Katalog

CUMHURfrET İkinciteşrin 1938 Asker Atatürk dâhi bir kumandandı. Başbuğ, başbuğ olarak doğar. Atatürk de, fıtratm kumanda etmek, insanlan sevk ve idare etmek, kuraandan, başkumandan olmak için yarattığı büyük insanlardan biriydi. Filvaki, onun askerlik hayatını tetkık edince görürüz ki Atatürk, yalmz asrımızın değil; tarihin en büyük kumandanlarından biridir. 31 mart vak'asından sonra Mahmud Şevket Pajanın kuznandasında Istanbula gelen Hareket ordusunun erkânıharbiye reisi kolağası Mustafa Kemal Beydi. Bu küçük ordu, nizamiye kıt'alarile, gönül lülerden mürekkebdi. Gönüllüler arasında Bulgar komitacılan da vardı. Bu iti barla Hareket ordusunun erkânıharbiye reisine mühim ve müjkül işler düşüyor du. Mustafa Kemal Bey, bu küçük, fakat sevk ve idaresi güç orduyu iyi isjiyen bir makine haline getirdi ve Istanbulun işgali, Hassa ordusunun silâhlanndan tecridi işlerini muvaffakiyetle başardı. Bu, onun sevk ve idare bakımından, ilk mu vaffakiyeti idi ve o zamana kadar hazarî kuvvetlerin talim ve terbiyesinde ve tat bikatlarda gösterdiği yüksek kabiliyeti, seferî vaziyetlerde ve harbde de göstereceğini ispat etmişti. Mustafa Kemal Bey, daha Erkânıharbiye mektebinde iken vadettiklerini, iş başında, venneğe başlamışü. 1911 sonbahannda, Italya, sıyasî bırba*kın yaparak Osmanlı saltanatıni gafıl avladı ve Trablusgarb harbını açtı 20 ncı asrın ılk çevregınde vuku bulan kank boğu>malann başlangıcı ve müsebbıbi olan o harb patladığı zanıan. v atanın uğradığtbu taarruz kar^ısında. Mustafa Kemal Beyin seyırcı kalmaMtıa ımkân voktu. Anası onu boyle günler ıçın doğurmu^tu Mısır tarıkıle gızlıcehududu ajarakBıngazıvegeçtı Tobruk me\ kıınde tesadüf ettığıTürk kuvvetlen kumandanını taarruza geçmege ıkna ettı 9 ıkıncıkânun 1912 de > apılan Tobruk muharebesı o havalıde ılk ciddi muharebe ve kazanılan ilk muvafFakıyet oldu Mustafa Kemal bınba^ılığa terfıı habennı deTobrukta aldı Mustafa Kemal Beyi bundan sonra Demede ve buradaki bir avuc Türkün başında görürüz. Orada, bir sene süren kumandanhğı esnasında, ttalyanların karjısına bir kale gibi dikildi ve büyük bir kırmandanın küçük kuvvetlerle büyük işler görebileceğini ispat etti. Binbaşı Mustafa Kemal Bey, Dernede düşman kuvvetlerini durdururken anava tan Balkan ittifakının taarruzuna uğramışb. İtalyanlarla sulh imzalandığı için Trab'usgarb Bingazi havalisinde yapılacak iş de kalmamıştı. Mısır yolile Tiirkiyeye gelirken mütevali felâket haberlerini aldı ve yüreği yandı. Istanbula gelince, hemen cepheye koşarak Akdeniz Boğazı Kuvayı Mürettibesi erkânıharbiyesinde, Harekât şubesi müdürlüğünü deruhde etti. Bulayır kolordusunun harekâtmı, kolordu erkânıharbiye reisi sıfatile tanzim ve idare eden odur. Edirncye ilk giren kıt'a. bu kolordunun süvari livası idi. Binbaşı Mustafa Kemal Bey, bu kolorduya yeni bir ruh aşılamıştı. Mustafa Kemal Bey, Balkan harbi bittikten sonra, Sofya ataşemiliteri oldu. Büyük Harb patlayıp da Türkiye de seferber olunca, vatana hizmet yolunda içi içine sığmıyan bu büyük ruhun Sofyada oturmasına imkân mı vardı? Türkiye, malum şekilde harbe sürüklendiği halde, ona orduda bir vazife verilmemiş, rütbesi kaymakamhğa terfi edilerek gene Sofyada bırakılmıştı. Müteaddid filî hizmet taleblerine rağmen, 1914 kânunuevveli sonuna kadar, orada kalmağa mecbur oldu. Başkumandan vekili Enver Paşa, Mustafa Kemal Beyden çekiniyordu. Nihayet genc ve ateşli askerin mütemadi ısrarları üzerine kendisini Tekirdağında teşekkül edecek olan yeni bir fırkanm kumandanhğma tayin ettiler. Ortada, dağınık kıt'alar vardı. Fakat fırkadan eser yoktu. Mustafa Kemal Bey, bir ay içinde, bu Atatflrk Abidin Daver O, fılratın Başkumandan olmak için yaraitığı Dâhi bir Şefti; bütün askerlik hayatında, hiç yenilmez ve daima muzaffer bir Başbuğ olmuştur fırkayı yoktan var etti. Bu fırka, evvelâ vardı. Türk istiklâl ordusunun maneviyatı büyük serdann sahîb olması lâzım sf Çanakkalede, sonra bütün Umumî Harb ise Ankaranın önünde, arkasında harbet bütün fıtrî ve kisbî meziyetlere sahsbdı. içinde büyük bir şöhret kazanan kahra mekle kırılacak kadar zayıf değildı. Herşeyden evvel kumandan olmak için man 19 uncu fırka idi. Nihayet, maneviyat, iman kuvveti, yaratılmıştı. Dâhiyane bir sşörüşü ve kav25 nısan 1915 te, İngilız Fransız orkahramanlık Sakaryada da maddî kuv rayışı vardı. O, her zaman düşmanın ne dusu Gelibolu ihracına başladığı gün, vetlere galebe çaldı. Yunan erkânıharbiye yapacağmı sezer; bilırdı, sanırsınız. Çelik karşısında 19 uncu fırkayı ve onun kah ikinci reisinin dediği gibi «Yunan azim ve menevişli mavi gözleri, güneşin ziyas. g>raman kumandanını buldu. Halbuki iradesi Mustafa Kemalin ve Türk milleti bi mesafeleri aşarak düşman kararı^hı19 uncu fırka ihtiyatta idi. Mustafa Kenin azım ve iradesıne baş eğdi.» Yunan nın ve başkumandanmın kafasının ıçine mal Bey, hiçbir emir beklemeden, kendi ordusu mağlub olarak Sakaryadan Eski girer, onun ne yapmak istedığini, ne yapateşebbüsile top seslerine doğru yürümüş; şehir Afyon hatına ricat etti. Sakarya cağmı bilirdi. Hiçbir tahmini yanlış çıkonun ruhundaki «Büyük Asker», «Bü meydan muharebesi 23 ağustostan 13 ey mamıştır; meğer ki düşman, akıl ve manyük Kumandan» kendini göstermişti. lul 1921 e kadar devam etmişti. tıktan büsbütün aykın, yanlış kararlar Başka biri olsa, mafevkinden emir almaBu zaferimiz üzerine Yunanlılar, ar vermiş ola. Atatürk, o vakit de düşmanın dan harekete geçmez ve Çanakkale Boğatık harbi kaybetmişlerdi. Millet Meclisi, hatasmdan istifade etmeği bilmiştir. zına hâkim olan Kocaçimen tepesi düşbir müddet evvel başkumandanlığı kendiBir başkumandan, kendi millet ve man eline düşer; ağlebi ıhtimal, Boğaz da sine emanet ettiği Mustafa Kemale Ga memleketdnin, bütün devletlerın ve bıl sukut ederdi. Halbuki Büyük Kumandan, zilik unvanile müşirlik rütbesi verdi. Pa hassa düşmanlann tanhlerini, siyasetle Arıburnuna çıkan Avustralya ve Yeni dişahın askerlikten tardedjp «Mustafa rini.'coğrafyalarını, kuvvetli ve zayıf taZelânda kuvvetlerini karşıladı ve bizzat Kemal efendb» dediği ve idama mahkum raflannı, sevkulceyşlerini bilmelidir, atcşe sürdüğü kahraman askerlerile sayı ettiği bu kahraman ve muzaffer Kuman Atatürk, bunlan çok iyi bilirdi. ca çok üstün düşmanı sahile mıhladı. dana, millet, «Büyük Millet Meclisi ReKaymakam Mustafa Kemal Bey KocaBir başkumandan, kendi elindeki orisi, Başkumandan ve Müşir Gazi Mustafa çimen tepesini de, Boğazı da, Istanbulu dunun ve bu ordunun kaynağı olan müKemal Pası» diyordu. da, memleketi de kurtarmıştı. Bu, onun letin ruhuna nüfuz etmiş olmalıdır. AtaGalib Türk ordusu ile mağlub Yunan birinci kurtarışı idi; bu büyük kumanda türk, Türk ordusunun ve Türk milletının ordusu Eskişehir Afyon hattında karşı nm, sonra daha kaç defa memleketi kurruhunu herk«sten iyi bilirdi. Onun için nin tasavvurlarmı, yaptıklarmı ve aşiret silâh r e siyaset kuvvetile millî hükumet karşıya kaldıklan zaman, Başkumandan, dir ki orduya her istediğini yaptırmıs., ve tarması mukarrer ve mukadderdi. lerle temaslarını ve memleketin yalmz as resmen tanıülmıştj. Franstz kuvvetleri Ki düşmanı son bir darbe ile denize dökmeyi kendisi de milletin her istediğini yapmışMustafa Kemal Beyin fırkası, A n kerî değil; dahilî işlerine de tahakkümünü likyayı tahliye etmişlerdi. Bir taraftan ha daha doğrusu kendi tabirile cvatanın ha tır. burnu siperlerinde geçılmez bir kale olrimi ismetinde boğmayı» kararlaşnrmıştı. beğenmiyordu. Paşa, Irakm istirdadı im ricî düşmanla çarpışılırken diğer taraftan Bir başkumandanın çelik gibi bir iramuştu. O fırkanın, herkes gibi et ve ke padişah ve halifenin musallat ettiği kuv Orduyu, 1921 eylulünden 1922 ağustomikten ibaret olan askerleri, onun irade kânsızlığını görüyor, üste Filistin ve Surisuna kadar bu gaye için hazırladı. O, bir deye sahib olması ve bir kere yapmağa vetler mağlub edildi. Dahilî isyanlar bassile çelikleşmişti. Işte, büyük kumandan yer>in de gideceğinden bihakkin endişe ekarar verdiği jeyleri mutlaka yapması, tınldı. Garb cephesi kumandanı miralay taraftan yeni biı devlet kurarken diğer tabudur; taarruzda olduğu gibi müdafaada diyordu. Verdiği lâyihalarla kimseye söz raftan da her müstakil devletic ilk ve ye fakat bu azim ve irade kuvvetinin taş gîbi Ismet Beyin kumandasındaki ordu Yu da insanlan düşmana değıl, blüme dahı anlatamadığını gorünce 7 nci ordu ku gâne istinadgahı olan orduyu kuıuyor kaü ve cahılâne bir inad değıl; hâdıse'emandanlığuıdan istifa etti. Bundan sonra nanlılara karşı Birinci, İkinci lnönü muhâkim kılar. rin icablarına uymağı bilen çelik gibi kıdu. harebelerini kazandı. 1915 ağustosunda, düşman, büyük hâdiseler onun ne kadar doğru dü?ün rılmadan yaylanır, bilgıli ve zeki olması Nihayet 26 ağustos 1922 günü. Türk Ismet lnönü Atatürkün kendisine çekkuvvetlerle Arıburnunun yamnı ve geris» düğünü gösterdi. Ingilizlerin Filistinde tatiği telgrafta söylediği gibi yalmz düş frrdusu büyük taarruza başladı. Arada ge şarttır. Atatürkün azim ve iradesi işte bu ni çevirmek üzere karaya yeniden 60,000 arruza geçmesi üzerine Irak seferi yapıla"' manı değil, milletin makus talihini de cen bir seneden az bir zamanda İstiklâl nevidendi. r i > asker dö'kıü. Mustafa Kemal, daha ev madır fakat Yrldınrn Mdusunun kıt'alan Bir başkumandanın milletine, ordusuyenmişti. Çünkü bunlar millî ordunun ilk narbinirf kâhmman ' oî dulu sayıca üç niisli vel, Alman Generali Liman von Sanderse da vaktinde cepheye gönderilemediğin artmıştı: 98,670 tüfek, 2864 makineli na ve kendi kendisine inanmış olması lâzaferleri idi. yeni ihrac ve taamızun buradan yapıla den Filistin de elden çıktı. Siyasî ve askerî uzun hazırlıklardan tüfek, 323 top, 5286 kılc. Yunan ordusu zımdır. Atatürk Türk milletinin, Türk cağını söylemiş, fakat fikrini ona kabul Mustafa Kemal Paşa, o zaman Veli sonra, Yunan Krah Kostantin büyük bir da 130,000 tüfek. 8060 makinelitüfek, ordusunun ve kendinin kuvvetine iman ettirememişti. Liman von Sanders, vazi ahd olan Vahideddinle Almanyada bir ordu ile 10 temmuzda taarruza geçti. 348 top. 1300 kıhc idi. Sakaryada oldu etmiş bir başkumandandı. Öyle olmasayyeti kendisinden daha iyi gören genc kay seyahat yaptıktan sonra, memleketine döYunan Kralınm taarruz emri «Anka ğu gibi gene sayı üstünlüğü süvari müs dı, Mütareke senelerinde, şairin makamı, son derece tehlikeli olan düşman nünce, Yıldınm ordular grupu kumanrayal» idi. Düşman ordusu, henüz teşek tesna düşmanda idi. Fakat manevlyat, Derd çok, hemderd yok, düşman kavl, talı taarruzunu durdurmağa memur etti. Kay danlığına geçmiş olan Liman von San kül halinde bulunan Türk ordusundan iman üstünlüğü Sakaryadakinden çok dazebun makam Mustafa Kemal Bey, elindeki ders'in ricası ve padişah olan Vahidedditop ve tüfek hesabile iki misli, makineli ha f azla olarak Türk ordusunda idi. mısraına tamamen uygun bir vaziyette, yorgun ve mahdud kuvvetlerle düşmana nin ısran üzerine tekrar 7 nci ordu kumantüfek ve tayyare bakınnndan on defa fazTürk ordusunun taarruz plânı ve bu bütün maddî ve manevî varhğmı tehliketaarruz ederek 9 ağustos günü Anafarta danlığını kabul etti. Fakat, artk çok zala idi. Yalmz süvarice Türk ordusu üs plânın tatbiki, askerlik ve harb san'ati baye koyup milletin başına geçer ve onu Iarda galib geldi. Ertesi gün, 10 ağustos yıflamış olan Yıldınm ordular grupu, întündü. Kuvvetler şöyle idi: kımından bir şaheserdır. Büyük asker, dâ ölümden kurtarabilir miydi? O Türk ta da Conk bayın Kocaçimen tepesi gilizlerin büyük taarruzu karşısında mağhi serdar, bütün askerlik hayatının en güYunanlılar Türkler milletinin damarlarındaki harikalı kanın hattında muzaffer oldu. Düşmanı tekrar lub ve müahezim oldu. Yalnız 7 nci ordu zel ve muhteşem eserini 26 ağustostan 30 Tüfek: 88,000 40,000 mucizeler yaratacağına ve Türk milletigeri atarak deniz kenarına mıhladı. kahraman kumandanımn yüksek sevk ve ağustosa kadar geçen 5 gün içinde vermişMakinelitüfek: 7,000 700 nin başına geçerse bu mucizelerin yara Buhranlı günlerde, Mustafa Kemal, idaresi altında inhilâlden kurtuldu. tir. Bu beş gün içinde, ordu tarihin enTop: 300 177 tılacağına inanmışrı. Bu inanc onu ve milKocaçimen tepesini, Çanakkale Boğazını, der kaydettiği muazzam bir tabiye ve sevKılıc: 1,300 2,745 Mustafa Kemal Paşa ordusunu Haleleti muzaffer etti. Istanbulu ve memleketi birbiri peşinden be kadar getirdi. Haleb cenubunda Ingikülceyş zaferi kazanmıştır. Gazi MustaTayyare: 1520 2 Bir başkumandan otoriter olmalı, iki defa daha kurtarmıştı. Onun, sonra liz süvari fırkasım ve Arabları son bir Teçhizatı da, cepanesı de, erzakı da, fa Kemalin idare ettiği ordumuz, sayıca herkesi kendine itaat ettirmeli, herkese ları Türkiyeyi daha büyük felâketlerden mağlubiyete uğrattı. Arkasından da mü malzemesi de, nakil vasıtaları da noksan üstün bir düştnanın cephesini evvelâ yarkendisinin büyük şef olduğunu kabul etkurtarması mukarrer ve mukadder oldu tareke imzalandı. olan Türk ordusu, bu üstün düşmanla mış, sonra onu her tarafından çevirip kıskıv tirmeüdir. Bir başkuraandamn otoritesi, ğu için, 10 ağusto günü göğsüne isabet eMütarekede Istanbula gelen Mustafa çarpışa çarpışa, Sakaryaya kadar çekildi. rak yakalatnış, son bir meydan muharebe onun benliğinden yayılan, muhıtini saran den bir mermi parçası kalbine değil sa Kemal Paşayı, bundan sonra, mukadde Büyük Millet Meclisi, düşmanı durdur sile ezip kahretmiştir. Neticede koca bir e*rarlı havada mündemiçtir. Atatürk teatine girmiş; Allah, o Büyük Adamı, budü«™~n ordusu kısmen esir düşmüş, kısratın kendisine verdiği asıl büyük vazife mak ve mağlub etmek vazifesini 5 ağusped«n tırnağa kadar otorite, otoritenin güne kadar büyük vazifesini yapmak için tos günü Mustafa Kemal Paşaya verdi men d» yol«uz dağlara atılıp darmadağın n başında görürüz. O, tstanbulda birşey Türk milletine bağışlamıştı. o'mu''ur. thata çemberımizin dışında ka Mustafa Kemal şekline girmiş timsali idi. yapılamıyacağını görünce 19 mayıs 1919 ve onu vâsi salâhiyetle Başkumandan taBir başkumandan, etrafındakılere emDüşman bundan sonra Gelibolu yarımyin etti. iki hafta sonra Sakarya meydan lan dü«man kuvvetleri ise iki istıkamette da Anadoluya geçti. niyet, itimad, sevgi telkin etmelidir; heradasını tahliyeye mecbur kaldı. Bu, Türk takib edı'erek ma^ub, perişan, esir edılmuharebesi başladı. O sıralarda 39 yaşında bulunan Bü ordusu için büyük bir zaferdi ve bu zafemiş. 200 000 ki=ilik bir düşman ordusu kes, onun kendisinden yüksek olduğunu Ismet ve Fevzi Paşalar gibi hep haro ve ri kazanan küçük riitbeli büyük Türk yük Adam, artık bütün kuvvetile kurtuluş «vatanın harimi ismetinde» boğulmuştur. kabul etmeli, büyük küçük herkes onun mücadelesine başlıyordu. Memlekette ateş içinde yetişmiş kumandanlan, zabit Bu dâhiyane darbe öyle yaman bir tarzda rutruğunu mutlaka koparacağına, el attıSerdan Mustafa Kemaldi. Kendi kendileri ve askerlerile kahraman Türk ordusu, sini binbaşılıktan binnci feriküğe kadar 100,000 Fransız, Ingiliz, ttalyan askeri, indirilmi'tir ki 26 ağustos sabahı şafakla ğı işi kat'iyyen başaracağına iman etmeMustafa Kemalin askerî dehası, çelik iraterfı ettirmiş ve Sarıkamışta koca bir or şarkta bir Ermeni ordusu, aynca Ermeni, beraber kocaman ve sağlam bir düşman lıdır. Atatürk, bu imanı, yalnız etrafındesi altında 22 gün 22 gece Sakaryada duyu eritmiş olan Enver Paşa, beş ayda, Rum çeteleri, îzmirde bir Yunan orduordusu, memlekette binlerce kilometre dakilere, maiyetindekılere, kumandası alharbetti. 100 kilometrelik uzun bir cephe en az beş kere Boğazı ve îstanbulu kurta su vardı. Düşman donanmaları kıyılarunımurabbaı arazivi isaa! ederken 18 eylulde, tında harbedenlere değil; bütün mi'lete üzerinde cereyan eden bu meydan muharan Mustafa Kemali nihayet miralay ya zı sarmıştı. Dahilde, milletin maneviyatı yani üç hafta içinde Anadoluda esirler aşılamıştı. Onun içindir ki kamçısının kınlmıştı, hükumet ve padişah tam ma rebesinde düşman Ankaranın 50 kilomet den ve ölülerden başka düşman kalma ucile düşmanı gösterdığı zaman alaylar, pabilmişti. re cenubuna kadar yaklaştı. Yunanlıların ölüroe atılmakta tereddüd etmediler. ODüşman Çanakkaleden çekildikten son nasile bozguncu idi. Mustafa Kemal Pamıstır. şa ve mahdud miktarda arkadaşlan, so mütemadiyen sol cenahımızı sarmak istera, miralay Mustafa Kemal Bey, Enver Bu bir taarruz değil; bir yıldırımdır nun içindir ki bir yaverile Samsuna ayak mesi yüzünden ordumuzun cephesi evvelâ Paşanın Sarıkamış hezimetinden sonra nuna kadar silâhla mukavemet taraftan ve bu yıldmmı indiren de gene Başkuman bastıktan sonra, bütün Türk milleti, ogarba müteveccih iken sonra tedricen cenun bayrağı altında toplandı, döğüştü ve ilerliyen Rus ordusuna karşı Kafkas cep idiler. nuba döndü. Ordu, arkasını Ankaraya danm Birinci Dumlupınar muharebesinOnun çelik iradesi, yavaş yavaş Ana muzaffer oldu. Şairin dediği gibi hesine gönderildı. 78 ağustos 1916 da de söylediği gibi «Cö'fe gürüllülerini anvermişken yavaş yavaş şimale çevirdi ve Rusları bir ricat manevrasile aldatarak doluyu canlandırdu millet, her tarafta sidıran bir velcele ve heubetle sahnei tarihe Tarifi yerde bitmez Arşa çıkan kibarm meydan muharebesi askerlikte «ters cepistediği noktaya çekti ve orada taarruz» lâha sanldı. Silâhlan elinden alınan or 'leniden doğan» Türk ordusu ve onun dâOnun için yazrmı bitiriyorum. geçerek mağlub etti. Bitlisi ve Muşu geri dunun bakiyyesi de tekrar harbe başladı. he» deni'.en şekli aldı. Fakat Başkuman hi başkumandanıdır. dan ters cephe ile harbetmekten endişe etaldı. Harbiye Nazın ve Başkumandan 26 mayıs 1919 da Ayvalıkta 600 kişiye Büyük Mustafa Kemalin harb san'aOnun olümüne ağlarken bir hakikati vekili, artık, genc kumandana livalık ve kumanda eden Ali Çetinkayanın açtğı a miyordu. Mustafa Kemal, «Hattı mü tındaki dehası, Istiklâl Harbini zaferle pasalık vermek mecburiyetinde kalmıştı. teşle başhyan tstiklâl Harbinin, ilk safha dafaa vohtar, sathı müdafaa var bitiren ve tarihe «Başkumandan meydan unutmamalıyız. Bu büyük kumandanı, Mustafa Kemal Paşa, Kafkas cephe sı olan millî müdafaa, tedricen bütün cep dtr. O tatıh bütün vatandtr. Vata muharebesi» diye geçen büyük zaferle Türk milleti yetiştirmiştir ve milletimizin büyüklüğünü bize herkesten iyi tanıtan sinde ikinci ordu kumandanlığını ifa e helerde muvaffak olmağa başladı. 2 3 ni nın her karı* toprası vatanda* ka son şaheserini vermiştır. Büyük kuman derken Bağdadı istirdad için teşkil edilen san 1920 de Büyük Millet Meclisi hüku nile ıslanmadıkça terkolanmaz.» dan ve büyük halâskâr bundan sonra, Atatürk, Türk milletinin, büyük insanlar Yıldınm ordular grupuna dahil 7 ordu meti kurularak ayni senenin eylulü ile bi diyordu. büyük inkılâbcı ve büyük devlet kurucu ve büyük kumandanlar yetiştirmekte eşsiz rinciteşrininde şarkta Ermeni ordusu mağya kumandan tayin edildi. Onu, bu vaziOrdu, icab ederse Ankaranın ötesine de su olmak üzere, muzaffer kılıcını kınına olduğunu da bize öğretmiştir. Türk milleti ve Türk ordusu Dâhi ve Kurtancı fede, Yıldınm ordular grupu kumandanı lub edıldı; ordumuz, Sankamışa ve Kar çekilecek, fakat nihayet düşmanı yene koymuştu. Başbuğile ebediyen iftihar edecektir. Alman Orgenerali Falkenhayn ile müca sa girdi. Mağlub Ermenilerl* Gümrü mu cekti. O emsalsiz müdafaa harbinde, An**• ABlDtN DAVER dele eder buluvoruz. O, Alman Generali ahedesi akdedıldi. Cenubda, Fransızlara karanm yalnız manevî bir ehemmiyeti Gazi Mustafa Kemal, büyük askerin,