Katalog

C SPOR T O L G A eçen hafta giriş yaptığımız yabancı futbolcu sayısına ilişkin yazımıza bu hafta bazı yeni sistem önerileriyle devam ediyoruz. Geçen hafta kısaca yabancı kısıtlamasının yerli oyuncuların fiyatlarını suni bir şekilde yüksek tuttuğunu, piyasanın futbolcularımızın yurtdışına transferini zorlaştırdığını, yabancı oyuncu ihtiyacının takım ve zamana göre farklılıklar gösterdiğini belirtmiştik. Önerilerimizin ana çıkış noktaları yabancı futbolcu oynatabilme hakkının ekonomik bir değeri olduğu, her takımın yabancı futbolcu ihtiyacının farklılıklar arz ettiği hatta aynı takım için bile zaman içinde farklı ihtiyaçlar oluşacağıdır. Yabancı oyuncu oynatabilme hakkı sahibine bazı avantajlar getirirken oynatılan oyuncunun Türk futboluna da belirli bir olumsuz etkisinin olması beklenmektedir. Bu durum ekonomideki sosyal dışsallıklar ekseninde düşünüldüğünde iki çözüm yolu oluşturulabilir. Birinci yöntemde serbest pazarın mümkün olduğunca kullanıldığı bir çözüm önerilmektedir. Buna göre yabancı oyuncu oynatmaya en az ihtiyacı olanlar, daha fazla ihtiyacı olanlara bu haklarını oluşturulacak pazar ortamında satabilecektir. Bu yöntemde kısaca: 1. Her takım için yabancı sayısının belirlenmesi yerine TSL’de oynayacak toplam yabancı futbolcu sayısı belirlenmelidir. 2. Yabancı oyuncu transfer edebilme hakkı öncelikle her kulübe eşit olarak dağıtılmalı ve kulüpler arasında satılabilir hale getirilmelidir. 3. Bu satış şeffaf bir şekilde yapılmalı, ödemeler TFF denetiminde/garantisinde olmalı ve TFF üzerinden geçmelidir. Tüm süreç şeffaf işlemeli ve tüm ödemelerin kamuoyuna anında duyurulma zorunluluğu olmalıdır. 4. Kümülatif oyuncu sayısının kaç olması gerektiğine belirli zaman aralıklarında, örneğin 3 yılda bir belirlenmesidir. TFF Başkanı önderliğinde toplanacak federasyon, Kulüpler Birliği Vakfı, Antrenörler Derneği ve Profesyonel Futbolcular Derneği’nden üyelerin bulunacağı bir kurul tarafından şeffaf bir toplantı sonrası karar verilmeli. Gerekçeli karar ve çekinceler kamuoyuna detaylı bir şekilde bildirilmelidir. Yabancıya daha az ihtiyaç duyan takımlar ve PFD daha az serbesti isteyecek, sonuçta bir ortak noktada uzlaşılacaktır (Kurula başkanlık edecek TFF Başkanı’nın toplantıda oluşabilecek çok yüksek bir rakam için veto hakkı olması son emniyet önlemi olarak düşünülebilir). 5. Böylece yabancı oyuncu hakkına daha fazla ihtiyacı olan takım daha az ihtiyacı olandan bu hakkı satın alabilecektir. Bu sistemde artık ‘+’lı yöntemlere gerek kalmayacak ve her takım ihtiyacı kadar yabancı oyuncu alabilecektir. Bir takım kendi hakkına düşenden fazlasını istiyorsa bedelini pazarda oluşacak fiyat üzerinden ödemelidir. Her ekstra yabancı oyuncu almak belirli bir mali külfet getireceğinden bu külfetin değmeyeceği düşünülen noktada takımlar yabancı oyuncu alımını durduracakltır. 6. Belirlenen yabancı hakkının el değiştirmesi sırasında öncelik lige yeni yükselen takımlara ve puan sıralamasında en alttan en üstteki takımlara doğru verilmelidir. 7. Futbolumuzun üstün etik değerlere sahip olduğunu düşünerek bazı ek önlemler de sistemin işlerliğini artırabilir. Hatır gönül işleriyle yapılacak el değişimlerinin önüne geçebilmek, pazarda oluşabilecek olası oligopson yapıların önüne geçmek ve hatta büyük kulüplerin ‘centilmenlik!..’ anlaşmalarıyla pazar fiyatını düşürme gayretlerine karşı asgari fiyat uygulaması düşünülmelidir. Bu gibi önlemler kâr motivasyonuyla hareket edilen, etik değerlere sahip ve çok alıcı satıcılı bir piyasada gerek duyulmayacaktır. Ancak maalesef ülkemizde gözönünde bulundurulması faydalı olacaktır. 8. Bunun yanında gözönünde bulundurulması gereken bir diğer konu da dayanışma ödemeleridir. Yapılacak gelir transferlerinden bir kısmı (yüzde 1020) alt liglere yeniden dağıtılmalıdır. Tüm bu pazarlıklar belirlenecek spekülasyonlara yer vermeyecek tarihler arasında gerçekleşmelidir. Önereceğimiz tarih bir önceki sezonun bitimiyle takımların yeni sezon açılışları arasında kalan zamanla sınırlandırılmalıdır. Sezon açılışlarından sonra bu pazarlıkların yapılması önlenmeli ve takımlar yeni sezon hazırlıklarını bu hesapları düşünerek geçirmemeli... Yılın diğer dönemlerindeyse (devre arası da dahil) yabancı oyuncu hakkı transferi gerçekleşmemelidir. İki numaralı tabloda ligdeki takımları 3 kısma ayırdıktan sonra her yabancı hakkının bu kulüplere marjinal faydasının ne olacağını belirten bir şema oluşturabiliriz. 1. kademe kulüpleri için 10. yabancıdan sonra alınacak yabancı futbolcuların marjinal faydası sıfır veya altında olacağı için ihtiyacın 10 yabancı olduğunu söyleyebiliriz. 2. kademe için bu sayı 6, 3. kademe içinse 4 olacaktır. FUTBOL 1 30 EYLU¨L 2008 SALI G Ş E N E L ÖRNEK 1 O 2 YABANCI İÇİN YENİ FORMÜLLER SİSTEMİN FAYDALARI 4 yabancılı takımlar 1 milyon 250 biner Avro, 6 yabancılı takımlar 500 biner Avro ekstra gelir elde edecektir. Diğer taraftan 10’ar yabancılı 4 takım 3 milyon 250 biner Avro ödeme yapacaktır. Senaryonun sonunda oluşacak gelir akışından en az yüzde 10’luk bir bölüm kesilerek alt liglere aktarılacaktır. Böylece 800 bin Avro’luk ek bir kaynak alt liglere dağıtılmış olacaktır. Bu vermiş olduğumuz örnek gibi onlarca basit matematiksel dağıtım örneği vermek mümkündür. Burada elbette ki karar verirken aklın yanında futbolun iç dinamikleri ve güç dengeleri de önemli rol oynayacaktır. Ne yöntem seçilirse seçilsin gözönünde bulundurulması gereken birkaç önemli konu vardır. Sistem kaliteli yabancıya yönelimi ve altyapıya yatırımı özendirmeli, fazla yabancı oynatmak isteyen kulüpler bunun ekonomik bedelini ödemeli, bu bedelden faydalananlar yerli oyunculara daha çok yer vermeli, üst ligleri yerli oyuncu açısından ciddi ölçüde destekleyen alt ligler bu dağıtımın dışında bırakılmamalıdır. İki örnekte de aslında sonuçta oluşacak durumda geçen haftaki yazımızda bahsetmiş olduğumuz pasaport parası olarak isimlendirdiğimiz piyasadaki sınırlamadan kaynaklanan ve genelde sadece üst seviyedeki futbolcuların cebine giren suni olarak oluşmuş ücretin bir bölümünün yetiştirici kulüplere geri dönmesi ve altyapıya yatırımın özendirilmesi amaçlanmaktadır. luşturduğumuz senaryoya göre her takımın 6 yabancı oyuncu transfer hakkı olduğu günümüzdeki sisteme göre ligimiz yabancı oyuncu transferinden yeteri kadar faydalanamamaktadır. Yabancı oyuncu transfer hakkı bazı takımlara ihtiyaçlarının üzerinde bazılarınaysa ihtiyaçlarının altında dağıtılmış olacaktır. Oysa ki bu transfer hakkı satılabilir hale geldiğinde hem ligimizde oynayan yabancı oyuncu sayısı aynı kalacak (veya düşecek) hem de bu hak marjinal faydasına göre daha optimum bir şekilde dağılmış olacaktır. Ayrıca üst sıra takımlarından en güçsüz kulüplere doğru doğal bir gelir akışı gerçekleşecektir. Bu değiş tokuş sonucu yabancı oyuncu transfer hakkı satacak kulüpler pazarlık güçleri ve yeteneklerine göre 100 br. (40+30+20+10) faydanın nakti karşılığına yakın bir değeri elde edebilecektir. Bu satış, satan kulüp açısından ya elde kalan yabancı oyuncu transfer hakkının daha kaliteli oyunculardan yana kullanılmasına ya üst kademe takımlardan kaliteli yerli oyuncuların transfer edilmesine veya altyapıya yatırım yaparak transferde dışa bağımlılıktan kurtularak net transfer hakkı satıcısı bir kulüp haline gelinmesi için yapılacak çalışmalara harcanabilir. Nasıl harcanacağı yönetsel bir karar olan bu durumda esas önemli olan ekstra yabancı oyuncu ülkeye girmeden ligin genel kalitesinin artması, altyapı yatırımının özellikle Anadolu kulüplerinde teşvik edilmiş olması ve büyük kulüplerden Anadolu kulüplerine ve alt liglere gelir akışının sağlanmasıdır. Bu sistemde yabancı oyuncu hakkı satın alan 1. kademe kulüplerinin yerli oyuncu talebi azalacak, maddi gücü en yüksek olan bu grubun talebinin azalması yerli oyuncu fiyatlarını da düşürecektir. Gerçi yabancı oyuncu hakkını satmış kulüplerin yerli oyuncu talebi artacaktır. Ancak alım gücü üst kademe kulüpler düzeyinde olmayan bu kulüplerin talebindeki artış fiyat üzerinde aynı etkiyi göstermeyecektir. Bunun bir sonucu olarak da yerli oyuncu fiyatlarının bir miktar düşmesi beklenmelidir. Böylece Ferran Soriano’nun belirttiği iç piyasadaki yapı bir miktar yumuşayacak ve daha fazla Türk oyuncunun yurtdışında futbol hayatlarını sürdürmeleri mümkün olacaktır. Somut bir senaryo oluşturmak gerekirse; F.Bahçe yabancı hakkı satın alarak bir stoper daha alması durumunda artık müzmin yedekler Yasin ve Can’a ihtiyaç duymayacaktır. Bu durumda eğer yurtiçinde Yasin’le Can’ın taleplerini karşılayabilecek bir takım çıkmazsa bu oyunculardan biri veya ikisi yurtdışına transfer olacaktır. Sonuç olarak ister yurtdışına isterse de yurtiçine transfer olsun, ulusal takıma dek yükselmiş müzmin yedekler artık futbol oynayarak para kazanmak zorunda kalacaktır. İkinci yöntem ise ekonomik dışsallıklarla mücadelede sıkça kullanılan ek vergilerin futbolumuza uygulanması olacaktır. ÖRNEK 2 irinci grafikte ilk 4 yabancının ücretleme dışı bırakıldığını varsayarsak; daha sonra sırasıyla 5. yabancı için 250 bin Avro, 6. için 500 bin Avro, 7. için 750 bin Avro, 8 ve daha fazla yabancı için her biri 1 milyon Avro... Takımların havuza ödeyecekleri ücretler şöyle; 4 yabancılı 8 takım: Bir ödeme yapmayacak. 6 yabancılı 6 takım: Takım başına 750 bin Avro. 10 yabancılı 4 takım: Takım başına 4 milyon 500 bin Avro. Toplam havuzda biriken rakam 22 milyon 500 bin Avro’dur. Daha sonra bu rakamın 18 takım arasında eşit bölüşümü sonrası takım başına 1 milyon 250 bin Avro düşecektir. B 1. Şu anda uygulanmakta olan 6+2 ve benzeri sistemlerdeki ‘+’lı sistemlerden kurtulunacak ve bundan kaynaklanan verimsizlik sona erecektir. 2. Toplam yabancı oyuncu sayısı sabit kalacağından veya düşeceğinden Türk oyuncuları oynama şansı bulacak. 3. Gelir seviyesi ve sportif hedefleri yüksek kulüpler daha fazla yabancı oyuncuyu kadrolarında bulundurabileceği için yurtdışında rekabet şansları artacak. 4. Gelir seviyesi yüksek kulüplerin yerli oyuncu talebi azalacağından yerli oyunculara ödenen pasaport parası oranda düşecektir. 5. Yerli oyuncuların yurtiçi ve yurtdışı değeri birbirine yakınlaşacağından Türkiye’den yurtdışına transfer olan futbolcu sayısı artacaktır. Avrupa’da oynayan Türk futbolcu sayısı ülke içindeki fiyatların normalleşmesi nedeniyle artış gösterecektir. 6. Özellikle gelir seviyesi yüksek kulüplerde oynayan tüm yerli statüsündeki oyuncular için rekabet daha da çetinleşecek ve bu oyuncular kendilerini sürekli geliştirmek zorunda kalacaktır. 8 9