Katalog

Cumhuriyet 4 ÖZEL EKONOMİ EKİ 31 ARALIK 1982 Mutf aklarımızdaki bir yıllık enflasyon yüzde 32 'ye ulastı 1982 YILINDA 4 KİSİLİK AİLENİN MUTFAK GİDERLERİ (TL) Ekmek fiyatı bir yılda yüzde 66 oranında zam gördü stanbui'da 4 kişillk bir ailenln aylık mutfak glderleri bir yılda 6855 llra ttarak, 31 Aralık 1981 de : 1.345 lirayken 31 Aralık 982'de 28.200 llraya ulaştı. Böylece mutfaktakl enflas v'on bir yılda yüzde 31,2 ola rak gerçekleştl . 1982 yılında mutfak gider lerlndekl aylık artı;lar, değlştk oranlarda gerçekleşerek dalgalanma gosterdl. öncekl aya göre en fazla flyat artışları Ocak'ta yuzde 8.8, çubatta yüzde 7.4, kasımda yüzde 4 oldu. Vergl ayı olarak blllnen ve he men hemen her yıl plyasanın durgunlaşıp, flyatlann belU ölçüde düştüğü mart ayının yazgısı 1982'de de değlşmedl. Martta mutfak glderleri yüzde 4.6 oranmda gerlllrken, bu ayın dışmda fiyatlann en az arttığı ay, blnde l'llk flyat ar tışıyla hazlran ayı o!du. Bir yıllık dönemde şeker flyatları hlç değişmezken, en fazla artış yüzde 125 ile patateste görüldü. Fiyat ar 30000 I 25000. tışında lklncl sırayı yüzde 75 İle soğan aldı. 1 Ocak 1982'de 15 llra olan 400 gram ekmek, 1 mart 1982' de 435 gram oldu ve 20 11radan satılmaya başlandı. 8 haziranda ekmeğin fiyatı 20 lirada tutularak ağıilıgı 410 grama duşürüldü. 10 aralık 1982'de lse ekmek 50 gram daha küçültülerek satış fiyatı değlştlrllmedl. Böy lece bir yılda fiyatı yüzde 66,6 artan ekmek en çok fl yatı artan gıda maddelerl arasmda üçüncü sıraya yer leşti. Bu arada un flyatları yüzde 25, makarna fiyatları yüzde 37 artış kaydettl. Bir yılda, et ve sebze flyatları yüzde 30 kadar yük sellrken, plrinç yüzde 59, bakllyat yüzde 54,5, meyve yüzde 50 oranında paiıalılaştı. En az flyat artiçları yüzde 14.3 lle süt ve ılnargarinde. yüzde 16.6 lle yumurtada görüldü. 12 ki'oeramlık bir tüp llklt ga7 ise bir yılda 700 liradan 945 liraya ulaşan fivatıyla yüz de 35 zam gördü. • ! •1 m Özel sektör ne istedi? Kafaoğlu neler yaptı? nkara'da 11 Eylül gunu toplanan Odalar Birligi Genel Kurulu'nda bı r konuşma yapan Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Yazan 20000. aylar, 0 Ş M N M . H t  E E K A A Asgari ücretlilerin yiizü biraz güldü Yıl Asgariücret Sanavi 1.800 3.300 S.4O0 10.000 18.200 TL TL TL TL TL • Siftah etmeden kapanan dükkânlardan, • Üçbeş kuruşluk kredi için bankadan banka.va koşturanlardan. • Ertesi gün ödenecek senet için uykusuz geceler geciren, utanctan alacaklannın karşısma çıKamayanlardan, • Ürettiği malı satama5 an veya iiretimden vaz Asgari ücret Tanm 1.500 TL. 7.500 2.700 8.610 13.200 Asgari ücret. 1.5 yüdan son ra, sanayi işkolunda yüzde 62, tarrnı ve Grman işkolunda ise yüzde 51.31 oranında artı Yılbaşmdan başlayarak «e çerlı bayı'acak olan sanavi işkolundakı asgari ücret, W yaşınc.an büyukler için aylı!< briıt 16 bın 200 l^ra, 16 vsşından kuçukler ıçin ise brut 11 bın 100 Ura olarak belirlendi. Brut 16 bin 200 lıra olan asgari ücret saptanırken besin harcamelan ıçın yüzde 44lük bır oran baz alındı. !\omısyonun karanna gore. i.'ünde 3500 kalori alması gereken bir ışçınin günlük beMn harcamaii brut 218 lira i8 kuruş asgari ucret konu 1978 1977 1978 1981 1982 sunda Devlet Istatistik Bnstitüsu'nun hazırladığı raporria bir aylık kira harcaması 'se 833 lıra olarak göster.Idi. AsgFiri ücret saptanırken Ekim 1932 fiyatları veri clarak alındı. Ayrıca «nptanan asgari ürret «Son petrol ürünlerl zatnları nedeniyle asgari ücretin yürürlcıre gireccfti ocp.k ayına kadar meycHna gelecek mııhtemel f i y t artışları d kk;>|p alınarak yüzde 8.5'luk bir oran» eklendı. Pefroi ürunlerine yapi'.an son zam oram ise yiızde 15 20 dolaylanndaydı. Tarım v 0 orman ışkolunda asgari ücret ise 16 yaşın<ian büyukler için ayda brut 13 bin 200, 16 yaşından küçükler ıçin ise ayda brut 8 bin 760 lira olarak belirlendi. Sanayi işkolunda asgari ücret oybirliği lle kabul edilirken, tanm. ve orman işkolundakl asgari ücret komısyr.nuia. ka'ılan Turkh tem silcileri muhalif kaldılar. Türkîş temsilcileri muhaîif kalmaısuına gerekçe olarak flsi»ari ücrvü;ı kesım aynmı yapılmadan tek olarak saptanınası gerektiği ilkesmi gösterdiler. •• geçmek zorunda kalan flr malardan söz ediyor, özel «•ektorün şikâyet ve dileklerini dile getiriyordu. Sonbahara gırıiirken • Pi>asada yaprak kımılda mıyor» dıyen o^el sektor sozrulerinin sabırları azalıyor, hükümetten ve özelhkle ünlu «paket»i bır türlü açılamayan Kafaoglundan bir şeyler yapmasını ısteyenlerin savısı ar Myordu. Işte bu ortamda. ozel kesim içınde Turgut Ozai'a en yakın kişilerdmı bıri olank bilinen Mehmet Yazar özel sektönın «teklerini uzun bir lıalınde ılgiîılerin ne sunuyordu. Yazar'm listesinde hangi ıstek ve talepler vardı? Aradan geçen uçbuçuk ;ıy lık süre içinde bunlann hangileri gerçekleşti, hangıleri gerçekleşmedi? Kafaoğlu. özel sektörün istekierinın ne kadarını yenne getırdı? Ne kadannı getırmedı? Bundan sonra ne yapabilir" Bu sorunlann cevaplannı merak ediyorsanız aşağıdaki karşılaştırmalı l's'eye şoyle bır göz atarak Kafaoplu run oze' sektörden nası! bir not alması gerektığini hesap ÖZEL SEKTÖR NE İSTEDİ? KAFAOĞLU NE YAPTI Sermaye pyasasmın saglıklı bir şe. © Bu yönde bazı adımlar atıldı fakat kilde o'.uşması ve işlemesi henüz somut ve kapsamh sonuçlar aiınmadı (5) Yeniden değerlendirme yasasımn © Hazırlıklan yapılmasma rağmen bir an önce çıkartılması. yeniden değerlendirme yasası 1982de çıkartılamadı. (5) Servet beyannameleri meselesinln d) Servet beyanlannın kaldınlm6Wi vergisiz olarak halledHmesi. ya da vergisiz yenilenmesi çahşmalan sonuçlandırılamadı. Banka sisteminin lenmesi yeniden düzen ® Bu konudaki çahşmalar da henüz sonuçlandırılamadı. ® Kredi falzlerinin aşagı çekilmesl © Kısmen gerçekleştirildi, ama alıiçln banka ve sigorta muamele ver. nan önlemlerin kredi faizlerine gisinin kaldınlması ve munzam karsılık oranlarının düşürülmesi. yansıması hemen ve otomatik mayacak. ol ® Protestolu senet v» karşılıksız çek ® Bu alandakl önlemler de sorunlarına çözüm getirilmesl. aşamasmda. ® Ihracatı teşvik tedbirlerinin daha da geliştirilerek uygulanmasmın «aglaamar hazırhk 1982 yılında yapılan zamlar Ocak Ayı Zamlan • Ambala) değiçiklifei ned*niyle çaya yüzde 30 zam y&pıldı, 100 gr. çay 50 lira oldu... • Et ve Balık Kurumu mamullerine yüzde 10 ile yüz* de 30 arasında zam yapıldı... Bir kilo kıyma 340, kuv başı 370 liradan satılmaya başlandı.... Ucret zammı brüt yüzde 15 artı 3 bin olarak belirlendi YUksek Bakem Kurulu, 1983 yılında blten toplu •ozleşmeler için Ucret «aTnTniTn hükümetçs belirlenen yüzde 25 Hk enfiasyon oranına koşut olarak brut yüzde 15 artı 3 bin lira olarak bellrledi. Ancak bu <k « kararmdan baim sapmalar oldu. Kuruloa Uoretleri yüüssek görtllen ban işyerlerinde fözleşmeler bu llke karannm alünda yenllendi. Baa aözleşmelerle lsçl Ucretlerine yüzd» 710 oranmda z&m y&pıldı. 1982 yılında Isçüerin UoretUrüıe toplu sozleşmeleri YHK tarafmdan yenUeninceye degin yüzde 10 artı 3 bin liralık avaot verildl Ancak, 1982 yılının ortalanna doğru, Baianlar Kuru lu'nda bu konu tartısma lconusu oldu. Toplu Sözlesmeleri 1982'de biten, ancak Ucretlerına yüzde 10 arb 3 bin liranın da altında zam yapılması dü»ünülen işçüera bu avansın v» rilmemesi, 41k« olarak benimaendi. Niteldm, kendilerine «vans Terilmeyen iscüerin toplu söslesmelert öncelikl» els •lınarak, YHK tarafından y«nilendi. Yüksek Hakem Kurulu*nun eos>sl yardımlarda belirledlği llke kararian ise yemek bedeli günda 90, yakacak günde 625, ilk, orta ve yuksek okulda okuyan çocuklar için eünda 100 200 400 llra oldu. Yüksek Hakem Kurulu önem li kararlanndan blrini de geçtığimia günler içinda verdl. Ku rul*un lşçi temsilcileri, toplu sözlesmelerin Uç yü yerin» blrer yü İçin imzalanmasını lstedüer, îşçi temsücilerl bu istemlerine gerekçe olarak, yaîrmda toplu pazarlık sistemine dönUlecegini gösterdiler. Kurul'da bu feonu tartısıldı ve 1 ekim 1832'den sonra biten toplu sözlesmelerin iki yü süreyle gecerli sayılman llke olarals kabul «dlldt ® İhracat reeskontlanndaki tıkaıuklık pek aşılamadı. ancak 1983 yılı İçin düşürülen teşviklerin sınırlandınlması ve katma değer esasına göre vergi iadesinden vazgeçildi. © Devletin müteahhltlere, çlftçllere ® ödemeler «ürüyor. Fakat sürati kove plyasaya olan borçlannı süratl» nusunda ciddi kuşkular var. odemesL ® Konut insaatlannın özel iektörün ® Bu alandakl önlemlerin çoğu lâfta dinamizminden ve ferdi tasarrufkalıyor ve toplu konut yasası bile lardan yararlamlarak hızlandunldogru dürüst işletilemiyor. ması. Kur farkları konusunda halen Sınal Kalkınma Bankası'nca yürütülen uygulamanrn fenişleülerek •ürdunUmesi. Bu konuda da çahşmalar var, fakat kestn bir sonuca varılabilmiş degiL Mart Ayı Zamlan • îstanbul'da »ubat ayı «onuna kadar 15 liradan §atılan 400 gr. etenek 1 marttan itibaren, 435 grama çıkanlarak fiyab 20 llraya yükMİtildi... • Karabuk Demir Î Ç«Uk ürünü pik demir fiyatlarma Kasım Ayı Zamlan yüzda 28 zam yapıldı... He• Petrol ürünlerin» yılm 4matit1, Hematit2, pik demir çüncü zammı yapıldı.„ leriyle, çelik plklerin tonu 30 9 Istanbui'da sinema biletle per benzin 110, normal bin liradan 36 bin llraya yuk n yüzde 25 artınldu. Böylezin 102, gazyagı ve motorin seldi... ce sinema biletlerl 4590 liyakıU 87,5, • SEKA gazat* kafıdı dahll 68,8, kalorifer raya ulaştı... fueloiı 46,5, 12 kUogramlık • Şehirlerarası tren yolcu olmak uzer» tüm ürünlarin» zam yaptı... Gazeta kagıdı tüp likit gaz 943980 llra ol biletlerine yuzde 20 zam ya du. Böylec» akaryakıt v« 11' pıldı. Ankaralstanbul eksp na yuzde 17,3 diger kağıt tür kit petrol gazı fiyatlan yüz lertne d» yüzd» 7 lle 16 ar*' res 520 lira, Istanbul Kars de 1520 kadar yükseldi.; sında degişen zamlar yapıl1460 lira, Mavl Tren Ankara • Sümerbank ürünlerin» îstaabul yolcu bileti 780 UT dı.. .zam yapıldı... Okul çantası • Kok ve te? komürüne yü» ra oldu... 375'ten 425 liraya, erkek ayak de 20 zam vapüdı... Demir kabısı 1470'ten 1550 liraya, Çelik koklarımn fiyatı 25 Şubat Ayı Zamlan patiska 70'ten 60 liraya, düz bin liraya taş kömürünün to pazen 110'dan 130 liraya, ka• Petrol ürünlerine yüm Ilk nu da 13 bin 500 llraya ürput bezi 70'ten 94 llraya uzammı yapüdı... Süper ben mandı... laştı... zin 83,7, normal benzin 78,3, • Istanbui'da metra kupfl • Tofaş ve Renault. ürettikgazyağı 51,1, motorin 51, ka18 llra olan su 4 llra zamla tiklerl otomobil fiyatlarını ar lorifer yakıtı 40,1 liraya yük22 lira oîdu..7 tırdı. Murat 131 Şahin 1 seltildi.. milyon 183 bin liraya, Doğan • Banliyö treni biletlerl 20 Haziran Ayı Zamlan 1 milyon 422 bin liraya satıllıra oldu... yıbn maya başlanırken, Renault • TEKEL ürünlerine maliyet • Petrol ürünlerine 12 TS 1 milyon 231 bin lira ler yükseldiği için zam ya ilonci ramTnı yapıldı... SüTS Metalik 1 milyon 261 bin per benzin 83, normal benpıldı... Uzun fllitreli Samlira, SV tipi 1 milyon 308 zin 85 lira olurken diğer pet sun, Maltepfi. Kıbrıa ve Sibin lira oldu..; rol türevleri dB yüzde 8,710 pahi sigaralan 52,5 liradan, • Minibüs, dolmus ve taksl kadar zam gördü... 12 kilo 85 liraya, kıaa filltreli Samyolcu taşıma fiyatlan 510 gramlık likit tüp gaz 834 lisun, Maltepe, Silahh Kuvvet lira artınldı./: ra, piknik tüp gaz ise 154 liler. Hisar ve Meltem 50 lira ra oldu... • îstanbul'da belediye otodan 60 liraya çıkanldı. Küçük Yeni Rakı 325'ten 350 li• îstanbul'da ekmegin gra büslerinin yolcu taşıma fiyatlarma yüzde 25 zam yaraya, 70'lik Büyük Rakı 600 majı 435 gramdan 410 grapıldı.., Tam bilet 25, tam a'den 670 liraya, Küçük Votma düşürülerek fiyatı yine bonman 1125, öğrenci bilet ka 300'den 320 liraya Büyük 20 lira olarak belirlendl. 12 5 lira ögrenci abonman Votka 570 liradan 620 liraya Böylece ekmeğe yüzde 6 zam çıkanldı..î yapıldı..£ 662,5 lira olduoı kiye Elektrik Kurumu (TEK) elektriğin kilovat • SEKA tüm kagıt firünl* saatine 1 lira zam yaparak rine yılın iMnci zammım konutlarda kullanılan elektyaptı... Kagıt türlerinin fi rigin kilovat saatini 9.75 liyatlan yüzda 3 Ü« 20 arasın raya, lşyerlerinde kullanılanıda 10,75 liraya yükaeltti.., da artınldı... • Üaç fiyatlan ortalama yuzde 30 oranında artınldı.^ Aralık Ayı Zamlan Temmuz Ayı Zamlan * Serbest bölgeler ve tlcaret mer ® Bu konudaki çahşmalar eon günkezlerinin gecikmeden gerçekleqlerde hızlandırılmn bulunuyor. tirihnesl. Vergi ldaresinde reform yapılması ve vergi eüdnliginin artırıhnasL KÎTIerin yeniden düzenlenmesL ı Bu konudaki çalışmalar da sürüyor, ancak somutlaşmış düzenlemeler henüz bekleniyor. Bu konuda uzun süredir devam eden çahşmalar da henüz sonuçlandırılamadı. • Türk Hava Yollan iç hat yolcu taşıma biletlerine yü». de 30 zam yapıldı... îstanbul cıkışlı Ankara, îzmir, Antalya seferleri 16.500 lira oldu.! • Düğme ve orlon fiyaüanyüzd» 1520 oranmda artırıldı..: • Yagh boyalarda plastik badana boyalanna yüzde 20 zam yapıldı. örgü yünlerin» yüzde 1020 zam geldi. • Mendil fiyatlan 2045 liradan 35100 llraya yükseldi... • Iç çamaşırlan yüzdı 2540 oranmda pahalılaşü...• Naylpn kadın çorabma yüzde 1020 kadar zam yapıldı... • Külçe ve Plak bakıra yüx de 10 oranmda zam yapıldı.. • Pmar Süt ve Sana fiyatları yüzde 1015 kadar artırıldı... Sana 510 lira Pmar Süt 1020 lira zam aldı. • OMO'nun satış fiyatına yüzde 1520 zam yapıldı. 100 liradan satüan OMO 135 liraya, 220 liraya olanı 250 lira, 340 liradan satılan 1 kilogramlık OMO'da 385 lira oldu. .7 • • îstanbul'da ekmeğin gramajı 50 gram azaltılarak 360 grama duşürüldü. Böylece fiyatı 20 lirada tutulmasına karsıhk ekmegin fiyatı yüz d* 14 kadar arünldirr; 1982'de yüksek faiz hem sevindirdi hem korkuttu Yüksek faizle mevduat toplama yansına giren bankalar daha sonra bunun kendileri için yıkıma yol açabileceğini düşünerek faiz yanşına son vermeyi kararlaştırdüar. G eçtigimiı yıla yt&selc faizlerle giren bankalar, mevduat sertlfikalarını bankerler aracılığıyla pazarlama alış kanlıjmı da herşeye rağmen sürdürünoe tasarruflar daha büyük bir hızla bankalara kayraaya başladı. Ama bu hızlı kaios, bankalarm risklerini de artınyordu. Çünkü, sıkı para politüası ve yeniden yapılanma politikalan gerefl, daha önceleri bol keseden borçlanmıs çirketler borçlanm ödeyemez olmuşlar ve krediler ge: r dönmemeye başlamıştı. Mev duata yüksek faiz öderken, alacaklannı tahsil edemeyen bankalar güç durüma düşüyordu. An» bu gtlçluk, bankalara nıslı msvduat artifiyla örttllebi liyordu. Ne va r M, bankerl*rin çökuşüyle başlayan ve Banker Kastelll olayıyla doruğuna varan «güvensizlik», bankalara mevduat akışını yavaşlattı ve varolan mevduatlar da küçük bankalardan çekilerek «füvenliı büyük banialara kaydırıldı. Ya ni artık bankalar «parlak günlerindekl» kadar fon toplayamaz olmuşlar v« böylece bankacüık slstemi ciddi bir bunalımm eşiğine gelmiştl. Bu ortamda bazı bankalarm çöküsü gündeme geldi. Küçük banfcalar çöktüğunde sorun daha da büyüyebilir ve bankacılık sisteminin tümü tehlikeye dUşebilir görilştiyle narekete geçen devlet, baa bankalara yardım musluğunu açmakt&n başka çare bulamamıştı. Ancak bankalarm ayakta kalması için desteiî salt yardımla kalmamalıydı. Yüksek faızın yarattığı riskli maliyet de önlenmeliydi. Bu amaçla toplanan 9 banka faiz oranlannı düşürdü. Öte yandan, «yüzer mevUuat» vadesiz tasaımf mevduatına verilen faiz de artırıldı. Bankalar, yeni yıla önemli bir tehlikeyi şimdüik atlatmıs olmanın rahatlığıyla girerken, yüksek faizli kredilerdan yakınan sanayiciler için sorun yi ne de çözümlenmemiş olarak duruyordu. Sanayicinin kâbusu dunımuna gelen yüksek faiz 1982'de de saltanatını sürdürmüş, işletmelerin borç faizl maliyetleri işçilik ve hammadde giderlerini aşmıştı. Böylece. hem bankalar ve de sanayiciler açısından 1982 yılına damgasım \uran olgu yüksek faiz olmustu. Acaba 1383, bu açıdan ne gibi gelismeler getirecKk?