Katalog

31 ARALJK 1982 ÖZEL EKONOMİ EKt Cumhunyet 3 Ekonomide dengeler degisince CUMUURIYBT 1982 FİYATLfiRI ALTIN TIRMANISA GECTİ taSarımran gelenek sel tasarruf aracı altın 2 yıh aşkın suren durgunluk \e suskunluk donpmırın ar dından 1982 nm lkmcı varı pında «altın çagı»nı jaşad 1 1 temrnu? gunu altına para yatıranlar bugun duslerında biıe goremejecesvlerı \» nerede\se dunjanın hıç bır >ermde, hıç bır tasarruf aracından sağla^or"a:afikla rı prımı e'de ettıler 6 a>da net Mizde 82 ya da \ıia \urursak net \üzde 164 A ^ Sevir dcfteri Bir yılda ekonomi nereye geldi? Resmi verilere göre Ekonominin başlıca göstergeleri 1981 MILLİ GELIR . ÜRETIM (yuzde) GSMH GSYIH Tarım Sanayi Inşaat B u y u m e hızı B ü y u m e hızj K B u y u m e hızı K. B u y u m e hızı K. B u y u m e hızı 43 44 O4 91 04 44 4.7 6.5 92 0.5 186 924 TL. 4 842 TL. 1982 //** GEÇ2HÎŞ ZAMAN OMJR Kî HATALÎ ÖHAV DEGER Altın yazısı lçln arşlvde fotofraf ararken, jrfizümüze bu fotoğraf Utaldı: 22 ayar altın 41 lira. Fotoğrafuı arkasını çevirdlk 23 Sııhat 1973 dlye tarıh duşuimuş Bir dr not \ar «Saat 13'te KapaIıçarsı'da altının gramı 30 Ilraya çıktı,» denlyor 22 aj»r altuun bugünkü fram riyatı lse 2S80 liravı bıılmuj durumda. Altının 1082 jılın? Hışkm «sejır defterı». Turk ekono mıınm genel gıdisı konusunda da ılginç ipuc'arı ve rljor Zaten altın her zarnan hassas bır arao \e ıstıkı^r va da enflasyon bek İpptılerı açı^ından çok onprr'i bır gost°rge oimuştur I^tıkrar don o miennde onemlı zıgzaelar gosterm°ypn altın fıvatları ıçte >a da dışta ekonomlk \a da sl yisal ha^jnın bu'andıgı ya da karışıklık sıcnk savag beklentılerintn arttıjı doneırlerde umulrnadık boyut laıa tıımanabümıştır Altın «seyır defteri» 1982' nın ılk varısında son dere cede tstıkrarlı b.r goıüntıl veriyor, 1 Ocak 1982 punıi 11600 liradan lşlem goren Cumhuriyet Altım'nın ara dan 6 ay geçtikten sonra 1 temmuz gtlnü hemen hemen ayru flyatta olduğu (1 725 lira) dlkkatl çeklyor du. 1982'de büyüme hızı ve enflasyon oranlan komnurken ihracat artışında yavaşlama, işçi dövizlerinde gerileme oldu. Tanmda iyi bir yıl yaşanırken sanayideki büyüme hızı geriledi, işsizlik artmaya devam etti urkıye ekonomısmde blr yılda neler oldu 1 Somut gosMrgelerle nereden nereye gehndP 1981 e gore daha başarılı blr yıl mı yasandı' 1983e ne gibl sorun lar aktanldı' Bugüne dek aerlenebılen resmi verilerıe bu sorulara yanıt aradığımızda GSMH artıjında ve enflasyonda 1981'de erlşilen oranların 1982'de kabaca korunduğu, lhracattaki artı$ın yava$ladıgı gortilüyor Bu arada sanaylde kapaslte kullanımı oranlanna, gerlleyen lt halâta, bazı piyasalann dur gun hallne, işsizlik gostergelerine bakanlann %4'ün üstünde büyıidüğü llerl sürülen bir ekonomiyıe bu gostergelerl bağdaştırmala n tabll ki kolay olmuyor. Türkiye'de milli gelir istatlstiklerlnln tek yönlü ha»rlanması da bu rakamlar dan kuîku duyanlann lddlalanna dayanak oluyor. «rtıs hıa yavaşladı özelllk le, geleneksel tanm tlrünle rl ihracındakl gerileme dü Sündürucüydü • îthalat son yıllarda llk kez bu yıl gsrlledl. • Di| ticaret açıgı daraldı £ Kastelli şoku KIŞI BAŞINA GELİR G S M H (Cari f.) G S M H (1968 f ) 144 521 TL. 4 734 TL. T GSMH fdolar) 1.311 $ 1.180 S İHRACAT . İTHALAT TDÖV1Z (ocak ekim) 3 495 rail $ 4 377 mil $ thracat 1 672 mıl S 2 673 tnıl $ Sanayi ürünlerl 1 664 mıl S 1 581 mil $ Tarım, ha>v. 15» mıl S 14^ mıl $ Madenler 7 171 mıl $ 8 921 mil S Ithalat 2 678 mıl $ 2 544 mil S DıS ticaret açıgı 2 121 mıl $ ı 849 mil $ I$çi dbvizi 233 mıl S 199 mil $ Net turizm dövizl ENFLASYON FtYATLAR (ocakkasım) Tlc Bak. Ankara Geçlnms înd. w<25,4 «126.8 Tic. Bak. Istanbul Geçınme tnd. %27,1 <"*26,5 Tlc. Bak. Toptan Eşya t. ^23.8 %19,1 PARAMEVDUAT ARTIŞI (mılyar TL ) (ocakkasım) Toplam mev. arrışı 458 (%61.4) 518 (^34.31 i"(63,l) Vadslt m«T. arttsı 37» (%214) 423 Emlsyon artısı 83.8 (%3U.l) 141,4 (%36«) Para arn artısı H7.6 (%18J) 212 1 (%21,7) ÎŞGÜCÜ lŞStZLÎK 1289.000 İsgucü fazlan a.953 ooo Işsizlik oranı * l« 78 Bu kuşkulara karşın blr • Yurt dışında çalışan laekonominin g'dışatını mev çiler eskisl kadar dovlz yol cut rakamlarla olçmekten lamadı başka seçeneglmlz de yoîc • Turlzmde g'.derler arBu nedenle rakamldm dl tarken. dovlz geltrlertnin line bir yere kadar güven düşmesl net turizm gemek zorundayız. Biz öe üoy lirinl düşUrdü le yapıyor ve rakamların dJiyle ekonomlmtzin 1982' • Toptan fiyatların artıs dekl gelışmesinl ve bu ge hızı düşüş kaydetti. arr.a, daha llşmenin btr öncekl yı la tüketlcllere flyatlar karşılaştınlmasını tablolar da artarak ulastı. la ozetlerken ozelllkle çu noktalara dlkkat çekme • Kasalarına glren mevdu nln yararh olacatmı düşü atın artıj huınm yan yarıya azaldığını gören bannüyonız. kalar, vadell tasarruf me» • GSMH artıs hızı geçen duatının çekiclliğinl lylee yılkl düzeylnl korudu. yitirdlğlnl de telaşla lzle• B J yıh tarım kurtanr diler ken, sanaylde geçen yılkl • Piyasaya sürülen para büyüme sağlanamadı. mlitannda blraz artıç ol• Inşaat kesiml belinl bir masına karşın, geçen yılk hız korundu. türlu dogrultamadı • Kljl başına gelir, blza • îşstzUk giderllemeyen so gore arttı ama, yabancıl» runlann en ftnemllsi îj rın gözündt 131 dolar a bulamay&nlann sayısmdaraldı. U çoğalma bu yıl da fcnle• thracst gın« arttı ama. nemedL Ve temmuzda altın fiyat lan ipinl koparmaya başla dı Cumhuriyet altım 1 ağustos günn 3 550 liradan işlem pordu Altuıda temmuz aymdaki bu kıpırdanma 22 haziran günü patlak veren Kastelli olavmın da izlerlnl taşıyordu kuçkusuz. Ama o gılnlerdekl tırmanıjta önemli bir dıs etken de vardı( ABD'nln falz oran lannı d Jşürme karan. Bu kararla birlikte dolann sü rekll tırmarası dururken, aî tmın dünya fiyatı yükseimeye başladı. Londra borsalannda yıl başmda onsu 300 dolar dolaylannda seyreden altın, 1 ağustosta 384 dolara, 1 «ylülde 410 do lara, bu ekln hazırlandıgı 27 aralık fünu 450 dolara çıktı. • Ata 15 bin lira Dıssatımda atılım zorlaşıyor D 10 AyUK IHRACÂTİMIZ milyon dölat ^ tç plyaeada ls« altın fiyatlarında temmuzda baslayan kıpırdanma, agustos ta çılgınca blr tırmanışa dönüştü. 21 ağustoı günü 15 bin lira sınırına dayanan Cumhuriyet Altını, bu tarlhten sonrakl Oç ay lçln de, ymnl 20 kasıma kadar «attıgı her adunm tepkislnl Kflrmek» lstercesine blr tırmandı, blr bekledi. ylne »taga ka!ktı. ylne bekledi. Ve 20 kasım tarlhlne 18 bin lira dolaylannda blr fiyatla geldL # Ocak Şubat 1 80 8r 82 80 81 82 '236 411 446 J, "" T 1 IIIIIIIIBMMM^ 307 410 I BBM U Mart Nisan 80 81 82 80 81 82 80 234 304 402 EĞİŞEN »konomlk pollltlkayl» blrlikt* depar» k&Ikarak 198i"de % 618 lık artLi gö»t«ren dıjs«,tımımız, bu yılın llk yanaından eonra tsklemey» ba^ladı. Bu yıl içln planla.na.Ti % 30 dolaylanndaki ^lyt^tifn artî| had#fl yılın Uk yanamda tutturulurken, geleneksel dışsatım ürünlerinin ihraç ««zonunun ba^ladığı v« dışsatımda daha hızlı artışıa beklendığl agustos. «ylül v« ekim aylannda aksıne belirpn bir gerilem* fözJendl. Agustosta % 21.6'ya in#n dışsatım artı» hızı, eylülde yuzd» % 141, ekiınds ıa« % 15 düzaylnde kaldı Son 3 ayın verileri. bu yıl 6 milyar dolar dolavmdakl dışsatım hedeflne ulasılamayacagı görüguna agırhk kazandıjdı Dışsatımcılann büyük b6lomun* gör» son aylardakl t«klem«nin «n Cnamll n«d*ni, Merkez Bankaaınm dısaatım reaskonüarınd* aylardaa b«rl •uregelen tıkanıklıktı. Yanl «uçlu, lsadamlanmızı <5nc« öz«ndirer«k bu alana iten, aonra da aradan ç«kilm«y« ba^layan d«T. letti. Dışsatımdakl jrerilemeye gfleterilen blr digar önemli s«d«n d«, mallannı tatmaJc uzer* dıs pazara çüum dıssatımcılanmınn bu pazarlarda blrbirlsrin* karçı glrlîtıklari lona rekabettl ithalatuu kartılayacak kadar dövizl lhracatla kazanman bir zorunluktu v« bunu aağlamak Içdn (erekli önl«jüer alınmalıydı. 1083 lhraoat r«flınlnd« yılın son funl«rind« yapılan deglsllülk T» net İhracat kaücısı deg«rln» gör» vergi iade«i Ukinden razgeçllm«sl <^r«^ttiT' K«Iec«gl konusundaki kaygılann Ankara'da da duyuimaya ba$ladıgını gösteriyordu. Ama yaptıgımız lhracattan ger. ç«kt«n kazançlı nuydık, yoksa blr y«rd« k«ndimızl ml aldatayorduk sorusu da Wylsc« bir k«x daha havada kalrru? oluyordu. Devlet geleoek yıl da ihracat tegviklerinl olanaklan «Içüsund» sürdurm«y« kararh gorunüyordu Ondan »onraaı artık dıs pazarlarda pişmeye baalayan ihracatolarımıza kahyordu. Tahtakale'nin etkisi Dolar mı büyüdü Lira mı kücüldü? MERİKAN Doları 1982 yılında Türk Llraaı karsısmda yuzd» 40 oranında deger kazandı. 1962 yılını 132,30 liradan açan dolar, yıl sonunu 185,50 lira dolayında kapıyor. Dolann Lira kar«ısmda en fazla d»g«r kazandıgı ay haziran oldu. Haziranda dolar 12 lira blrden yükseldi Dolann artn hızının yılın ikinci yarumda biraz yavasladığı gCzlendl. Ocakhaziran d6nemlnd» yuzde 24 oranında de&sr kazanan dolar temmuzarahk dSnemlndo yuzd* 13 oranında yük•«lif kaydetti. Mayıs «> 80 i 294 • | özelllkl« dünyada korumacılık •gıllmlerinin y«ygıniaşmaaı v« AETnln Turkiy«'ye kar^ı takmdıgı tavır da gftzönune almdıgında son Ikl vüda yı'dızı parlayan Ihracatımızın 1983'de yenl Wr atüım yapmasının ne denll zor olacagı daha da iyi anlaşıhyordu. Oysa Türkiye'nln önumuzdekt yıllarda da «n azından A Kuyumcu ve sarraflar, altm flyatlanndakl bu tırmanısı sadece dıs etkenler le açıklamak isterlerken, yaptığımız hesaplar altının Iç piyasada dünya fiyatlarından daha hırh arttığmı gosterlyordu Eğer bu ar+ısın nedeni taleptekl canlan ma defeihe, o zaman Türkiye'de dolarda lkill fivat oluştugunu soyîemekten ba? ka seçenek kalmıvordu Kimiîerine gore günlük knr ayarlamalarmda yeterince cesur davTanılmemıs. dolann resmi kuru lie Tahta kaie plyasası arasmda 20 25 llralık fark oluşmuçtu Va altın fiyatmı içte daha hızlı tırmandıran, dolann Tahtakale fiıatıydı. | 0 Altın çüdınyor Altın flyatlarımn yıUisellş nedenleri konusunda bu tür yorumlar yapıhrken 21 kasım günü petrol ürün'erl n« yapılan yüzde 20'llk ?am la blrlikte altm da «cldırdı». Zlnclrleme zam vs yük wk oranü enflasyon b€klentllerl, altmı dizglnlerinden kopartmaya yetecek «pektllatif ortamı yaratıver di. 3 aralık gOnüne dek baı dBndOrücü bir nızla yükselen. günde 10001500 lira blrden prlm yapan Cumhu rlyet altını. 27 kasım günü 20 bin. 3 arahk günü 25 bin Hra sınırına dayandı. Altının o günlerdekt «çekicthğine» kapılanlar lse. galiba pek kârlı çıkmadı. Birlkl gün sonra 21 bin lira dolaylarına Inen Cumhuriyet altını. bu ekdn hazırlandıgı 27 aralık günü d» aynı düzeylnl koruyor.au. Haziransr [ 82 8C 325 420 36 1 ^I^^^^^M 200 mîlyarlık protestolu senet 500 milyarlık karşilıksız cek ürkiye'de «on yıllarda kimlne gore «csıkı para», tlmllerins gors cyeter11 para» politlkası uygulan ması sonucunda ortaya çıkan ödeme lorluklanru aşmak lçln dzellikls lkl yöntema revaç buldu. Bunlard&n biri «vadesl gelince ödeyebilir miyim» dlye fazla düşünmeden senet düzenlemek, diğerl lse karşılıksı* çek rermektL Bu ara İ* iyi niyetla tenet düzen B Alman Markı da yıl içind» Ura karşısında yuzde 33 deger kazandı ve 68 liradan 78 lira düz^yin* çıktı Markın en hızlı yükseldigl ay ls» 4 11rayla arahk oldu. Markın artn hıa yılın her Ud yansında da e?ıt oldu. 1 ABD Dolan DÖVİM 1 Batı Alman Markı ATLAH 1 1 1 1 1 rt Alif huru (TL ) Döviı alif huru (TL J 132,30 139 60 143 38 146,40 147,35 151,28 163,60 167.50 173.1S 175 00 178 85 183 15 135 45 Temmuz^ 33T Ağustozsı Eylül 8i 82 82 80 1 pil^^^^H İIMIİ T 22X) 400 W ^ ' A ^ ^ ^ 3 L ^^sl*« Ekim 8I 487 82 560 1 leyen ya da çek veren, ancak plyasa koşullannı doğ ru tahmin edemedlgl lçin odem» vaadlerinl yerlne getlremeyenler de kuşkuSUJ vardL Tartışmasız gerçek olan ls© plyasada ytlz mllyarlarca llralıi ödenme yen senet ve karsılıksiü çektn dolaşmakta olduğuydu. Yılın llk on ayına llîşkln rakamlar protesto edüen senetlerln değennln 200 mil yar llraya yaklastığıru gos terlyor. BMm ayındaM pro testo furyasınm yılın son ikl ayında da 8ünnesl ha^ llnde bu rakamın 220 mllyan aşması beklenlyor. Karşüıksıı çeklerin ise pro testolu »enetlerin en az lklUç kaU kadar yekun tuttu gu sanılıyor. Bu durumda trllyona jraklaşan protesto lu genet ve karşılıksız çekln kol gezdlğl blr pıvasada pek çok klşlnln uykucuz ge celer geçlrmeslne jaşmamak gereklyor, 1 1 1 1 1 1 28 OCAK ŞUBAT MART NÎSAN MAYIS HAZÎRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKÎM KASIM ARALIK ARALIK 56,35 60 40 60 48 80,70 63.25 •4,73 06,60 68,40 69.35 69,60 70.1S 73.50 TTM