Katalog

8 Okyar'ın siyasal yaşamındaki en önemli olay, FırF ellıi(partisini)Serbest CumhuriyetFelhi kası'nt kurmasıdır. Gerei SEÇİM 83 Okyar'uı siyasal yaşamında çok önemli vc renklı başka olaylar da vardır ama, bunların ıçincle doruk nokta 1930 yılında ilk muhalcfet partisini kurmasıdır. Fethi Okyar Atatürk'ün en yakın arkadaşlanndan biridir, 1880 yılında Trakya toprağında Pirleppe'de doğmuştur. Kurmay yüzbaşı olarajc orduya katılan Okyar, lttihat ve Terakki Ceıniyeti'ne gırişıni şöyle anlatır: "Benim cemiyete girişim, daha sonra Bursa valisi olan ve bizden iiç sınıf evvel kurmay subay olarak Manastır kolordusunda görevli Ismail Hakkı Bey aracılıgı lledir. Enver (Paşa), Cemal (Paşa) Beyle, daha soııra Şam'daki gorevinden Selanik'e Kfleıı knlagası (kıdeınli yıubaşı) Mustafa. Kemal'in girişleri dc aynı kanaldan oldu." Jethi Okyar, parti ıcıııde hcınen parlayanlaıdundıı. Gı/lı partıııııı bııcok kadeınclcrındc onenıli gorevleı alımştıı. Abdıılbumil, 31 marttan sonra, talıiından indinlinee Selanik'e gönderılmisliı. lşte bu göndeıilis sırasında parti, en güvenilir kişi ularak padisahın muhaiız konıutanlığını Fethi Okyar'a vermişür. Padişah'ın Selanik'e gönderilişi sırasında bir lorba ieinde bulunan nıücevherler kaybolmuştur. Bu mücevherlerin kayboluşuııdan öturıı, siyasal hayatında Fethi Bey'in başı hayli ağrımıştır. İtalyanların Trablusgarb'a, saldırmalan üzerine Paris'te ata>emilitetken bu görcvini bırakmış ve doğru savaş alanına koşmuştur. Bunu izleyen bir yıl içindc Trablus'tan Paris'e, oradan da lstanbul'a gecmiştir. 1911 yılında Mebuslar Meclisine Manastır milletvekili olarak girmiştir. Bu dönemde lttihat vc Terakki Partisi'nin genel sekreterliği gibi önemli bir görevi de üstlenmiştir. F.nver ve Talal Paşa ile araları bira/ açılınca Sofya elçiliğine atanmıştır. Buraya giderken ataşemiliter olarak yanına yakın arkadaşı Mustafa Kemal'i de almıştır. Denilir ki, Mustafa Kemal'i yanında Sofya'ya götürmese belki de Enver Paşa tarafından emekliye ayrılması olasıdır. Bu görevinden 1917 yılında lstanbul'a dönmüş, Isianbul ınillctvıkilliğine seçilmiştir. 1918 yılında Talat Paşa hükümeti istifa zorunda kalınca, bu kez lzzet Paşa Hükümeti'nde lçişleri Bakanı olmuştur. Savaş ycnilgisi üzerine tstanbul işgal edilmiş, lngilizler Mebuslar Meclisini basmıştır. Bu baskın sıra F i'thi bey. mulmlef'et ımrtisinhı sonıınu $u bildiriyle açıkladı: "lieliren son duruma fiiire fnırlimiz, Hilyük (iasi lhtzrfth'ri"tw karşı siytısi sahıu'tlv savuifuvak bir durııına gctiriltniştir. ParUmiz ıloğrudan tloğnım (iazi Hazn'lh'ri"nin özendirıut'si ve onuyı ile kıırnlnuiif ve bilYİik haşkamııuzm her iki fntrtiyv kunfi eijit ytırtlım ve'içlennle bıılunaeağı giivencini âlmıiftt. Zuten başka tiirlii de bir siyuml örgilt kurnut olanağı yoktıı. //«/bııki emrivaki tfekliınle ftervekleşvn soıı dıtrunı karqısuıda bizce başardnum iıııl.ânluz olan gir'uıime girmek ve, bunu siirdünnek beybude olaeağtndan. parliınizi knıtatıyttrus.'" lıkta iki kez Ismel Inonü ile halef selef olmasıdır. Gelmişler gitmişler, gelmişler. Şinıdi bir muhalcfet partisi kurarkeıı, biıbirleriyle rakıp iki başbakan oluşlaıı uııutulmamalıdır. Ytniden muhaletetc geçerken, düşunceler ve göruşler arasında da muhalefet vardır. Partinin kuruluş öncesinde Cumhuriyet gazetesinde çıkan biı makale duruma açıklık getirir, şftyle ki: "Felhi Beyin kuracaftı parli, Cumhuriyel Halk Parlisi'ne karşı bir parti olacaktır. Gerteklen de Fethi Bey'in buf>ün Ismel Paşa (arafından yönelilen C'HP ile yöncliııi biçiminde önemli ayrılıkları vardır." Serbest Cumhuriyet Partisi daha kurulduğunda çok buyılk ılgt görmuiiür. Hele ardında Atatıırk'ün de dcsteği bulunduğu anlaşıldıgırıda umulmadık bir hı/la gelişmeye başlamıştır. Gervı gırdigi secimler, belediye sevimlerı olmu>tur, ama bu seçım sunuçları bile CllP'nııı ii^ııılaımı ıırkulmüş ve korkııtmu>tur. Sevınıkıe buyük hileler karıştığı yadsınama/. Çunku seçim tl'işleri Bakanlıgı'nca yonetılmiştir. Hakanlık da hıebır ^anıan bağınısı/ haıekct edemenııştir Bu konııda cıddı bir kanıt vardır, Saınsun seçinılerıdır. Saınsuıı belediye seçimleriııi Fethi Bey'in partisi bııyuk ve e/ici biı çoğunlukla ka?annıışiıı. Nedeni araştırıldıgında seçimlerin durustlukle yaptldığı ortaya çıkmıştır. Eğcr öteki illerde de secimler durüst yapılacak olsa, sonuçlar CHP'nin aleyhine çıkacaktır. Felhi Bey seçimlerde yapılan yolsu/luklar hakkında açıklama yaparken her şeyı ortaya dökmüştü. Seçmenler kutüklere yazılmamıştır, kutüklerdc adı ya/ılı seçmcnler gcri çevirilmiş ve yerlerine başkaları ya/.ılmıştır, oy kullandınlmıştır. "Nüfus lezkereleri yırtıktır" gibi bahanelerle seçmcnler gerı vevrilmiştir, bazı secmenler başkalannın oylarını kullanmışlardır. Bazı bölgclerde ise halk, jandartna vc polis tarafından secim sandıklarına yaklaştırılmamıştır. Ba/.ı yerlerde ise oy verecek olan partililer tutuklanrnışlardır. Bütün bunlar bir mcrkezden verilen emirlerle olmuştur. Antalya'da ise ocak Başkanı l)r. Burhaneltin (Onat)'ın bir böluk jandarmaya sungü taktırılarak tam ateş açılması sırasında halkı çekmcsi suç sayılmış, doktor da, seçime katılacak olanlar da tutuklanmıştır. Sonuc., CHP'liler değil genel seçimlcr, daha belediye sccimleri sırasında bile Fethi Bey muhalefetinden korkmuşlardır. Fethi Bey eğer belediye seçimlerine önem vermese de, muhalefeti elindeki milletvekilleri ile Meclis'te sürdürebilseydi, belki de Serbest Cumhuriyet Partisi bu kadar çabuk kapatılmazdı. Zaten karşılamalar ve seçimlerin kanlı geçmesi de Atatürk'ün destegini çcknıesine yol açmıştır. Sonunda 16 kasım 1930 gunu Gazi Mustafa Kemal Paşa ile Fethi Bey, Fethi Bey'in evinde, bir görüşme yapmışlardır. İki eski arkadaş, partinin hayırlı değil, zararlı olacağı görüşılnde birleşmişlerdir. Fethi Bey, yakın s;alışma arkadaşları ile bir görüşıne yaptıktan sonra Çankaya'ya çıkarak partiyi kapattığını Atatürk'e bildirmiştir. Yayınlanan bildiri özctle şöyledir: "... Beliren son duruma güre partimi/, Biiyiik Gaıi Ha/retleri'ne karşı siyasi sahnede savaşacak bir duruma Ketirilıniştir. Partimi/ dogrudan dogruya (>a/i lla/retleri'nin «/endirmesi ve onayı ile kurulmuş ve büvuk huşkanımı/.ın her İki partiye karşı eşit yardım ve işlemde bulunacagı Kuvencini almıştı. /aten başka türlii de bir siyasal örgiit kurma olanagı yoktu. Bunu hiı,bir zaman duşunmedik. Halbuki eıııri vaki şeklindc ({erçekleşen son durunı karşısında bizce başarılması imkânsı/ olan girişime girmek ve bunu sürdurmek beyhııde olacagındaıı partimizi kapatıyuruz ve liim öruutlerc ulaştırılması tvişkri Bakanlıgından islınmiştir." Fethi Okyar: Mulıalif Serbest Fırka denemesi Felhi Okyar sında tutuklanmış, Bckirağa Bölüğü adı verilen tutukevinde bir süre yatmıştır. lngilizler birçok yönetici, siyasetçi, sanatcı ve gazeteciyi Malta'ya sürdüklerinde bunların arasında Fethi Okyar da vardır. Malta'dan kurtulan Okyar, Ulusal Kurtuluş Savaşı'na katılmak üzere 1921 yılında Ankara'ya gelmiştir. Musiafa Kemal Paşa bu eski arkadaşını milletvekili seçtirmiş ve lcişleri Bakanlığı'na getirmiştir. Bu arada iki kez Başbakanlığa da getirilmiştir. lkinci kez başbakanlıktan istifa ettikten sonra Paris elçiliğine gönderilmiştir. Atatilrk, 1930 yılında tek partinin denetimini sağlamak üzere bir parii kurulmasını düşünduğünde aklına gelcn ilk ad Fethi Okyar'dır. Bir telgraf çckilerek Paris'ten çağrılır. Gene Atatürk'ün çocukluk arkadaşlanndan Fuat Bulca anılarında şöyle dcr: "Fethi B«y, Gazi'nin bütun ısrarlarına karşın parli kurmayı kesinlikle reddetscydi, bir başkasının bu çelin gurevi omu/layabilecegini sanmıyorum. Çtinku her şeyden önce Ca/i, Felhi Bey'den başkasına giivenmczdi." Fethi Okyar'ın bir özelliği de başbakan ALI ULVI'DEN 7 ISİSAH 1954 1954 1955, 1956, 1957..