Katalog

Cumhuriyet 2 ÖZEL EKONOMİ EKİ 31 ASAIJK İMB Sirketler neden bunalıma düstü? Yetersiz sermaye, durguıı iç pazar, yüksek faîzler ve kur farkları firmaları zorladı eçen yü tael sana yi flrmalan acuından çeşitll rorluklarla boğuşma yılı oldu Dövizin ucuz, falzln negatif, talebin hazır oldu gu donemde yetersiz özkay nakla kurulmus pek çok ta nayl flrması de&Lşen koçul lar karçuında bocalamaya başladı Sanayl flrmalannın aahlp ve yoneticlleri a G yakt» kalabümek lein h«men her çwvy% basrururken Isln içlnden çıkamayarak üretlmlnl durdurmak, teslsinl satısa çıkarmak ve devletln desteglni aramak zorunda kalanlar da cogal dı Dışa açüma polltlkasına ajak uydurmakta zorluk çeken eanayl firmalannm karşılaçtıklan aorunlan bes an» noktad» toplamak mfim kündü. • DÜŞOT İÇ TALEP: Bıkı para pollUkası ve »ınırü kalan gellr artışlan pek çok sektorde lc talebin daralmasma yol açıyor, flretllen mallann ve dolayısıyla ser mayenln devlr hızı yavaşlar ken gtoklarda artış. eğllımi gdrulüyordu. • YÜKSEK REEL FAİZ: Artan «tok finaamanı gereğl, flnnaJann lsletzn* ter mayesi liıtlyacını artıran etkenlerden yalmaca blrlydl Devalüasvon ve enflas yon nedentyle lç ve dıg glrdllerlr flyatlarının artma sı da ftrmaların lçletme 8er mayesl üıtlyacını artırıyor yetersiz özkayn&klan IOrun fcaline gellyordu. Buna paralftl olank, negatlf reel falı fyanl mflasyonun altında fala) ödemeye alısnus flrmalar düsen enflasyonun çok üstünde reel faı? vükleriyle karsı karşıya ge Ince clddl finansal sorunarla karşı karsıya geldiler öunlann basılan lslerlnl çevlremea dunıma düserek oorçlu bulunduklan barütalardan ya da devletten yar Asilcelik olavı ZEL sektorün büyüklüğüyle orantııı son.;nlarla karşı karsıya bulunan bır kuruluşu da Asıl Çelik' tı Türk ozel kesimlnln en idıdalı a*ır «anayi yatınmı olan 4.sıl Çelık kısmen ku ruluş anmdakl hatalardan kısmen de ulkem>7dekı eko nomık koşuüann büyuk olçüde deglşme«inden otürü mali darboei7a gırmıs ve devlet vardımı ıstemek zorunda kalmıştı Asll Çelik in en büyük so runu yaklaşık 10 mllyar 11ralık bır kambur halme do nüşen kur farklan \e dış faız odemelerlydi Ayrıca şırketln ürettlğl tür çelığe yurt lçlnde beklenen talebin düşmesl ve lhracat şan sının smırlı olması da ^sll Çelik'ln sorunlannı artırıyordu Asil Çellk'ln kurulması sı rasında onemll rol oynadı Ö ğı bliinen Turgut özal m bu kez Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı olarak konuya egildigl ve btr formul arayışı lçınde olduğu bılımyordu özal ın ba=;ka ^trketler lçın de kullanı labllecek olan «karurar ortaklıgı» fonnülüyle Asll Çelik e geçıcl devlet yardımı sağlanmasını ve flnnanın bu yontemle fmansman darbogazını aşmasını ^stedısı soylenıyordu Ancak bu formulun aylarca süıen pa zarlıklar sonunda kesin bir çozüme donüştürülmemes! ve beklenen sonuç almama dan özal'ın gorevden ayrıl ması Asll Çelik'l yenlden «çozumsüz slrket» durumun da bırakıyordu Sonunda Asll Çelik lçln bulunan formül dogrudan doğruya devletleştirme anlamını tagıyor, «Devlet Ba ba» yıllar yılı teraettü yü zü görmemls Asll Çelik hisselerinin tümünü üzerinde yazılı değerden başabaş al mavı taahhüt edlyordu Asll Çelık m potansıyel dege rı kuskusuz çok büyüktJ ama o anda «Devlet Baba» dan başka bır kımsenln çıkıp da Koç Grubu'nun hısseler1 dahı! ^sıl Çelık hısselernı bu fnat'an satın al ması Tiümkün gorünmüvor du Koç Grubu vetkmlerl bu çozumü «bıze empoze edıldı» bıçımmde yorumlarken genel kanı bu çozümün Koç Grubu içln avantajlı bır çozüm oldugu yolundaydı Ne var kl «özel sekMr bn sorunu devleti kanştırmadan kendi lçinde cozmeliydl» dlyenler arasında devİPtln oynadığı rolü oynama %a aday çıkmıvor devlet baba verdlğl llanlarla his selerl toplamaya hazır olduğunu duyunıvordu Güney Sanayi operasyonu üney Sanayl'nln tdmı duymayan, rad yoda ya da televlzyonda «GUneeey Sa nayif» reklamım hatırlamayan, hattâ evtnde bürosunda bir Güney Sanayl ürünü bulunmavan klmse bulmak her halde kolay değiiai Türklye'de Gelgele llm lste bu Güney Sanayl de bunalıma glren slrketler arasındaydı Bankalara borçlan büyflyen ve bazı lhracat alacaklartnı tahsll etmekte sorun larla karşılaşan Güney Sanayl'nın büyük ortağı olan Sapmaz grubu oncelikle Günev Sanayl'nln SASA ve AKBANKtakl hlsselerlnl satarak flnansman lhtl yacmı karşılama yolunu de nedl Bu arada Okunmus gruplann bu hlsselere ta G lip olduğu Böylentilerl duyuldu Yedl ay. süren pazarlıklar sonucunda «yaban cıya gitmesln» dtyen Sabancı grubu soz konusu hls selerl 4 mllyara satm almaya razı oldu. Ne var kl, 4 milyar da dev teslsl lsler hale getlrmeye yetmlyordu Sonunda elektrlk borcundan dolavı elektrlgl keslllnce 25 hazlran günü üretlmlnl durdur mak rorunda kalan Güney Sanayl'nln çalıçır hale getlrllmesl lçln farklı tahmln lera gora 11 lle 13 mllyar llra kaynak enjekslvonu ve borç ertelemesl gereklyordu Sonunda I5 Bankası'nın öncülük ettlğl alacaklı bankalar ve gene alacaklılardan ENKA Holdlng'ln katıl masıyla yenl bir sermaye yapısı olusturulması ve Sap maz allesinln payının % 20"ye düşürülmesl kararla? tırıldı Hisselerin yenl dağılımında Iş Bankası % 40 Ziraat Bankası % 20, SUmerbank ve ENKA Holdıng % 10 pay ahyorlar, yenl yapıda kuruluşun başına îs Bankası'nın adayı Dr AtlLla Alptekin getiriliyordu Güney Sanayl Operasyonu Sapmaz allesinln payının ve yonetlmdekl etklnllğlnln bü>uk olçüde azaîtılmasıyla sonuçlanmıştı 12 ünltelik dev kuruluşun bundan sonrakl yaşamı ko nusunda konuş^ıak lçin he nüz erkendl ama llk haberler 5000 lşçlnln gayretlyîe Güney Sanay^nln yenlden Işlerllge kavustuğu yolundaydı. dım istemtk •ora&dft taldı iar. • ALACAKLUUN TAHSİL EDİLEMEMESt: Pek eok sanayi ve ticaret tinoMm. aynı anda ma.ll darbofm*» gırdiğinden flrmalar aiafrit ıannın tahsillnda ciddi a»runlarla karsüaamaya ba«t* düar. Protestolu l ve karsıükau çftklarla to* lamı yüj mllyarUrça llnyı bulurken lhracat yapaa ta 71 şlrketlerin de p&r&lıruu a makta zorluk Ç8kmel«rt fl narsal sorunlannı artıran b r unsur oldu • KUR FARKLARI 10RIMJ1 Dövlzin ucus Bama nında dolar ya da dlğer ba zı sert paralar üzerinden borçlanarak yatınm yapan f ırmalann borçları Türk 1 1 nsının hızlı değer kaybı stt recıne gırmesiyle katlanma va basladı TSınal Kalkınma Bankası nın bu îlrmala ra ^aeladığı destek yeterslı kalırken yüz milyarlan gt çen kur farklan çok ortak lı ısçi şlrketlerl de dahU pek çok fırmanm başlıca sor ınlarından blri hallne geldı • KÖTÜ Tö^fET1M SORUN u Ucuz dövlz, negatlf faız, hazır pazar ve azgın enflasyon ortamında kolay ca gizlenebilen yönetlm y«terslzlıkleri blrdenblre orta ya çıkmaya başladı. özelllk le pazarlama ve atokflnansman yonetlml açııından jetersiz kalan finnalar cıddı sorunlarla karjılaşmaja başladılar. Tüm bu sorunlar ned«nlyle başta inşaata dayalı sektorlerle, otomobll ve da yanıkh tüketlm mallan sek torlerinde sıkıntı yasanırken, teksttl sektdrü de yurt çapmda blr bunalımın lçl ne düştü. Üretlmlnl durdur mak zorunda kalan firma sayısı 1 ızla artarken Günev Sanayi ve Kula gibi un 1 ftrmalar mali destek ara 1 yışı lçme glrmek zorunda kaldılar Tekstil sektoründeki bunalım yılın son aylarında çozülme bellrtlleri gösterlrken dıger bazı sektorler içın a\nı şeyi soylemek kolay gorünmtiyor Otomobll firmaları satışlardaki haflf kıpırdayışa sevlnlrken daya nıklı tüketim mallarında «para vermeden al da git» kampanv aları surüyor, lşçilık \e dıger gıderlerirü kat kat aşan falz giderleri pek çok firmayı düşünduren bl rlncl sorun olmaya devam ediyordu. Bu durumda yenl destek arayıslarının günds m« gelmeal d* kaçmılmaa görünüyordu. Ozal 9itti Vehbl Koç: Asilcelik nasıl knrtnldn? Ekonomide yılın babası: Devlet Baba or duruma düçen flrmalar 1982 yılın da sık sık «Devlet Baba»nın kapısmı çaldılar. özelllkle bazı firmalann yetklllleri Ankara'da adeta kamp kurarak îlrmalarının sorunlanna cö zUm aradılar Klmlsl basa Z nlı oldu. klmlsl olamjtdL Ancak devletln özel flrmalara yardım sağlamau ya da ortak olması konusu »ürekll olarak ls çevrelerinl ve kamuoyunu me^gul «ttL U çtvrelertnln blr kealml devletln flrma bazında «knrtarma operasyonlann»» ginneslnt ve sonund* Aallçelik örneğlndeki glbt devletleştirme seçeneğln» yönelmealnl aakıncalı buluyor, bu tür operaByonlann dedlkodu v« kıskançlıklarm yol acacagını llerl sürüyor du. Bajka blr kMlm İM tek 188S yıü baslarken görtttflr basnda ya da genel •konomlk önlemlerl» llrma nen oydu ki Devlet Baba' lan kurtarmak lçin artık ya bu alanda daha çok iş vaktln eok geç oldugunu ıa düşecek, çok ortaklılar da• 28 BtNÎ AŞKIN tŞÇÎTl Tunuyor, kıstaslan lyl sap hll pek çok jlrketi ayakta ÎSTÎHDAM EDEN 24 tutmak lçln çesitli önlemtanmak kosuluyla firma ba FABRÎKA ÜRETÎMÎNÎ nnda kurtarma operasyon lerln gflndemt gelmesi HH DUBDURDU runlu olaeaktL lannı aorunlu gOrflyordu. (Cumhuriyet t8 tt""»w> • TEKSTÎLÎ TALEP AZLIĞI VE SERMAY» YETERSİZÜĞÎ BLNALIMA SÜRÜKLEDİ (Cumhuriyet, 29 temmuz) • DOKUMA SANAYÎt BUNA.LIMI 415 BİN IGI DEVRE DIŞI BIIUKTI (Mılhyet, 30 temmuz) • 48 FABRÎKA YARI FÎVâ.TINA MÜŞTERI BEKLIYOR (Guneş, 2 ağustos) • DEVLETTEV YARDIM ÎSITYEN ÖZEL ŞÎRKET SA"VISI 150 YE ÇIKTT (Guneş, 19 agustoa) • 200 ÎŞÇİ ŞÎRKETİ DE "i ARDIM KUYRUGUNA GtRDl (Guneş 19 ağustos) • FMZSÎZ DEVLET DESTEGÎ ISTEYEN FtRMA SAYISI 36 OLDU (Guneş, 28 agustos) • 203 ŞÎRKETIN KUR FARKI BORCU 231 MÎLYAR LİRAYA ULAŞTI (Cumhuriyet, 31 agustos) Gazete başlıkları Kafeofllu 9eldı özal'm gidişine yeşil ışık yakanlar bile Kafaoğlu'nun ünlü «paket»inin bir türlü açılmamasıru kaygıyla karşıladı. Sarık Tara kimlere gülüyor? ÎZ Comhur vet GazeteM olarak tasarruf sahıbını eKonomıde yıhn adamı olarak seçtık ama Egrı oturup doğru koiuşmak gerekirss, ENK \ Holdıng Yonetlm Kurulu Başkanı Şank Tara run 1982 run «bajanfı» ışadamı oldugunu kabul etmeyecek yoktur sanınz Şımd1 bız bsşlang ctakı sorumuza dnnehm Ortadogu da mufeahhıtlık ışleinı ve dı^sa'imı başanvla vunı'en tu7u karu^ !?arık Bev acaba k mlere guıu\ or"5 Merkez Bankası reeskontlanndan aslan payını kaptıgı ıçın kendısıne ate} puskjren ışadamlanna mı 1 ENKA Hotdmg ı başandan başany* goturen hayatlan uçaklarda geçen şık gıjımlı ?30 kışılık peısonebne mı0 'Ozel se' torun hukumetten talepleH en'lasyonu azdırıcı mtel kteaır,* dedıgı ıçın kend s ne ateş puskuren meslek odas başkanlarına mı 1 Yoksa o sırada ızledıgı bır komedi fılmıne mı? K lmllerlnce «Türk Ekonomisınin Çarı» diye anılan Turgut özal ın dış dunyadaki ve banka çevrelerlndekl itıbarına gerçekten dijecek yoktu Ama yurtıçınde durum galiba blraz farklıydı özal'ın hemen her kesime baa yükumlülükler ve sıkıntılar getiren katı tutumu, ozellıkle dışa açılmakta zorluk çeken firmalarca pek de hoş karşılanmıjor Özal ın«villalannın satın» yolundaki sozleri de guç durumdakl İş sahıplerinde güllimseme değıl ofke yaratıyordu özal'a alternatlf arayanlar lçin buıunmaz fırsatı Kıstelıl olayı yarattı Özal ın bıraz da küçümserliğl fmansal kesımdekl bunalım sonunda büyük paı'ag.nı vermiş Banker Kastell nin Isvıçreye kaçnıafci tıtızlikle korunan dengelen ıçın tehlike çanlarır/n calmaja başladıpını gostermiştı IMF ve Ozal, Kastelli olaymı «jol kazası» olarak niteli>or ancak bu kazanm kurbanlanndan bınnın Özal olması da gıderek kaçınılmazlaşıyordu Sonunda Kabteül olaymın üzerinden bir ay geçmeden beklenen gorev degışımı geıçekle^tl ve Devlet Başkanı nın ekonomi damşmanı Adnan Başer Kafaoglu, Malıje Baknnlı&ı na gecınlırken, «ekonominın birınci adamı» po 'ı«vonurıu dold ıracak kişının o oldugu anlaşıidı Kafaoglu gorevl devralır devralmaz yaptıgı açık»>malarla ekononılnin akaayan >onlerin n duzelülmeM ıçın bır yıidan berl hazırladıgı onlemleıi gundeme getıreceğlnl soyledL Kafaoğlu'nun ılk açıklamalarından itibaren yenl bır «ekonomık paket»ten soz edılmeye başlandı. Bır yandan Kastelli olayının yaralannı sanna çahşmaları sürerken bır jandan da herkes bu yenl «paketsin beklejışl ıçlne gıriyordu özellikle ekonomide lhracat kesımme ağırlık veren anlayışm değişmesınl ve İç pıvasanın çanlandınlmasını lsteyenler «paket»e büyuk umutlar baglıyorlardı. Ne var kl Kafaoğlu'nun İMF Genel Kurulu'na katılmak üzerp Toronto da bulundugu sırada yaptığı açıklamalar, «paket»e umut b^glajaman düş kırıklıgına uğratıjor, Kafaoglu «jenı paket falan yok» dıyordu Sonunda «paket» yenne perakpnde onlemler gundeme gelme>e başladı Anlaşılan lçerde \e dışarda oluşan teprvileri hesaba katmak zorunda kalan Kafaoglu «paket» \erine kısmi onlemleri jeglemıştı Son gflnlerde gene çeşıtlı tepkllere yol açabılecek vergı onlemletmi gundeme getlrmış bulunan Kafaoğlu nun <Zi ocakta ben da vardım» derken ızleyeceM polıtıkalar gerçekten nerede oldugunu bellı edecek. ..1 1982 yılından Ekonomi Incileri • Kastelll CeTher ÖZDEN: < Göreceksınız Avnıpalı bankerlerı sülp süpureceğım» 22 21982 • Ibrahim BODUR«12 Eyîulden sonrakı jonetım 24 Ocak kararlarınm başansını Lii kat artırmıştır » 25 Ocak 1982 • IvAFİOGLU«Başansız bankalar ekonomıye \iık olrıaktan kurtprı'acak Boyı» baırca^nn tıçmü beşjrv bıraraja g°tırıp sısteTse a\ak uyduracak hale sokacagız» 27 Temmuz 1982 «Bankaton blrleçtlrm» dlya btrşey yok» «BMıa güaırdığıırua bütün rakamlar doğrudur» 29 H&riran 1962 • Herkesln bUdlğl ferçefc • tyrerenlerln ltirmfi: •Yılbaşuıda banka faiılerl dü «Ijçıler hak «ttlklerl üoreö al* «Türkıye'deki enflasyon hesabı, verllerln eskillğl nedenlyle asmıyorlar » sürülecek » la gerçeğı yansıtrnaz.» 33Mart 1982 14 EMm 1983 • tstanbul Bankası Genel Mu • TÜRK t ş Başkaın DENlZ • Tnrgnt OZAL. CIER durü özer 0LLER: •Yakında TUrk Urası lle lhra«Bankalara da bankerler gibl «Özal m tek lsl lsçinm nüdesi cat yapacağız.» r.s el uzatmaktır.» guven ortaraı sağlanmalıdır» 10 Ocak 1982 27 Nlsan 1982 «Türk halkı dünyanın en ucuz 2 Ekım 19R2 • Ttcaret Bakanı CANTIRK • \uh KüŞÇXXÜ: et yiyen lnsanları arasında yer «Et ve Balık zamlanru en son «Onca enerjl sorununu çöze alıyor t ben dujdum » 26 Mart 1982 lım, so'ara renkü televızyon düS Kasırn 1982 şune'ım » «Daha çok yatınm yaparsak • Prof TÜRK: 29 Ocak 1982 jolda kalırız» «Kastelli olayı sermaj'e pıya • De\let tstatl^ik Enstitıuuı 28 Mart 1982 • TEKSTÎL «Pabrikaıar da tasanlar (rlbl FABRÎKALARININ bos durmaktan hoşlanmaz » ANASI SATILIYOR 1 May\3 1982 «TUrkiye üç yıl sonra hayal bl(Güneş 31 ağustos) İ8 edemeyeceğımiz bir sevıje• TEKSTÎL ÎŞVERENLERÎ >e ulaşa^ak » 15 Mart 1982 SENDtKASI KULA'YI «BİB doğru bildığımız yoldan İCRAYA VERDİ hiç şaşmadan gldeceğlz» (Cumhuriyet, 25 eylüD • Nuh Kl.ŞÇXXl.': «Sanayi basaramazsa batar ban kalar bi aramazsa batnaz ol O DEVLETTEN 115 MİLYAR AL\N BANKA maz oyıe şey » BAMKER VE 8 Temmuz 1982 • Prof Coşkun SANLI ŞIRKEILERIN HEPSt DE «KarJborsa çok tehlıkelı birşey AILE KURULUŞLARI değılcbr » 17 Ağustos 1982 (Gunaydm, 30 kasım) '