Katalog

CUMHURİYETDERGİ olarak. Vebugüzellik nasıldaderinbir acıbırakırinsanıniçinde. I. Murdoch yazdıklarını, düşüncelerini açımlamaya çabalarken herhalde güvencesı olmayan bir yola cıkıijtan sö/ ediyordu öneelikle. Filmde,onıınyaşamınınakışını simgeleyen, yuku^ a!?agı sürülen bisiklet sahnesi, belki de onu ve ilişkilerini anlatan en iyi betirnlemeydi doğrusu. Belleğindehlizlerindeyaşamdankalanizlerin, seslerın sahıbı: Oyun arkadaşlannı, romankahramanlarınadönü^türerekdünyaya geridönüşlerıydi;romanları. Ya^amı boyuncayirmidörtromanyazdı.l987yılında, Ingılizlerin önemli kadmlara verdiği, bir tür şövalyclik unvanına eşdeğer Dame unvanı da eklendi adının önüne.Danıe Iris Murdoch, oncaedinılmişbilgindendamıtılmışdüşünce ve düslcriyle, felsefeci olsa da öncclikle bir romancıydı. 1978 yılında (The Sea, The Sea ) adlı romanıyla Booker Ödülü'nü aldı.Yazmayıunutuncayadekdeyazınınbüyülüalanıedebiyattanhıçayrılmadı. 1990yılı ortalarmda Israil'i ziyaretiııde konuşmasımn yavaşlaması, kendisiyle yapılan söyleşilerde yanıtlamada güçlük yaşaması belleğini bozanhastahğınındailkişaretlerioldu.Birpsikolojik ürküntü romanı olan Jackson's Dilema (1995) ise yazarın son romanı. Komünlzm ve varoluşçuluk... Ya^amının büyük bölümünü geçirdiği Oxford, romanlarının atmosferiyle örtüşen bir üniversite kenti. Gotik tarihi yapısı, kalın duvarlıüniversiteyapılanndabarındırdığıinsanın paha biçilmez belleğinin belgeleri ve pastoral görünümü, kanallan... Yazarın iç dünyasınauyıımlubıryaşantı mekânı. Yapıtlarında fantastik ve gotik malzcmeler kullanarak roman kahramanlarıy la birlikte hayatın anlamınıbulmayaçalüjirken, l'anrıdüşüncesinden uzak olduğu halde, kimileyiıı mistik bırauraiçindediredebiyatatmosferi. Ve bir gün alzheimer hastalığı yüzünden bir filmin kahramam olacağı hiç aklına gelmemiştir. O, kendi roman kahramanlarına düşler yazarken hayatta kendi düşlerini yazıyordu insan ömrüne. 1919'da bir Irlandalı bir operaşarkıcısıannevelngiliz,devletmemuru olan babadan, Dublin'dedoğuyor. Birınci Dünya Savaşı'nda babasının işi nedeniyle Londra'yataşınıyorlar. Kentinbatısındakı, genellikle orta sınıf tngilizlerin oturduğu Hammersmith ve Chisvvick, çocukluğunıın Iris'in yiten belleği... S (Iris'e Ağıt) ve IRIS and Her Friends (Iris ve arkadaşları) adlı kitaplanndaki anılanndan onyıllardayakınlanmızadekııla kurgulannıış olan senaryo, simetrik koşutlukla planmış, tekniğin fazlacaöne çıkıp konuyu şa^hızlayaygınlaşanbirhastalık. ömiir uzatan tütn teknolojik dev sıradan bir anlatıma sürükleyen oldukça düzrimlerekan>ın,hayatınbiryerindc duygusal bir film. Aynı zamanda sinemanın birdenbireyaşanıayıunutmahali. Veboşluk... tümteknikelemanlanbildikyerlerineoturtulSonra, hızla o boşluğa yuvarlanarak, orada nıuş. ve çoğulcu bir film yapma kaygısına kapilmış kimi öteki hastalık filmleri gibi, trajedi seslendirilemeyenbirkimsesizlikleyapayalni7kalmak;alzhcimcrhastalığı. llastalıklar seyrini öncelikli kılan bir yapıın. Bellek yitiminin sıradan insanlar için de acı üstünc kurgulanmış Sol Ayağım, Yağmur Adam, Lorenzo'nun Yağı gibi filmlereekle bir son olduğu bu insanlık halinde, tris Murncnyenibiryapım; IRIS,gösterimde. Adını doch en çarpıci bir hasta örneğı. Düşüniir ve aldığı kişi ise, tanınmış Ingilizyazar Iris Mur edebiyatçı olarakgüngelip de kendi belleğidoch. Bşi John Bayley'in Hlcgy for IRIS ninkarmaşasınagömülmesi.elbettekatlanılYASEMtN YAZICI ması zorbir yazgı gibi gözüküyor. Felsefe taşlarıyla örülmüşdüşün dünyasındanromanadoğruilerleyenbilincinde, romanın kurgusal gerçekliğinde kendi oyunlarını oynayan yazarlardandır, Iris Murdoch. öte yanda felsefe taşlarını edebiyatın oyuncağı haline getirmekten de kaçınır; edebiyatın has dünyasında gezinmeye çabalar; başarabildiğince. Oy le ya; felsefe de düşüncclerinin ean arkadaşıdır. Kimi oyunlar tehlikelidir kimi oyunaraçlanyla. Çocuklariçinbileböyledeğilltıidir? Ve kım bilir kacçocuk,oyunlarınınpeşi sıra koşarken tehl ikenin kucağında uyuyup kalmıştır; masumiyetin kusursuz bir güzelliği Tirfs Murdoch ve John Bayley... Filmde Iris Murdoch 'ı Kate Winslet ve Judi Dench, John Bayley V Jim Broadbent oynuyor.