Katalog

CUMHURlYET DEKGİ Emekli Oxford profesörü bir hayli yükseltilmiş ses düzeni aracılığıyla izleyiciye aktarılan, bağnşmalar, ölüm çığlıklan ve miğferlere çarpan kılıçlann şakırtılarıyla dolu bu üç saatlik korkunç saldın sonunda, herhalde ilk iş olarak, kulaklanndaki zonklamadan kurtulmak için bir gün boyunca onlan ovuşturmak zorunda kalırdı. Tolkien fılıni beğenir miydi? Yazarı 60 'lıyıllardan tamyanJohn Ezard filmi yazarın gözünden eleştirmeyi denedi 36 yıl önce Tolkien bana, "Elden gideceğini hcp biliyordum. Öyle de oldu" demişti. O sırada sözünü ettıği, 1890'lann sonlannda çocukluğunun geçtiği, gerek "hobbit"ler, gerekse Shire' ın esüı kaynağı olan, Sareholeadlıyemyeşilkırlarlakaplıköydü. Ne var ki, kendi deyişiyle "canını dişine takarak" yazdığı 1000 sayfalık üçlemesi "TheLordoflheRingsYüzüklerinEfendisı" için de aynı duyguya kapılmıştı. Nefret ettiği yayma düzeneği kültürünün eninde sonunda üstün geleceğınden, yapıtına el koyup öyküyu "çarpıtacağı" ve "beş paralık edeceğinden", köklerinden kopartıp aşağılık bir popüler filme ya da çizgi romana dö~r nüştüıeceğinden emindi. Tolkien fazlasıyla karamsardı Gerçekte, Sarehole hiçbir zaman elden gitmedi en azından tümden elden gıtmedı. Fılmin ılk bölüınünden görüldüğü kadany la " Yüzüklenn Hfendısı", öykünün özündekı ruh, 210 milyon sterlinlik bir sinema harikasının doğal olarak beraberinde getireceği tüm düzeneklere,u7.laşılara,sansasyonelhğevegöz boyamalara göğüs gererek ayakta kalmayı başarabilmiş. Geçenlerde yapılan gala gecesinde filmi, elimden geldiğince gerçekçi ve dürüst bir biçünde, kendimi bir zamanlar genç bir gazeteciyken tanıdığım adamın yerıne koyarak izlemeye çalıştım. Kendisini çok yakından tanımasam da filmi, çok daha iyi bildiğim yazılan ışığında izlemeye özen gosterdim. Emekli Oxford profesörü bir hayli yükseltilmiş ses düzeni aracılığıyla izleyiciye aktanlan, bağnşmalar, ölüm çığlıklan ve miğferlere çarpan kılıçlann şakırtılanyla dolu bu üç saatlik korkunç saldın sonunda, herhalde ılk ış olarak, kulaklanndaki zonklamadan kurtulmak için bir gün boyunca onlan ovuşturmak zorunda kalırdı. Torunlannın çocuklan ona usulca bunun çok doğal olduğunu, gençlere yönelik tüm aksiyon filmlerinde bu tür şeylere rastlandığım söylerlerdi. Kendisi bir zamanlar her ne kadar şen şakrak bir edayla, "Kayda değer aşk ve serüven öyküleri bir nebze korku ve dehşet de içermelidir" dese de, "Yüzüklerin Efendisi"nin kesinlikle çocuklara uygun bir yapıt olmadığuu savunurdu. Gelgelelim, filmin başında elf ecesi Galadnel 'in de belirttiği gibi, "Dünya değişiyor". Filmin PG sertifikası var Ardından, bir hafta boyunca, öyküsünün akışında saygısızca yapılan gelişigüzel oynamalar içini kemirir ve bunlar üzerine kafa yorardı Umutsuzluğa kapılır, o özlü lngiliz yapıtınınnasılolupdabir"Riverdance"bozuntusuna dönüştürüldüğünü sorardı. 1937'de yazdığı, kendisinde görmeye pek alışık olmadığımız küstah bir dille kaleme alınmış bir mekrubunda, "Keltlere özgü şeyleri bilirim, ama pek hazzetmem. Bunlar gerçektedelidolu şeyler"dıyordu Öyleyse, hobbit'lerBilboBaggins'inyaşgünüpartisınde neden lrlanda 'ya özgü danslar ediyorlardı? Kardeşliğin iki hobbit üyesi, Merry ve Pippin, filmde neden kıçüstü düşen lrlanda soytarılarınabenzetilmişlerdi?Howard Shore' un müziği neden bir lrlanda teranesine dönüşüyor? Bunun nedenini kendisi de biraz içi burkularak kestirebilirdi. Çünkü JamesCameron'un"Titanic"filmindende bildiğimiz gibi, biraz lrlanda çeşnisi katılan filmler ABD'de iyı iş yapıyordu. Ne varki, Irlanda'nınyazardangecikmeli olarak öcünü alması, sorunun yalnızca bir parçasını oluşturuyor. Çalışkan hobbit 'ler neden, gerek Sarehole gerekse Shire'da çok sonradan ortaya çıkan ürüııler olan, şalgam ve tatlı mısırtarlalannısürerkengösterıliyorlar''Kalabalık bir koronun seslendirdiği ezgiler, gizemli efendi Sauron'un korkunç atlıları Nahzul'larbelirdiğınde, neden Dıes Irae rürü manik ağıtlara dönüşüyorlar? Çünkü bu yöntem, "The HxorcıstŞeytan" ve "The OmenKehanet" dizilerinden beri kullanılan, alışılagelmiş bir korku filmi klişesi; dahası, yönetmen Peter Jackson'ın kara küheylanlan ve karanlık suratlı atlıları kendi başlanna pek de ürkütücü olamadıklanndan. Frodo ve hobbit'leri kasvetli arayışlarını sürdürürlerken neden bir yaz kampındaki çocuklar gibi hoplayıp zıplıyorlar? Neden elf efendisi Elrond, Orta Dünya ' nın anlı şanlı, yaşlı bir devlet adamı gibi değil de Nuh Nebi 'den kalma, biraz da itici bir karate hocasıymış izlenimini veriyor? Bu liste binlerce sayfa daha uzayıp gidebilir; Tolkien Derneği'ninsadıküyeleri filmi gördüklerinde kesinlikle bunu yapacaklardır. Ne var ki, ömrü vefa edip de, bu yıl 100'üncü yaşmı kutlayabilseydi, dostlannın ve torunlarımn çocuklanrun eninde sonunda Tolkıen'ın gönlünü alacaklannı, onun da o müthiş makul düşüncesiyle, "Yüzük Kardeşliği"nin öteki bölümlerinin yaşamını adadığı yapıtının altında yatan gizemleri çarpıcı bir biçünde yakaladığı yönünde söylenenlere inanacağını sanıyorum. Film, Sauron'daki volkanik Kıyamet Dağı'ndan fışkıran lav ve alevlerin yeryüzüne yayılmaya başlamasının görüntülendiği, yürekli ve son derece kasvetli bir sahneyle başlıyor. Bu sahne bir bakıma Tolkien'in çok daha üstün olan "Silmarillion" adlı yapıtının öyküsünü ve ruhunu çağrıştınyor. BuyapıttaYüzüklerinEfendisı'nınserüveni yalnızca göz kamaştıncı bir ara olay olarak veriliyor. öykü, iyinin kötüye yeııik düştüğü, perişan olmuş yığınla insanın sürekli göç halinde olduklan, bitnıek tükenmek bilmeyen bır olaylar dizısinden oluşuyor Yazar tüm bu olanlann ardında yatan nedenin "ınsanoğlunun iyılığe kısa sürede doyması" olduğunu dile getiriyordu; ya da senaryonun ortaya koyduğu gibi, "insanın gönlünü çelmek ve onu yoldan çıkartmanın çok kolayohnası"idi Cate Rlanchett ve Elijah \\ood "Yüzük Kardeşliği" fılminde..