürece katkıda bulunma çabasına girdi. Dışişleri eski Bakanı Hikmet Çetin'in zıyareti ile normale giren Türkiyelsrail ilişkileri gelişerek sürdü. Başbakan Tansu Çiller 37 kasım tarıhleri arasında Israil, Filistinlilere kısmi özerklik verilen Gazze ve Mısır'ı ziyaret etti. Türkiye ve Israil arasında ekonomik bazı anlaşmalann yanısıra terör ve uyuşturucu maddelerle mücadele anlaşması ımzalandı. Türk ve MısırCumhurbaşkanlan çalışma ziyaretleri çerçevesinde karşıhklı bir gün süreli ziyaretler gerçekleştirdiler. Türkiye'nin diplomasi lıteratürüne bir günlük çalışma ziyaretlen de girdi. Cumhurbaşkanı Demirel yıl sonuna doğru da Türkiye'nin Orta Asya ve Kafkasya'ya açılmasında önemli bir ülke olan Gürcistan'a günlük ziyaret yaptı. Kıbrıs KKTC'nın Kıbns sorununa çözüm bulmaya yönelik Güven Artıncı Önlemler Paketi (GAÖ) üzerindeki olumlututumuna rağrnen Rum Yönetimı, paketi 'ölu' ilan etti. Yunanistan da tüm çabalannı Rum yönetiminin AB ile tam üyelik müzakerelerine başlaması için harcadı. Yunanistan Türkiye'nin gümrük birliğine girmesini Rumlarla birlik arasında müzakere tanhınin tesbiti koşuluna bağlayarak vetosunu sürdürdü. AB Adalet Mahkemesi ise 5 temmuz 1994'te KKTC'ye ambargonun kaldınlmasını da öngören GAÖ'nün özüne ters düşen bir karar alarak, Türk tarafınm üriinlerine yasak karan aldı. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin Rum tezine yakın birtavırtakmması ve Yunanistan ile Rum yönetimi arasında ortak savunma doktrinınin oluşturulmasının ardından KKTC Meclisı 28 ağustosta "Federasyonu tek çözüm olmaktan çıkartan ve Türkiye ile entegrasyondan bahseden" bir karar aldı. Yunanistan PKK'nın siyasi kanadı ERNK'nın ülkesindeki faaliyetlerinejzın vermeye devam etti. 12 mil krizi savaşa yol açıyordu Türkiye ile Yunanistan arasında Ege Denizi kıta sahanlığı konusunda bazı dönemlerde gerginliği arttıran sorunlar, 1994 yılında da başgösterdi. Yunanıstan'ın, Ege'de Türkiye ile aynı döneme rastlayan deniz tatbikatlan öncesi, Birleşmiş Milletler Uluslararası Deniz Hukuku Sözleşmesi'nin yürürlüğe girdiği 16 Kasım 1994 tarihinden itibaren Ege'deki karasulannı 12 mile çıkarma hakkı olduğunu açıklaması gerginlik yarattı. Türkiye, Yunanistan'ın Ege'deki karasulannı 6 milin üzerine çıkarmasını savaş nedeni sayacağı yolundaki bilinen politikasını yineledi. Bu ortamda gerçekleştirilentatbikatlar, karşıhklı açıklamalara karşın 'kazasız' sonuçlandı. Atina ile Ankara arasındaki havayı yumuşataya çalışan ABD, gelişmeleri Ege'ye gönderdiği 2 savaş gemisiyle izledi. Ote yandan Türk ve Yunan heyetleri arasında. 9 Eylül 1994 günü Ankara'da yapılan siyasi istişarelerde öngörüldüğü üzere, ekim ve kasım aylannda sırasıyla Ankara ve Atina'da gerçekleştirilen Karma Ulaştırma Komisyonu toplantısı ve Kültürel Değişim Programı görüşmeleri yapıldı. Ankara'da 1415 kasım günlerinde çifte vergilendiımenin önlenmesi görüşmelen toplantısı gerçekleştirildi. tki ülke heyetleri arasında 1415 Aralık tarihlerinde de Atina'da yasadışı geçişler konusunda görüşmeler yapıldı.