Katalog

Alman sosyal demokrasısinde program tartışması 1984'un sonlarına doğru hederal Alman ha/lalık gazetesı Dıe Zeıt'ta Sosyal Demokrasının Bad Godesberg Programı uzerıne genış bır ekslra bölum yer aldı Programın bütünti, bır öyküsıi ve program ustüne çeşıtlı görüşler burada yan yanaydı Aşağıdakı yazı, Hermann Rudolph 'un programın tarıhı anlamıttı konu alan bır yorumlu tarıh anlalımı olarak da Federal Almanya'nınkını Yarattığı sonuçlar, programın boyutlarını kat kat aştı Program, bır efsane oldu, doğdu ğu dönem, 50'lerın sonu, 60'ların başıydı, Federal Almanya'nın savaş sonrası karan lığından, o kahramanca yenıdcn ınşa dö nemınden, polıtık duzeyden döncmın üs tüne kapanmış Adenauer ıktidarından yavaş yavaş, çekıne çekıne sıyrılıp çıkmaya başladığı yıllardı "sabah kızıllığının sımgesı"ydı, "yenı bır günün doğduğunu, yenı zamanların gele ceğını bıldırırdı", "kendını sosyalızme adamış herkesın sadakatının ışaretı"ydı Partının o sırada ıçınde bulunduğu durumu mullaka dıkkate almak gerekıyor SPD gerçı eyalet hükümetlerınde ve Hessen'de ıktıdar olmuştu, ama bu kongreden önıekı son federal parlamcnto seçımlennde (1957) Adenauer büyük zafer kazanmış, ama Godesberg gerçekten, sol eleştırıcıle rının bu programa yUkledıklerı rolü oyna mış, partı tarıhınde bır kopma yaratrnış mıydı1' Gerçı, o zamanlar eleştırıcılerın söz cüsü konumunda bulunan, kısa süre önte programın yıldönümünde konuşmacı ola rak ortaya çıkan Peter Von Oertzen'ın de dığı gıbı, SPD'nın bu programla "Karl Marx'tan Heınrıch Dcıst'a" (partının ön de gelen ıktısatçısı) kaymış olduğunu söy Bad Godesberg: Neyin neye dönüşümü? HERMANN RUDOLPH Kasım 1959'da kabul edılen "Bad Godesberg Programı" 25 yaşını doldurur ken, Alman Sosyal Demokrat Partısı, sı yası lıteratürde pek fazla partı programına nasıp olmdinış bır yer tutan bu belgede değışıklıkler yapma eğılımınde Programın 25 yılı bu (geçcn) yılın mayıs ayında Es sen'dc toplanan SPD Kongresınce, unlü programda dcğışım yapma, dahası, yenı bır programın 7orunluluğunu vurgulama vesılesı halıne getırıldı Godesberg Programında değışım tartış maUrına bızzat partı başkanı NVılly Brandt önayak oldu Ama Brandt, değışımden amaçlarının programı "tarıhın çöplüğüne" atmak olmadığını özenle belırttı "Godes berg programını sılıp atmak ıstemıyoruz" dedı Brandt, "yalnız zamana uygun bır tarzda gelıştırmek ıstıyoruz" Brandt'agöre SPD, programa, "mücadelecı, ama aynı zamanda geleneklerıne bağlı ve gözlerını geleceğe dıkmış bır partı, devraldığı mırasa nasıl davranırsa" öyle davranacaktı Pekı, bu mıras neydı 7 "Godesberg Programı" neydı 7 Pek az partı programı na nasıp olmuş bır hayat çızgısı ızleyerek, başlıbaşına bır kavram halıne gelmış olan, tam adıyla "Almanya Sosyal Demokrat Partısı'nın llke Programı", II Dunya Sa vaşı sonrasının en etkılı ve en başarılı par tı programı Doğurduğu sonuçlar bdkımın dan haylı zengın olan bu program, bızzat tarıh yapıtı bır rol oynadı öncelıkle bır partının tarıhını belırledı, bunun sonucu 15 Godesberg Programı, şüphesız, SPD açısından önenılı değışıkhkler getıren bır dızı kararı ıçerıyordu Kımbılır ne zaman ulaşılabıletek bır son durak nıtelığındekı sosyali7me ınancı dışlıyordu bır kere Par tıye, demokrasıyı ve anayasal sınırlara bağ lı devletı kabul yükümlülüğünü getırıyör du Programda benımsenen ekonomı, yönlendırılmesınde pıyasaya belırleyıtı pay ta nıyor, toplumsal mülkıyet fıkrını gerı plana atıyordu Ama ınsan yalnız program nıetnı sınır laıı ıçınde düşünürse, Godesberg'ın anla mı ve etkılerını zor kavrar Program met nı, bugünden bakınca, pek çarpıcı olma yan, uzlaşmalar ve aşırı genel ıfadelı parçalarla dolu gözukuyor O sırada, 1315 kasımda, lıenüz Bonn'a bağlanmamış olan Bad Godesberg'ın şehır salonunda toplanan ve program tartışma sı yapan partılıler topluluğunu da bır göz lerımızın önüne getırmemız gerek Fotoğrafların ortaya koyduğu uzere, orta hallı, yaşlıları gençlerınden ağır basan erkekler, hemen yalnız erkekler, bugunku partı kongrelerınden çok farklı bır manzara Ko nuşmacılar, toplantının başlangıcında dok san yaşındakı sendıkacı Rudolf NVıssell'ın ortaya attığı selamlama stılıne protokoler bıçımde uymaya özen gösterıyor Sosyalıstlere karşı yasayla 191819'da Halk Tem sılcılerı Konseyı üyclığıyle, hayatı SPD ta rıhıyle ıçıçe geçmış yaşlı sendıkatı, duygu lu, toşkulu, bır vakıtler partının kuruıu su Lassalle'ın tabutunu sarmış kızıl bayrağı selamlamıştı Bayrak, bır zamanlar, mutlak çoğunluğu elde etmıştı, SPD'nın oy oranıysa yüzde 31,8'dı, yanı sosyal demokratların bugun Bavyera ve BadenWürttemberg'de sahıp bulundukları oy düzeyınde Cıodcsbcrg'ın peşınden neler geldığınc bakmak da en dz bunları bılmek kadar yararlı Kongreden yedı yıl sonra, 1966'da, SPD, buyük koalısyon ortağı olarak dıkkate alınması kesın zorunluluk halıne gelmış bır partıydı Uç yıl sonra, 1969'da, SPD hukumette değışımı zorladı, gerçek leştırdı ve Başbakanlığı aldı Yıne üç yıl sonra, Godesberg'ın ustunden 13 yıl geçmıştı ve SPD parlamentodakı en büyük gruba sahıptı Bunlar sadeıe ve sadece, Godesberg programının partının çehresını ve karak terını değıştırmesı sayesınde mümkun ol muştu Godesberg, partının ömrü dolmuş bır gelenek ve doktrın hayaletınden kendını koparıp kurtarmasının yolunu açmıştı SPD pratıkte bunları uzun süredır terk etmış bulunmasına rağmen, ıçten ıçe kendını hep bır yerlerınden bağlı hısedıyordu Godesberg SPD'yı, yenı sosyal tabakala ra ve çevrelere açtı, bunjar arasında bulu nan Katolık ışçıler ve ü'nıversıte çevrelerı eskıden SPD ıçın ımkânı yok erışılmez nıtelıkteydı Godesberg SPD'yı bır gelenek ve sınıf partısı olmaktan çıkardı, modern, reformtu bır kıtle partısı yaptı ve böylece onu, ötekı kıtle partısı Hırıstıyan Bırhk ıle Fedtral Almanya'nın yönetımı ıçın kapı şabıleıek duruma getırdı Yanı, ortada bır dönüm noktası vardı, Kongrenin sonrası Kongre ve ortamı lemek o kadar da yanlış değıl Frcıburglu tarıhçı Heınrıch August Wınkler'c göre, Godesberg belırlı bır anlamda "Lassalle'ın Marx'a, Bernsteın'ın Kautsky'ye karşı zafen"ydı de Ama her şeyden önte, tarı hı ve gılncel bırçok deneyın sonuçlarının çıkarıldığı karmaşık bır dönüşum sıirecı nın ulaştığı sonuçtu, bu süreçte, SPD'nın uzun süredır zaten olduğu şey program ha lıne getırılıp yazılmış, partının beraberınde sürukledığı gereksız şeyler fırlatılıp atılmıştır 1957'de partıyı yıkıma uğratan seçım bozgununun sorumluluğunun Godesberg programının babalarına aıt olduğunu kını se tartışamaz Ama program düzeymde bır yenıden kurulma olayı SPD'de 1950'lerın ortalarından berı tartışılıyordu Yanı bu nun sonrasında programa gıren her şey, cn azından bır kcz düşünülmüş ve ıfade edılmıştı Programın önenu ve etkılerını, kongre dekı tartışmalar program metnınden çok daha ıyı anlatıyor SPD Başkan Yardım cısı \Valdemar Von Knoerıngen, kongredekı delegelere, "Programı teorık fıkırlerle doldurmayalım" dıye seslenıyordu " ö y le bır tarzda yapalım kı, basıt ınsanlar da anlayabılsın, okuyabılsın ve yoldaşlar, programın ıçerığını sosyal demokrat polı tıkanın kanıyla, canıyla dolduralım, bu toplumu değıştırme ısteğıyle dolduralım " SPD'nın en önde gelen sürükleyıcı ısım lerınden Frıtz Erler, sosyal demokratların devlete karşı mütadele etmedığını, "aksı ne, devlet ıçın mücadele ettığını" anlatıyor, "üstelık, uzak geleceğe aıt bır devlet ıçın de değıl" dıyordu, "yenıden bırleşecek Al manya devletı ıçın değıl, yönetmek ıstedığımız ve yöneteceğımız Federal Almanya devletı ıçınde, özellıkle bu devlet ıçın " Ve düşunduğünü her zaman herkesten bıraz dahd açık ıfade eden Herbert Weh ner, şöyle konuşuyordu "Sosyal demok ratlar olarak ıktıdara geldıklerınde, genel refah ve halkın mutluluğu ıçın yapmak zorunda bulunduklarına ınandıkları şeylerı yapmaktan sosyal demokratları herhangı bır şekılde ahkoyan, bunları yapmayı ya saklayan bır programa karşı çıkarım " 'Pratık davranma yönunde bunca ıra de beyanından sonra programa ıtıraz du varları bır bır yıkıldı Kongrede bu tur du varların azımsanmayacak ölçülerde bulunduğunu belırtemek gerek, çünkü sonuçta da programa 16 hayır oyu çıkmıştı Programın gerısındekı asıl ıtıcı gücü oluşturan bu kararlılık, Godesberg'e eleş tırılerde sık sık dıle getırıldığı uzere, prag matızme hıçbır sınır ve ılkc tanımaksızın kayabılme uğruna teorıden kopmanın ıfadesı değıldı Bu daha çok, teorının yenı bır algılanma tarzıydı SPD'nın özbılıncı bundan böyle, stratejı, taktık ve ınsanları selamete kavuşturacak tek yol uzerıne yapı lan partı ıçı tartışmalar tarafından bırınu dereteden belırlenmeyetek, anayasal dev let sınırları ıçınde yürütülen polıtıka bu özbılıncı belırleyeoektı Teorı, geçmışte pek sık görüldüğü gıbı, partıyı polıtık pratıkten koparmamalı, aksıne, partıye polıtık pratık ıçın gereklı yeteneklerı kazandırma Pulitikanın kanı, canı Kitle partisinin teorik temeli Okuyacağınız metın, SPD ıçındekı sağ kanadın 10 yıl önte, SPD'nın şu andakı Parlamento Grup Başkanı Huns Jochen Vogel önderlığmde kuleme aldığı tezlerden bır parça Şüphesi7, başarının temeltaşı Godesberg Programıyla kondu ve Federal Almanya' da sıyası ıktıdarı alma konusunda yoğunlaşmak kesınlıkle doğruydu Ama pratıkte değışen durumlarla bağlantılı olarak program üzerınde yeterlı çalışma yapılma yışı, 1960'ların sonlarına doğru ortaya çı kan çeşıtlı partı ıçı sorunları ağırlaştırdı Program yanlıları Godesberg Programının butunsel anlamını yavaş yavaş unuturken (program ve partının bu programla orta ya koyduğu yenı öz bılıncı konusunda genış bır bılgısızlık hukum sürüyor), programa karşı olan azınlık da pek az teorık çalışma yaptı, daha çok duygusal yuklü konulara eğıldı Sonuç, partı uyelerınden bır bölumunün gruplar halındc yollarını şaşır maları, kesınlıkle sadece savunmau bır tu tum ıçersınde bulunan partı yönetımının de buna karşı ortaya surecek pek bır şeyının bulunmayışı oldu ( ) "Godesberg Programı temeli uzerın dc" bu formul bugün çok anlamlı hale geldı Bırılerı ıçın bu, programın kabulu sı rasında tasarlaclıkları ve o gunden bu ya na başarıyla yürüttüklerı uzere, bır kıtle partısı çızgısının teorık temellendırılmesıydı 1959'da programa karşı ılkesel düzeyde muhalefet eden, ama program kabul edıl dıkten sonra onu sadakatle temsıl eden başkaları, bunu, Marksıst anahzden hare ketle yürütuletek, gerçeklığe göre dtızen lenmış bır pratık ıçın de kabullenılebılır bır çıkış noktası olarak görüyorlardı Yıne başkaları, programı öteden berı reddedıyorlardı, ama partı ıçınde programa karşı mücadele yürutmek ıçın bu programda yer alan ınanç özgürlüğünü ortaya sürüyorlar dı Aralarında genç sosyalıstlerın (JungsozıalıstenJuso'lar), Federal Çalışma Grubu'nun önde gelen üyelerının de bulun duğu bır başka kesım, program metnınden bazı tek tek cümlelerı (örneğın "Demok ratık sosyalızm bu nedenle yenı bır ekono mık ve sosyal duzen ıçın çalışır") anlam bütünlüğünü bozacak tarzda çekıp alarak, programı sözümona onaylama gıbı bır tavrı ınşa etmeye çahştılar Program konusunda anlayışlar, görül duğu gıbı, çok çeşıtlı Buna, program konusunda huküm süren cehalet de eklenır se, şımdıye kadar hıçbır gerçekçı alternatıfın ortaya konmamış olmasına rağmen, kısmen aktıf olarak uretılmış, kısmen pasıf kalınarak tahammül gösterılmış, programı değersızleştırıtı bır havanın doğmuş bulunduğu görülür Bu süreç partıye önemlı zararlar venyor ve partının karşıt larına yarıyor Godesberg'ın ınanmış yan daşlarıysa, ancak son yıllarda temel ılke ler tartışmasına katılmaya başladılar ( ) Godesberg'i sağdan savunma Partiyi politikaya açmak A artı, eskı ortodoksluğun ıdeolojık sa katlığı ve bununla bağlantılı pratık başa rısızlığına yenıden düşmek gıbı rahat bır yol ızlemeyecektır Godesberg'te kaydedı len ılerlemeler, SPD'nın yüzyılımmn uçuncü çeyreğının sorunlarının ustesınden gel mesıne yenı seçmen tabakalannı çekmesı ne ve Federal Almanya Cumhurıyetı'nın 23 yıllık tarıhını gerıdc bırakırken, en güçlü partı konumuna yükselmesıne katkıda bu lunmuştur Bu ılerlemelerı, karşıtlarımn zorladığı bır partı ı^ı tartışmada savunmak ve Godesberg Programının gıreceğı ılk değerlendırme sınavından yuz akıyla çıkmak zorunludur ( )