Katalog

C SPOR SAG^LIK 23 EYLU¨L 2008 SALI *İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Anabilim Dalı Acil Cerrahi Sorumlusu / G.Saray Sağlık Kurulu Koordinatörü SPORCU SAĞLIĞI PROF. DR.* MEHMET KURTOĞLU Milyon dolarların harcandığı futbolda sporcu sağlığı her şeyden önce geliyor. porda, başarıda sporcu ve antrenör ödüllendirilir; başarısızlıkta da yine sorumluluk onlara yüklenir. Aslında iyi sporcu olmak için esas iki öğe bunlardır. Başka bir deyişle sporcunun o spora yatkınlığı küçük yaşta fark edilip doğru bir şekilde bilgili ve uzman antrenör tarafından yetiştirilmesi esastır. Sporcu yeteneklidir ve antrenör konusunun uzmanıdır, böylelikle o sporun en iyi tekniğini sporcuya öğretir. Örneğin futbolcu daha iyi topa vurur, daha iyi pas verir, golcünün gol vuruşu, kalecinin topu kurtarma teknikleri gelişir. Ayrıca takım sporlarında yine örneğin 25 kişilik bir kadrodan maçına göre 18 kişiye indirgenir ve bunların 11’i sahaya çıkıp galibiyet için mücadele eder. Sporcuların tümünün bir arada belli bir taktikle oynaması ve karşı takıma göre ayarlanması teknik direktörlerin görevidir. En iyi teknik direktör, elindeki sporcuları en randımanlı ve başarılı kullanandır. Böylelikle sporcular kendilerinden beklenenin en iyisini oynar. Bazen kendilerinden beklenenin bile üzerinde başarılı olurlar. Teknik ve taktikteki başarı, becerikli sporcuların teknik direktör tarafından en iyi şekilde işlenmesi ve takımın bir arada oynama becerisinin geliştirilmesiyle gerçekleşir. Spor eğitimi basit görülür ve bir tek antrenör ağırlıklı olduğu zannedilir. Sporcunun seçilmesinden sporun yükselen temposuna çıkıp mücadele etmede esas en önemli öğe olan medikal taraf yıllarca unutulmuştur. Böylelikle çok daha becerikli sporculardan kurulu takımlar çok iyi teknik direktörlere karşın başarıda devamlılık sağlayamamıştır. Tempo olmadan başarı olmaz. Beceri ve uyum yüksek tempoda sağlanamamışsa olağanüstü beceride sporcular sıradan hale gelir. Önemli olan o başarıyı yüksek tempoda göstermek ve devam ettirmektir. S SPORDA E Y İ N A L Y A Y DÜN ? Z U R O Y I M A YARIŞ Çünkü federasyonlarda sağlık organizasyonları yetersiz!.. TEMPO NASIL ELDE EDİLİR? Sporun kondisyon parametreleri medikal analizle belirlenir, nasıl çalışılacağı buna göre planlanır. Örneğin futbol çabukluk, dayanıklılık ve kuvvetin üçünün bir arada bulunduğu bir spordur. Hem aerobik hem de anaerobik kondisyon gereklidir. Sporda kondisyonu kimler geliştirecektir; teknik direktörler mi kondisyonerler mi? Tek başına hiçbiri değil; bu noktada işin içine esas olarak spor hekimleri ve hatta performans hekimliği üzerine doktoraları olan uzman kişiler girmelidir. Kondisyonda hekimlerin görevi nedir? Kondisyon o sporu yaparken çalışan vücudun bütün organlarının üst seviyedeki tempoya hazır hale getirilmesidir. İyi oksijenleşme, oksijenin adalelere kalp damar sistemiyle iyi taşınması ve adalelerin taşınan oksijeni verimli kullanmasıyla olur. Bu sistemler o sporu yapmaya hazırlıklı değilse sakatlıklar ortaya çıkar. Adaleler yüksek tempoya dayanamazsa zorlanma sonucu lifleri kopar. Darbesiz, kendiliğinden olan bu sakatlıklarda tek sorumlu adalenin yeteri kadar güçlü olmamasındandır veya adalenin güçlü olmasına rağmen iyi oksijenlenmemesindendir. Bunun ismi de tümüyle kondisyonun yetersizliğidir. Bazen yetersizlik kalp damar sisteminde olur ve iyi hazırlanmamış vücutta sporcu ölüme dek gider. Ani ölümlerin en büyük nedeni kalbin yüksek tempoya dayanamamasındandır. Kondisyon iyi sağlanmazsa sakatlıklar ve hatta ölüm olur diye biliyoruz da o zaman bu kondisyonun doktorsuz yüklenebilmesini nasıl kabul edebiliyoruz? Takımlarda doktorluk yalnız sahaya girip ilk müdahaleyi yapıp sakatlıkları tedavi etmek değildir. Bununla birlikte sakatlık ve ölüm olmasın diye sporcuyu iyi hazırlamaktır. Kuvvet, çabukluk, dayanıklılık, aerobik kapasite, anaerobik kapasite gibi kondisyonun temel öğelerini geliştirme işi baştan sona bilimseldir. Kondisyon, hücre bilimi ve tıp bilimleri geliştikçe ilerleyen bir daldır. Kondisyon, basit bir sporcu gayreti ve spor kondisyonu eğitimi almış antrenör, teknik direktör işi değildir. İşin içinde çok fazla tıp, sürekli bilimsellik ve yeni araştırmaları takip etmek vardır. Demek ki bir takımın başarısında sporcunun becerisi, teknik direktörün teknik, taktik bilgi birikimi dışında performans hekiminin de payı olmalıdır. Bu üçlü sezon başı bir araya gelir ve eldeki sporcu kalitesine göre takımın nasıl oynayacağına karar verir. Kanat oyuncuları ne yapacak, orta saha ne kadar koşacak gibi taktik değişikliklerine uygun bir takım kondisyonu için yıllık makro plan yapar. Eldeki sporcuların kondisyon durumunu da belirlemek için mutlaka kondisyonun parametreleri olan kuvvet, çabukluk, dayanıklılık, patlama, aerobik, anaerobik kapasite ölçümlerini yapar. Takım 25 kişilikse her bir sporcu bu özellikleri açısından birbirinden farklı olacaktır. Kimi daha dayanıklı kimi daha kuvvetli kimi de çabuk gibi… Başlangıçta bu özellikler ve farklılıklar bilinirse, kondisyon antrenmanları da testlerin sonucuna göre planlanır ve her bir sporcuya ayrı programla yüklenir. Takım sporlarında kondisyon ne kadar bireyselleşirse o kadar başarılı olur. Tamamen bireyselleşmek mümkün değilse o zaman en azından benzer kondisyondakiler gruplandırılıp öyle çalıştırılır. eposta: metlevkurt@superonline.com SÜRECEK 2