Katalog

XhYI.UI IW6. SAYI546 Bcna/ir, babasınıngömleğınesarılarakhaltalurca ağlııdı. 6 yıl soııracrkek kardeşi cicZiya'nın aclaınları tarafından öldüriildü. (Jeneral şuandagökyüzündeki sıkıyönetimmahkemesiniyönetiyor. 1988'de içindc bLilunduğıı ııçak lıavada patladı. Tabutuna takıııa di.şlcrinden başka koyacak birsey bulamadılar. Ziya'ııın ölünıü ilc Pakistan demokrasiye dönüş yaptı. Şu anda ba.şbakanl ığıııın 2. döncmini sürdürcn Benazir, aynı zamandababasının kurdugu Pakistan Halkın Partisi'nindclidcri. Pakistanlıâlâerkekegemenbirtoplum veBenazirbunıınbilincinde. "Pakistan'da kadınlara kaışı özel bir sorumluluğum var. Çünkii ben de birkadınım. Vc ben her şeyden önce bir kadmım. Doğu vc Batı arasında sayılmayccak kadarçok fark var, ancak kadınların eşit haklara sahip olması, eşit üeret alması, istcdiği cğitim dalını seçmcsi vcdııvarlarınardındahapsolmamaları için sürdüı ülen mücadelc hcr iki toplumdadaaynıdır." Benazir ekonomiközgürlüğün sosyal eşitsizliği kıracağını düşünüyor. "Birkadınckonomiközgürlüğünüeldeedemediysc evde her çeşit taci/c açıktır. Hğerbir kadın iş bulmakta zorlamyorsa yaşamını nasıl kazanacak'.'Scçcncğiolmayan kadın önce ai lesine, sonra kocasına'tahamniül etnıek zorunda kalıyor. Ancak ekonomik özgürlüğünü kazanan kadın saygın bir ycre sahip olabilir." Pakistan'da kadınlar giderek öncıııli vc saygın mevkileregctiriliyor. HükümcUulusal meelisin yüzdc lO'utuın kadınlardan oluşması için gerekli yasal düzcnlemelere gidiyor. Kadınpolislcrtarafındanyönctilen karakollar, yalnızca kadınlara hizmet veren bankalar kadınlara yönelik girişimlerinbaşındageliyor. Pakistan'danüTuspatlamasinıcngellcmck anıacıyla 33 bin kadın görevli, ülkenincn ücra köşclerinc giderek kadmları doğum kontrolii konusunda eğitiyor. "Dışarıdan gelen bir yabancıya kapılarını kapalan köylülcr kendi aralarından birine dalıa sıcak bakıyorkH". Bu nedcnle bu kadmları kendi köylerindegörcvlcndiriyüruz. Ayrıca kadınlara kücük deolsa birccp harçlığı vcriyoruz. Bu paraönemli bir yekündeğil, ama onlar için çok şey ifadeediyor."Bütünbudüzenlemelerdahaemeklemcsafhasında. Ancak erkeklerin her konuda baskın olduğıı bir toplumda bu giri.şimleri küçünıseıncnıek gerekiyor. Benazir 1987'dcgörücüusulüilc, ülkenin 7cngin topraksahiplcrindcn Asil Zadari ile evlendi. Bucvlilik Buttolarat'tarlaıınışaşırttı. Çünkü Batı kültürünün içindc yetişmiş Benazir'in,birtoprakağasmınoğluilearacı kanalıilecvleneceğineihtimalvermiyorlardı. (jftin bııgün üççocuğu var. Benazir, başhakanlıgısırasında doğum yapandünyadaki tck kadın lider. Pakistan'dapekscvilmcycn Asif, karısıtarafındanelüzerindctutuluyor. Babası vc erkek kardesini kaybeden Bcnazir'in, kocasının üzcrine titrcmesi normal karşılanıyor. Kocası vc cvliliği söz konusu olduğunda basbakan olduğunu bir süre unutan Benazir, her şeyden önce bircşvebiranne olduğunu ortaya koy uyor. Pakistan gibi kanlıbirgeçmişevedevasa sorunlara sahip bir ülkcde Benazir Butto iktidarlarınınbasarısından söz etmek için çok erken. Bütünlidcrlcriolduğugibi Benazir'i de tarih yargılayacak. Siyasi gözlcmciler, Pakistan'ı 21. yüzyıla taşıyacak tek liderin Benazir olduğu konusunda birleşiyorlar; Pakistan bir gün çağdaş uygarlık düzcyine ulasacaksa, bunu ancak kadın duyarlılığının basaracağını ileri sürüyorlar. Bcnazirçocukları hakkında konuşmaktan hoşlanıyor. "Geçen gün kızım ycmckte bana nededi biliyormusunuz'/Lirkekolmakistiyormu!j. Düşünebiliyor musunuz kızım erkck olmak istiyor. Çok şaşırdım. 'Hayır' dedim, 'scn böy le bir şey isteyemezsin. Sen anncıı gibi bir kadın olmak isteyebilirsin ancak'."^ Türkçesi: RE YHANOKSA Y 20 yıl boyunca hem Karanözfigürleri yapan hem de oyıınlar suhneleyen Ceıif'iz Özek, gününıüziin Afj Karagöz ustusmdun hiri. Suretin insan ama YA/I VK SKLÇUK SAKATOĞLU yıınun başlayacağı anı sabırsızlıkla bcklcycn izlcyicilerin hcyccanı, salondaki ışıkların kapatılmasıyla doruğa çıkıyor. Pcrdcyc yansıtılan ışığıncılızuzantıları,önsıralardaki meraklı yüzleri aydınlatıyor. Iştebeklcnenan... Önce, Hacivat'ıngölgesi düşüyorperdeye, sonra Karagöz'ünki. Vebu iki gölgc, izlcyiciyi güldürürken düşündiiren hararctli konuşmalarınabaşlıyor... Hacivat: "I layvannatık." Karagöz: "Hamamcı Sadık." Hacivat: "Suretin insan ama siretin hayvan." Karagöz: "Suratın insan ama sırtın hayvan." Hacivat: "Öyleyseheceleyelim." Karagöz: "Mendegecelcyclim." EvliyaÇelebi,kahvehanclcrdc, saray, konak ve evlerde oynatılan gölgc oyununun, Osmanlı toplumunun bclli başlı eğlenceleri arasında yer aldığını belirtiyor. Hatta, 19. yüzyılınbaşlarında,2. Mahmutdöneminde, şehzadelerinsünnctdüğünüiçin, 11 ayrıyerde gölgc oyunu sahnelenmiş. Konularını, toplumsal olaylardan alan, ölümü dahi gülünç yanlarıyla işlcyen gölgc tiyatrosu, günümüzde yalnızca 5 Karagöz ustasınınçabalarısayesindeayaktakalabiliyor. Bunlardan biri dc, Kcntcr Tiyatrosu MüdürüC'engizÖzck. "Karagöz veHacivat"ın Türk tiyatrosunda hak ettiği yeri alabilmesi için, 20 yıl boyunca, hem Karagöz figürleri yapmış hem dc oyıınlar sahnelcmiş. Ortaokul yıllarında, rcsiın öğretmeninden KaragÖ7figürlerininhazırlanışınıöğrenerek gölgc tiyatrosuna ilk adımını atan Özek, Avrupa'da 1000'cyakın Karagöz oyunu sahnelemiş. Yuıtiçinde vcyurtdışındaçoğu Karagöz figürlerinden oluşan yaklaşık 50 sergi açmış. Ustaçırakiliskisinedayanangölge tiyatrosunda, Özek' in, ne bir ustası olmuş ne de ustalığageçişiçinpeştemalkuşanmış. "Karagöz figiirlerini yapmayabaşladığım yıllarda, müzelerdeki Karagöz figiirlerini inceledim. Karagözoyunlanylailgilikitaplar okuduın, öğrendiklerimi uygulamaya başladım. Kendibakışaçımlayarattığımyeni Karagöz figürlerinden oluşan ilk sergimi, 1981 yılındaaçtım." var. Avrupalı, arka arkaya oynatılan aynı oyunlarıdahi sıkılmadan izliyor. I ürkiye'de ise, hazır Karagöz seyircisi yok. Ranıa/an Ayı'nda gcçici olarak, izleyici kitlesi oluşur. Yeni oyunlaryaratılıp, bu fırsat iy i değerlendirilcbilir"diyor. Türk karikatürünün kaynağı Karagöz Gölge Tiyatrosu'nunyaşatılması için ilk olarak, bir Karagöz Müzcsi'nin kurulması gcrcktiğini ifade ediyor: "Meddahlık, Ortaoyunu, Hokkabazlık ve Curcunabazlık gibi Türk temaşa sanatlarından oluşan Geleneksel Türk Tiyatrosu Müzcsi kurulmalı. Konservatuvarlarda Gclencksel Türk 1 iyatrosu'nuanlatandersler verilmeli. Heryıl uluslararasıbir kuklafestivalidüzcnlenmeli"diyor. Karagöz figiirlerinin,müzelerdesergilenmeyip, dcpolarda saklandığını hatırlatırken Topkapı Saray ı'nın deposunda 200'ünüzerinde Karagöz figürünün çürümeye terk edildiğinedikkatçekiyor. ' Özek'in, Avrupa'daki çeşitli müzelerde 10'ayakın Karagöz koleksiyonu var. • "Karagöz Tiyatrosu'ndaişlencnkonıılar, herkesin anlayabilcceği harekct vc seslerle anlatıldığı için, Avrupalı izleyici de bu gölge oyununukolaylıklaalgılayabiliyor." Özek, önümüzdeki yıl, gölgc ve kukla oyunlarının sahneleneceği bir tiyatro açacak. Türk Tcmaşa Tiyatrosu, çok zcngin bir repertuvara sahip. Yaklaşık 400 f igürün kullamldığı Karagöz oyunlarının 29'u klasik. Yeni oyunlaraihtiyacımız var. Bunubaşaracakolan hayali (usta) Karagözoyuncularının, mutlakakonservatuvarmezunuolmaları, scyirciye hemcn ccvap vercbilmeleri vc anlaşılırbirTürkçe'ylekonuşmaları gcrekiyor."^ Karagöz'ün yerine kabare TelcvizyonunTürkiye'ycgelmcsiylc, Karagöz Tiyatrosu seyircisinin büyük oranda azaldığını ve Karagöz'ün yerini kabarelerin aldığını belirten Özek, scyirciye ulaşamamaktan veperdcaçamamaktanşikâyctçi. "Aldığımız devlct dcstcği sınırlı. Yeni oyunlaryaratabilecekimkânlarasahipdcgiliz."diyor. Şehirvc Devlct Tiyatroları Yönetmcliği'nde,GdlencksclTürkTiyatrolarıBölümü'nünJ<urulmasınailişkinbırmaddeolmasına karşın, henüz bu yönde bir çalışma yapılmamış. Konscrvatuvardan mezunolan tiyatroculara, Gclencksel Türk Tiyatroları 'ylailgili dersler verilmemesinden yakınıyorözek. Karagöz Tiyatrosu'nu Avrupa'da ilk kez 1989 yılında sahnelcmiş: "Avrupa'da, Karagöz Tiyatrosu'nun hazır bir izleyici kitlcsi