Katalog

CUMHURİYET DERGİ Yoldaşlannın söylediklerine bakılırsa Harry, Ingiliz Komünist Partisi'nin temel direğiydi. îngiliz Haberalma Örgütü'ne (MI5) göre ise değerli bir haber kaynağı. Soğuk savaş döneminin meçhul askerini ünlü yazar John le Carre yazdı. Soğukta kalan casus K ısa bir süre önce ona veda ettik, ama ne zaman veda ettiğimizi size söylemesem de olur. Onu gömdük mü, yoksa yaktık mı, bunu kentte mi, yoksa kırsal kesimde mi yaptık, adı Tom muydu, yoksa Dick ya da Harry miydi, cenaze Hıristiyan geleneklerine mi yoksa başka bir dinin geleneklerine göre mi kaldınldı? Sizlere bu sorulann y anıtlarını da vermek zorunda değilim. Sizlere anlattığım bu öykü gerçekte hiç yaşanmamış, baştan sona kurmaca bile olabilir. Ya da, sizlcre yeraltı dünyasından, ondan çok dahaönce yaşamış, ancak emekli maaşının kesilmesinden korkan başka bir meslektaşımın öyküsünü anlatıyordaolabilirim. Harry'nin kansı da oradaydı; 50 yıl boyunca bağlı kaldığı, balık kuyruğunda yüzune tükürülen, konu komşunun öfkeli bakışlanna hedefolan, evi vatan sevgisiyle yanıp tutuşan polislertarafından önemli bir görevi yerine getirirccsine soyulan kadın. Bir de, şimdi serpilip gelişmiş olan, okulda ve daha sonraki yıllarında benzcr türde aşağılayıcı olay lan yaşayan, çocuk vardı. Ama bu çocuğun kız mı, yoksa erkek mi olduğunu, Harry'nin korumaya çahştığına inandığı dünyada bu çocuğun kendisine güvenli bir köşe bulup bulmadığını da sızlere anlatacak değilim. Şimdi dul olan eşi, tıpkı baskı altında olduğu o günlerdeki gibi, dimdik ayaktaydı. Ama serpilip gelişmiş olan çocuk, annenin besbelli aşağılayıcı tavn karştsında, süklüm püklümdü. Zorlu koşullar kadına direnmeyi, kaya gibi güçlü olmayı öğretmişti, bu yüzden aynı tavn çocuğundan da bekliyordu. Ben de oradaydım, çünkü 40 yıl kadar önce, çok kısa bir süre için Harry'nin yöneticiliğini üstlenmiştim. Bu kutsal olduğu denli, çok da incelikli bir görevdi, çünkü yeniyetmelik yıllanndan itibaren Harry tüm gücüyle ülkesinin düşmanlannı hüsrana uğratmaya çahşmıştı. Harry partinin amaçlannı içine öylesine sindirmişti ki, bunlarneredeyse kışiliğinin doğal bir parçası durumuna gelmişti. Kafa yapısını tepeden tırnağa değiştirmiş, eskisınden eser kalmamıştı. Bizlerin de yardımıy la, partinin sadık bir üyesiymiş gibi düşünüp davranmayı öğrenmişti. Yine de, yüzünde gülücüklerle haftalık raporunu vermek üzere bizlerle gizlice görüşmeyi becerirdi. Ben, ya da bir başkası, "Pekâlâ Harry, ne haber?" diye sorar, o da, "tyilik güzellik, John. Ya siz ve saygıdeğer eşinizden ne haber?" derdi. Harry öteki yoldaşlannın başından atmaya çalıştıklan tüm pis işleri üstlenmiş, gcceleri ve hafta sonlannda bu tür işlerde çahşmıştı. KöşebaşlarındaDaily VVorkergazetesinisatar, satışları kimi zaman iyi, kimi zaman kesat giderdi. Sovyet "kültür ataşelerini" ve "üçüncü sekreterleri" ziyaret etme konusunda üstüne yoktu; onlardan aldığı, yaşadığı bölgede uy gulanan sanay i teknikleriy le ilgili duyumlan toplamak gibi, sıkıcı görevleri yerine getirmeye çalışırdı. Böylesi bir duyum kulağına çalınmadığında, tabii ki, bu bilgileri kendisine bizler verirdik. Ancak bu bilgileri ona vermeden önce onlann zararsız ya da eksik olduğundan emin olmak zorundaydık. Ne var ki, Harry gerçekten çarpıcı bir olaya hiç tanık olmadı. Kendisine verilen görevleri önemli önemsiz demeden olanca gücüyle yerine getiren, ancak yaptıklan haberalma piyasasında çok ender olarak bir işe yarayan Harry, çalışkanlığı ve görevine bağlılığı sayesinde zamanla saygın ve kendisine çok değer verilen bir yoldaş konumuna geldi. Ne var ki, ona yaptıklannın pek de kayda değer şeyler olmamasının hiç öncm taşımadığını, bir dinleyici olarak onun doğru yerdeki doğru kişı olduğunu söyleyerek gönlünü ferah tutmasıru isterdik. Aramızda sürekli olarak şöyle bir konuşma geçerdi: "Bir şeyler kulağına çalınmadığına göre geceleri yatağımızdarahat uyku uyuyabiliriz, Harry." Harry de şen şakrak bir tavırla,"Eh John, birileripisliğitemizlemek zorunda, öyle değil mi?" der, biz de, "Evet, Harry. Birileri pisliği temizlemek zorunda. Bunun için sana teşekkür borçluyuz," yanıtını verirdik. Zaman zaman, belki de ona moral vermek için, geri planda kalmanın karanlık dünyasına çekilir, "Şu Kızıllar bir gelecek olurlarsa, Harry, işte o zaman o piçleri denize dökecek direniş hareketinin kilit adamı olacaksın," derdik. Tavan arasına gizlediği radyo vericisini ortaya çıkartır, üzerindeki tozu üfler ve onun lngiltere'ninbir yerlerindeki hayali bir yeraltı üssüne ash faslı olmayan üetiler gönderişini ve karşüığında yine ash faslı olmayan yanıtlar alışını izlerdik; tüm bunlan eli kulağında bir Sovyet kuşatmasına alıştırma olsun diye yapardık. Bunu yaptığımız için hepimiz, Harry de dahil, kendimizi bıraz garip hissediyorduk. Ama bu da işin bir parçasıy dı ve bu yüzden bunu yapmak zorundaydık. Gizli dünyadan elimi eteğimi çektiğimden beri Harry ile eşinin, başka Harry'ler ve eşlerinin davraruş biçemlerini kafamda tartmaya çahştım. Kimi zaman yerel fabrikalarda çahşan ve eşleri Kızıl olduğu için ustabaşılığa getirilmeyen erkeklerin kanlan parti seçimlerine aday olurlardı. Ruhbilimcilerle Harry arasında önemli konuşmalar geçmiş olmalıydı. Harry öfkeyle onlara, "O zaman ne yapmalıyım? Partinin lanet olasıca ülkeyi burnumun dıbinden çalmasına seyirci mi kalmalıyım?" diye sormuş olmalıydı. Harry ikili oynamaktan hiç de hoşnut degildi. Ama görevi olduğu için buna katlanıyordu'. Ona az bir ücret öderdik ve daha fazla ödeyecek olsak kızanp bozanr, bunu almaya utanırdı. Üstelik aldığı parayı asla gönlünce harcamış da olamazdı. Bu yüzden ona nafaka adı altında minik bir ek ücretle emekli maaşı bağladık ve güvenlik suıırlan içinde dostluğumuzu esirgemedik. Zamanla Harry ve eşi gizliden gizliye dine bağlanır oldular. Görünüşe bakılırsa, nikâhlannı kıy an din adamı bu önyargılı iki tanntanımazın onun önünde neden dua ettiklerini hiç sorgulamamıştı. Cenaze töreni sona erip aile bireyleri ve dostlan oradan uzaklaştıktan sonra yağmurluklu, siyah boyunbağı takmış sevimli yüzlü bir adam arabama doğru gelip elimi sıktı ve "Harry bu ay içinde toprağa verdiğim üçüncü kişi. Sanki tümü de aynı zamanda yaşama veda ettiler," diye mınldandı. Harry komünistlerin sevgili ülkelerini yok edeceklerine inanan ve bu yüzden de bir şeyler yapmaya çalışan o zavallı onurlu kadın ve erkekler taburundandı. Kızıllann kendi çaplannda iyi, idealist ama bıraz yoldan çıkmış bir öbek genç olduğunu düşünüyordu. Bu nedenle tüm yaşamını inançlanna adadı ve Soğuk Savaş' ın meçhul askeri olarak can verdı ^ Çeviren:RİTA URGAN