Katalog

28 NİSAN 1996 SAYI 527 13 Kadınlık organım, sulanmı>ver Ben kralıçe ıçın kım okuzunu oraya ycrlestııecek Scmbolleı «ı«,ık sozleı yalın 1 umuyle tarıınla ılgılı eıolık benzctmelcredebı Sumer mıtolojısınde buyuk bır cınsel vi'kıcılığı olantanrıca Inanna, çobankral Dumu7i(yada Tamuz, Temmuz avı buradan gelıyoı), ıle cvlenırken soylenen < bu şııılcr. 4()0() i0()() yıl ontesınden seslcnıyor Belırtmcye gerek vok kı, tınsel organları belııtensozcuklerdoğrudansoylenmıs Çe\ırıde, bugunku dılle tam kaısılığı yazılamadıgı i(,ın tanım olarak verılmıs Aphrodite, Inanna'nınardılı Aphrodite kultunun,Sumcı ınanışlarındanhabersızya da bağımsız gclıştığı duşunuleme7 Aphrodıte'ın Troıalı çoban pıens Ankhıses'e gonul vermesı.kendımabcdmdcyıkanıp,gu7el kokularsurup, mucevherlertakıp Ankhıses'e gıtmcsı ıle Sumer ana tanın,ası lııanna'nın (,oban kral Duınuzı ıle bırlesmesı oncesı yaptığıha/ırlıgıkarsıla^tılalım 'Vahsı boga i(,m, Bey i(,ın vıkandığım Aiman, ^oban Duınuzı ıı,ın vıkandığım zaman Yanldrımıkı<ınlcbezcdıgım zaman \ğzımı amberle kapladığım zaman Gozlerımı komurle boyadığım zaman Bu sozleı dıkkate alındığında,SUIIILI dcn I SOOyılkadaı sonıaorLgedunvybatı inaılolıı'ılakı untık kentlerde hep Aphrodttc vur. taya s'kan Aphıodıte soylemıbıralıntıdeğıl mıdır'Zaten tarıhın sııreklılıgı bunu gerekkı, kopyaların kopyalaı ılar Resımlcrı sunutırıyoı Tarıhte.hıifbırkultuı.bııtunurunlerılan hcykellerden yarı cıplak olan uçu, hemen nı sıfırdan gelıstıııp ortaya koymamıs Bıı hemenbırbıı ının aynı gıbı Okadarkı,20ÜO kultur.onemlı oranda oncesının devamı olyıllık zamanın tahrıbatına uğramıs, uçu de mus, en azından oncckınden çok şey almıstı aynı yerlermden kırılmıs Ilk bakısta, aynı Anadolu tarıhıdebukuralındısındadeğıldı heykclın değışık aı,ılardan çekılmış fotoğAphrodıtc,oncullerıgıbı,guzellığınveaşratları olduğu ızlenımı vcrıyorlar Boyutları kınsemboludeğıl.takendısı ıdı Irphesos'ta, kuçuk olmakla bırlıktc, beden estetığı yobırtur randevuevıolan AskEvrnıngırışınnunden kusıırsuz olan bu heykeller, dığer de kuçuk bır Aphrodite heykelı bulunurmuş Aphıodıte hcykellen gıbı zamanının ıdcal veerkek muşterılerbucvcgırcrken Aphrodıkadınının bedenolvulerınıbclıılıyor Onculte'etapınırlarmıs Aphrodıte'ınaskseruvenlerı ana tanri(,alar yanında ınte bır beden serlerı de ıncelenırse, orneğı sunulan, Inangıledıklerı halde, gunumuz kadın bedenı esna'nın kutsal a;>kı vc bu aşk sonunda doğan tetığı dıkkatealmdığındadolgunkalıyorlaı bereketoykusundençok farklı dcğıl InanErotizmin anlatıcısı... na'nın en azından 4000, Aphrodıte'ın ıse 2500 yıllık oykulerı bır anlamdaerotık oyIkıbın yıl ontesınde, (.ınsellıgm algılankulerdeğılmı'' ması ılgınç En cıplak, dudaklarından parmak ucuna en erotık tanrı«,a heykelı, kentlcAphrodite, Aphrodısıas gıbı, Aphrodısıac rıncnse<,kındlanlarını,mabetlennenseçkın sozcuğunc de kaynaklık edıyor Guzellık, koijelerınısuslcyebılmıs Bugunıse.hâlâbır sevgı veask tanrıçası Aphrodite Bazentumsanat cserınınmustehcenolupolmadığıtarden cıplak, çoğu zaman yarı cıplak, nadıren tışılıyor Bıı dc daha onceye, M O ^000gıyımlı Tanrıça olduğu halde olumlulerle 2000yıllarınagıdclım Aphrodıte'ınonculıı, bılc sevışen, başından pek çok aşk macerası Sumer ana tanri(,ası Inanna ya da Astargeçen Aphrodite Zamanınaskevınegııerte'nın.sevgılısıçobankral Dumuzıi(,ınsoyken, tapınılan, cınsel guçıstenılen Aphrodilcdığışıırsclso7İcrınekulak verelım te Ve cınsel guç vcren ya da cınsel gucu artıran ya da oy le samlan maddelcrc vcrılcn ad "Bana, bcnımkadınlıkorganımagelınce Aphrodısıac Uyumludeğılmı'^ Bcnbakırcyıkımsurccck Ege topraklan tannçaların yatağı. Inanna, Astarte, Kybele, Ion ve Helen... Sonraları ise Aphrodite. Yüzyıllar, bereket tanrıçalarından güzellik ve aşk tanrıçalarına devriliyor. Ve aşk isteniyor onlardan. Sembolleri açık, sözleri yalın... Kadının ideal beden ölçüleri de onlarla birlikte değişiyor... Bereketten aşka,tannçalar DR. AHMETÇELİKKOL ugunku Batı Uygarliğı'nın yeşerdığı ılk ana toprak Ege Guneybatı Anadolu, daha eskı tarıhlere gidersek tum Anadolu bu uygai lıgınkalmtılarıyladolu Bolgedekıdığerınu7eleı gıbı, Izmıı Aıkcolo|i Muzesı de, tdiıh onccsındcn kalma bulguların yanı sıra, kendı topraklaı ında kurulınuş olan lon, Hclenıstık vc Roma Donemı'ndcn kalma tarıhscl eserlerıseıgılıyor Modernbn mımaııyesahıpyenımuzenıngenışsalonlarında,a(1ıktd seıgılenen buyuk boyutlu hcykellen gormek mumkun Ama genışcam vılıınleıdekınısbetenkuçukboyııtlu gozalıuheykelleı sıze2000yılonı.esmdenbakıyorgıbı C aın vıtrınleıdenbırı, Aphroditehcykelleı ıne jyrılmi!» Buyuklu kuçuklu, ama hepsı de SOsantımden kın,ıık, bge'nın Roma Peı ıyodu ndan kalınış, yaklaşık ıkı bın yasında sckız Aphrodite heykelugı Yanı Yunan mıtolo|isımn gu/cliık tanııçası Bu sıfala sevgı.aşkdacklenmeh 1 gedcbırlontanrıçasıolan Aphıodıte llkçag Anadolusu nda buyuk savgı gorınuş adına kcntlcı kurulınıış tapınaklaı yapıimi1» I tkın veyaygınbır Aphıodıte Kııltıı olıı>»nıus Aydın Karacusu'dakıantık Aphrodısıaskcntıadınıondan almıs MuğlaDatça'dakı Knıdos'ta, Bgeve Ouncybatı Anadolu dakıtumantıkkentlerdc dc Aphrodıte'ın ızıne lastlamak mumkun Roma mıtolojısındekı buyu ve ask tanı ıçası Venus.dahasonraM O II yuzyılda,erotıknıtelığınıdeozumseyerek Aphrodite ıle ozdeslcynış Ilathorkultunuyasayanbırçok ( skı Mısıı kentıncdc, Aphrodite ınkentıanlamında Aphrodıtopohsadı vcrılmış saymış, aralarındakı yctkı ve şeref alanlarını saptamış,kışılıklermıbelırtmıstı Nevarkı, butanımlamalarıncelendığınde,butanrıların lon olmayan başka bır kaynaktan geldığı, en a7indan csınlendıgı, ctkılcndığı açıkça goruluyoı Yazılı tarıhc bakılırsa M Ö 30002000'IerdeSumeranatanııçası Inanna, ya da dığer adıy la Isthar, daha sonra Astarte, en sonra Hıtıt ve Frıgya'nın ana tanrıçası Kybele ve Helen Sozuedılenanatanrıçalaı ın hayat oykuleı ı, aşkları ıncelenırse, hepsı, bıı bıı ının kopyası olmasa bıle, bcnzerı ya da turevı Hıtıt'tcn Lıdya'ya, lon dan Roma'yaatılmısbu geçıskoprulcrı, bır Logı afya koprusu olmaktan çok bır zamaıı koprusu, bu tannçalar, yüzyıllar hatta bın yıl ıçındetografyadeğıl sadetc zaman degıstırmısler Degısmeyen togralya, Anadolu topıakları Bnkıtapadıylasoylersek değısmeyen.'Tanrılaıın Vatanı Anadolu' Bereketten aşka... Dahası Anadolu topuıklarındayuzlertesı bulunan M O sekızıtKibınvılakadartarıhlenebıknılkel tonıbulanatanrn,alar,bugeleneğmkaynağıolmalı Kybele yekadarbcreketı ve bu anlamda hcı şeyı tenısıl eden ana tanıi(,alar tarıhscl bıı donemeı,le aııaerkıl du/en verıne, ataeıkılduzenegeı,ılmesıvle, bıı nıtclıklcı ını kavbcdcrck ozellesmışlu ve Aphrodite ornegındeolduğu gıbı, guzel lık, scvgı ve aşk tanrn,ası olmuslar Bu, bıı anlamda, kadının taı ıh ıı,ındekı yerını tanımlıyor Bunedenledırkı.sımdılerde beıeketve uretkenlığı sımgeleyen eskı, ılkel, tombul ana tanri(,alarabıle,hemen Aphrodite denılıverıyor Anaerkıl duzenın, bereket ve uretkenlığı tcmsıl eden kadmı.bugun, guzel lık sevgı veaşkıntemsılcısıoldu Guzel lık.sevgı vcaşk tanrıçası Aphrodite kultuyle, kadın bedenı estetığı zırveye ulastı Yapımcısı bellı ılk Aphrodite heykelı, Praksıteles'mM O 4()0taııhlı MuğlaDatı,d'dakı Knıdos Aphrodıt'ı dunumuzeulasamayan, ama 20'dcn (,ok Roma kopyası bulunan, sırt bu heykelı gormek u,ın bınlerce kısıyı Knıdos'a akın ettırcn, gorenlerın guzellığını vetebessumunuovcovebıtırcmcdıklcrı bu heykel, Sanat Tarıhı'nın ılk tam cıplak kadın ve tanrıça heykelı Buorncklerındışındakı Aphrodıte'ler,bıryadaıkıgoğsu açıkta bırakan, bırcllc tutulan tul ya da kumaşın kal(,adan aşağısını orttuğu yarı cıplak heykeller Izmır Arkeolo|i Muzesı'ndekı Aphrodite heykellerı, Romadonemınden kalma Kondorda sergılcnen bın harıç, dığerlerı kuçuk boyda vc hcp bırlıktc cam vıtı ınde sergılenıyor Ayrıta, Knıdos Aphıodıte'ı ya da Mılos Venus'ukadarunludedeğıl Oylegorunuyor Tanrılar dunyasını yaratan... M O 400'lerdeyaşayan Bodrumlutarıhçı, Tarıhın Babası Mcrodotos, Hystorıaadlı kıtabınm II Bolum'i Vunde.'Tanrılardunyasını, Homeros ıle Hesıodos'un yarattığını" soyluyor Bu kıtapta, Aphrodite ve Aphrodısıas onlarea kerc soz konusu edılıyor M Ö 900'lerde yaşayan Izmırlı Homcros, llıada ve Odısea'da Aphrodıtc'ı yuzlerce, belkıbınlercekezdusurmuyordılınden Bugunku Yunanıstan'dan gclcn Akalar ın bıı Anadolu kentı olan Troya'ya saldırılarında, açıkça Troya'yı tutan vc yardım eden bır Tanrıça olduğunu anımsatıyor sık sık Homeros,tanıılarıtanımlamadan,sddcccolaylar ıçınde anlatıyor Tanrıları esastanımlayan ısekendısınden lOOyıl kadar sonra yaşadığı düşunulen ve tabıı Homcros duzcyıne hıç ulaşamayan Hesıodos Hesıodos,Theogontasındatanrısoylarını