Katalog

l.Sayfanındevumı arasındaki "sıkı bağları"üebasamaklıanlatıyor: "Galata Köprüsü'ne, 1972'de ilk geldiğimdebulaşıkçıydım. 1992'de Galata Köprüsü yanıp da biz buradan giderken, garson olmuştum. Şimdi 10 yıl aradan sonra geri döndüğümdeartıkişyerisahibiyim!"KemalYıldız'ın "yıldızınınparladığı"üalataKöprüsü için Murat Belge şöyle diyordu: "Galata Köprüsü sadeceüstündengeçilenbiryerdeğil,üstünde yaşanan birmekândı ve şehir folklorununbirparçasıhalinegelmişti." Köprüler yaptırdım 20. yüzyılda lstanbul'un simgelerinden biri olmuş Galata Köprüsü 1912'den 1992'ye kadar hizmet vermişti. Bugün hayatta olan Istanbullularınbilipsevdikleri köprü, o Galata Köprüsü' ydü... Ama Haliç'in iki yakasını birleştiren ilk Galata Köprüsü deodeğildi... Haliç'teki ilk köprü de Galata Köprüsü değildi... En iyisi ilk köpriiye gitmek. 1836'da Sultan 2. MahmutzamanındaUnkapanı ile Azapkapı arasına ahşap bir köprü yapılıyor. Adı "Hayratiye"olanköprü, Haliç'teticarilimanın bittiği ycrc denk geliyor. 1845 'te Karaköy ile F.mmönü arasına yıne ahşap malzemey le ilk Galata Köprüsü dubalar üzerine inşa ediliyor. Yaklaşık 500 metre uzunluğunda olan köprüye "Cisri Cedid" (Yeni Köprü) adı veriliyor. 1863 'te Kaptanı Derya Ateş Mehmet Paşa, tersanede 96 duba üzerine yaptığı yeni köprüyü zincirlerle KaraköyEminönü arasına yerleştiriyor. Vakanüvis Ahmet Lütfii Efendi bu gelişmeyi gayet "net" olarak şöyleanlatıyor: "Dersaadet'te kâın Bağçekapusu civarındaki Cisri Cedid'indubaları ile hey'etihezırası müceddeden ikmal ve inşa olundu." Boyu 504 metre, eni 14 metre olan ikinci Galata Köprüsü'nünyüksekliğide,altından denİ7 araçlannın geçebilmesi için 5 metre olarak tasarlanıyor. Köprünün maketi 20 Şubat 1863 'te açılan Sergii Osmaniı l Jmumii Osmanî'dehalkınilgisinesunuluyor. 1860'ların sonlannda Karaköy ile Eminönü arasına köprü yapımı yine gündeme geliyor. Aneak bu kez tersane olanakları yerine demır sızlann yaptığı köprü UnkapanıAzapkapı arasına konuluyor. Ingilizlere de, "siz de gelip köprünüzü KaraköyEminönüarasınayapın"deniliyor. Fakat bu köprü diğerinden uzun olacağı için yeni bir sözleşme gerekiyor. 1875'te yeni sözleşme imzalanıyor. Yeni rıhtım yapılıyor, köprü anlaşma imzalanıyor. Ancak İkinci Meşrutiyet'ınilanıyladahaönceyapılmışbütünanlaşmalar iptal ediliyor. Almanlar "sağlam" görüldügünden, MAN ile 14 F.kim 1909'da ikinci anlaşına bağıtlanıyor. Üzerinden geçecek tramvay hattıyla bırlikte 237 bın altın lirayaişbitiriliyor. lstanbulluların "Galata Köprüsü" 27 Nisan 1912'de açılıyor. 466 metre 60 santim uzunluğunda 25 metre genişliğınde olan köprü 28 duba üzerinde duruyor. Bu köprünün en önemli özelliği alt katlardaki bekleme salonları ve dükkânları oluyor. Murat Belge'ninişaretettiği "yaşanan mekânlar"burada hayata "merhaba" diyor. Galata Köpnisü'nde siyaset ve torfl 1912 ile 1992 yılları arasında 80 yıl lstanbullularlayaşayan Galata Köprüsü, balıklokantaları kahveleri, balık tutanları, midye çıkaranlan,dubalanıneskentutanlan,serserıleri, âşıklan, vapurlan, sarhoşlarıyla "özel bir kişilik" olarak varltğınıkorudu. Türkiye politikasınınsorunlanna"meyhaneçözümleri" için de köprü bir simgeydi: "Sallandıracaksın Galata Köprüsü'nde üç kişiyi, bak bakalım nasıl düzeliyorbu memlekette işler!" O zamanlar"geyikmııhabbetleri"yoktu, "köprü muhabbetleri" ile idareediliyoıdu. Bu solıbetlerden Galata Köprüsü'nünpayına düşen me Galata Köprüsü ilk kez 1845 yıhnda ahşap malzemeyle yapılmış, dubalar üzerine inşa edilmişti. BİR ŞİİR "Dikilır köpru üzerinde, / Keyifle seyrederim hepinizi. / Kiminiz kürek çeker.sıya sıya; / Kiminiz midye çıkarır dubalardan; / Kiminiz duzen tutar mavnalarda; / Kiminiz cimacıdır halat başında; / Kiminiz kuştur uçar şairane; / Kiminiz balıktır pırıl pırıl; / Kiminiz vapur, kiminiz şamandıra; / Kiminiz bulut havalarda; / Kiminiz çatanadır, kırdığı gibi bacayı, / Şıp dıye geçer köprünün altından; / Kiminiz düdüktür öter; / Kiminiz dumandır tüter; / Ama hepiniz, hepiniz... / Hepinız geçım derdinde. / Bir ben miyım keyif ehli içinizde? / Bakmayın gün olur ben de / Bir şiir söylerim sizlere dair; / Elime üç beş kuruş geçer; / Karnım doyar benim de." ORHAN VEÜ bırköprü yapımı içinkollarsıvanıyor. Buişin altından ancak bir yabancı firmanın kalkabıleceği düşüncesi hâkim oluyor. Bu yolda ilk imza 24 Eylül 1869'da Forges et Chanteriers de la Medıtereneeadlı Fransızfirması içinatılıyor. Fakat aynı tarihte lngilizler de aynı yere köprü yapmak için teklıf veriyor ve onay alıyorlar. Başbakanhk Arşivi'ndeki 8 Eylül 1869 tarıhlı Galata Köprüsü Projesı'ninaltındalngilizGeorges Wells firmasınmmührü bulunuyor.Osmanlı hükümeti ihaleyı Fransızlara kaptıran Ingili7fırmasınındagönlünüalmasınıbiliyor. Birkaç yıl sonra UnkapanıAzapkapı arasına yapılacak yeni köprünün ihalesini "West and laylor"adlılngilizfirmasına veriyor. nünboyuıi7atılıyor... Projeye ikı yeni duba ekleniyor. Dubalar U7un geliyor. Budefa dubalar birmiktarkesiliyor. Budefadasaltanat değişikliğinedeniyleaçılışgccıkiyor. Sultan 2. Abdülhamit'intahlaçıkışınınbirinciyılında( 1877) resmiaçılışyapılabılıyor. İkinci Galata Köprüsü, gazeteciler için "acı birarmağana"tanık oluyor. Yayın hayatına 12 Kasım 1908'de başlayan Serbesti Gazetesi Yazı Işleri Müdürü Hasan Fehmi, 6 Nisan 1909 akşamı Galata Köprüsü üzerinde asker gıysilibiritarafındanvurularaköldürülüyor. Katil, asker giysili olmasına karşın bir türlü bulunamıyor. Türkiye basını, faili nıeçhul ciFransızlar iiçüncü (îalata Köprüsü 'nün ya nayete ilk kurbanını bu şekilde veriyor. 19. yü7yılın sonunda kent içi ulaşımda pımına başlamak için eski ahşap köprüyü (Cisri Cedid) Marmara yönüne dogru çeke tramvay ın belli bir ağırlık kazanması ve Galarek trafiğe açıyorlar. 5 Ocak 1871 \Je yeni ta Köprüsü'nün 20 yıllık yıpranmışlığı dikkaköprünün dört dubası yerine konuluyor. Cia tc alınarak yeni köprü yapımı gündeme gelizete haberlerine göre yeni köprü Nisan yor. 1894 ile 1907 arasında birçok yabancı fir1872 'de açılacaktır. Ancak köprünün bitim ta ma ile görüşmeleryapılıyor. En sonunda Alrihi geldiğinde sürpriz bir kararalınıyor. Fran man MAN firmasıyla 18 Şubat 1907'de bir kânlar Olimpıya, Misketl.Misket2, Adalar, Yıldızlar ve Cansın oluyor. NevvGalata'nınsahibiKemal Yıldız,eski Galata Köprüsü'ndeki günleri anlatırken şöyle diyor:" Bulaşıkçılıkta başarı gösterince,salatacılığatert'iedebiliyorsun. Benönce salatacı sonra da ızgaracı oldum. Buaşamalar geçilince ancak komi olarak müşterinin arasına çıkabiliyorduk." Galata Köprüsü canlı birorganizma olarak görülebiliyor. Tıpkı Orhan Velı 'nin "(ialata Köprüsü" şıırınden baktığı gibi... Yazarlar, şaırler, (ialata Köprüsü'nde karın doyurabildıler.Çünküköprüaltı.meyhaneleri yazarak yaşayanlarınbütçelerine gülümseyennıönülersunabiliyordu. 1980'liyılların ikinci yarısında Türkiye'de eski olan her şey "kötü" olarak nitelenmeye başlıyordu. Temel teori yıkımdan geçiyordu: