Katalog

RESİM 15 lcrını, duyarlıklarını, yetencklcrını gclıstırmelcrını ıslcrmıs Bu kısa anıldr bılc Lcvy'nın oğrcncılcrınc sddcce rcsım dlanında dcğıl.asıldalumhayatabakıstdkıldvu7İuk ydpdcdk dnlayıslar sunmdya <,dlıstığını gostcrıyor Hcp ydkınılan "tdklıt(rılık"c karsı dcrlı toplu vc somut bır karsı oncrının bır yabaiKi dan gclnıcsı dc hayatın bırcılvcsı olmalı 19S()'lı yıllarda.boy didn gcrçckçı vc soyut (.alısmaldrda bır yabancının, L cvy'nın ctkısının olması baskaturludi,ıklanabılırmı' Sadece Levy mi unuttuğumuz? Bır Bellıng var Rudolf Bellıng Levy ıle bırlıkte Akademı'ye heykel bolumunu yönetmesı ıçın davet edılmış O da ulkesınde unlenmış bır sanatçıymış Hıtler ın ıktıdara gelmesıyle bırlıkte 1933 gozden duşmuş Yapıtları muzelerden çıkarılmış resmı bınalardan kaldırılmış Çahşma olanakları elınden alınmış 0 da dığer bazı meslektaşları gıbı Amerıka yı değıl, Turkıye yı seçmış Kaynakların belırttığıne gore gerek Guzel Sanatlar Akademısı'ndekı yonetıcılığı ıle gerek yetıştırdığı oğrencılerle Turk heykel sanatına buyuk katkıları olmuş Istanbul Teknık Unıversıtesı Mımarlık Fakultesı nde modlaj derslerı de vermış Ayrıca, orneğın Maçka'dakı Inonu heykelı gıbı adları sayıldıkça hemen hatırlayacağımız anıt heykeller de yapmış Savaştan sonra Alman hukumetı kendısıne Almanya Buyuk Hızmet Nışanı vermış Berlın Guzel Sanatlar Akademısı'ne uye seçılmış Itıbarı lade edılmış Ancak o da Turkıye yı Levy gıbı kolay terk edememış hatta ondan daha ınatçı bıle çıkmış Akademı dekı gorevlerını 1954 yılına kadar surdurmuş İTU'de ıse 1965 yılına kadar hocalık yapmış 1966'da Türkıye'den ayrılırken anayurdundan ayrılır gıbı uzgundur" Huseyın Gezer ıkı yıl sonra onu Almanya'da zıyaret ettığı zaman şu ızlenımlerı edınecektır "Uzun uzun Türkıye'den konuştuk Neredeyse aılece oraya (Almanya'ya) ısınamamış gıbıydıler Istanbul'u hasretle ve turklerın ınsanlığını takdırle anıyorlardı " 1972 nın 15 Hazıran gunu Guzel Sanatlar Akademısı Başkanlıgı na sıyah çerçevelı bır zarf gelır Içınde kısa bır not vardır Bellıng 9 hazıran gunu olmuştur' Imza Dul Madame Bellıng Aradan geçen onca yıldan sonra onun adı da unutulanların lıstesınde Ya dığerlerı Neumark Hırsch VVıdmann Reuter Ropke Nıssen Schwartz Kosswıg Breusch Heyd Reıchenbach Rustov Peters Kessler von Aster Lıste uzayıp gıdıyor Artık hıçbırı hayatta olmayan bu değerlı ısımlerden bazılan ulkelerıne dondukten sonra anılarını yayımlamışlar örnegın Horst VVıdmann yaklaşık uç yuz sayfa tutan anılarını Surgun ve Eğıtım Yardımı Alman Dılı Konuşan Akademısyenlerın 1933 Sonrası Turkıye lltıcası adıyla 1973 te yayımlamış Ernst Reuter ın anıları 1972 yılında Berlın Senatosu nun emrıyle Berlın Eyalet Arşıvı Çağdaş Tarıh Bolumu tarafından 4 cıltte toplanmış VVılhelm Ropke nın mektupları Mektuplar19341966 adıyla 1976'da Rudolf Nıssen ın anıları 'Beyaz YapraklarSıyah Yapraklar adıyla 1969 da basılmış Sadece Frıtz Neumark ın Boğazıçı ne Sığınanlar adıyla yayımladığı anıları, 1982 yılında Turkçeye kazandırılmıştır bır de Ernst Hırsch'ın anıları (Fatma Artunkal ın son gunlerını yaşayan Hırsch ın anılarının Turkçe basıldığını gorebılsın dıye nasıl canla başla çevın yaptığını hâlâ hatırlıyorum ) Pekı ya dığerlerı sayfalar, cıltler dolusu anılarında neler yazmışlardı9 Bunları oğrenmekle onları Turkıye de yaşatmayı surdurecektık Ama yapmadık Yapmadık Hayatın seyrıne bıraktık Unuttuk ^ Çok mu yabancımızdı Lcvv Istanbul'da aralaıında Alımct Hanidı Tanpınar, Pcyamı Sata, Hılmı Zıya Dlkcn Mustafa *sckıp l u n t , Fıkıct Adıl, Ncjat Dcvrım Turkıye'yc gcldıkçc Fahr cl Nısa Zcyd ılc bır çcvrc ıı,ındcymıs Bu lıstcyc, o sıraların unlu ısımlcrındcn Nurullah Atdç'ı, Sdbahattın Alı'yı, Arıf vc Abıdın Dıno'yu, Nadır Nadı'yı cklcmckdcmumkun Lcvy'nınogrenusı vcsoylcndıgınc gorc "l cvv'nın vdsıyciını uyguIdniddd Ick soz sahıbf olan su dnda Parıs'tc Lcopold l cvy Atolvcsf nı yonctcn Tıraıc Dıkmcn "O vılldrda sdndt(,ının, /anidnın unlu kahvclcrı Tokdtlıyan. fJcra Pdlas, Park Otcl, Lcbon vc Markız'dc gazctccı, yazdr sdirvcsdiidtçıdostldrıyldsıksık bulustuğunu" bclırtıyor Oğrcncılcrı onun "son dcrccc mutcvdzı, csprılı ve kulturlu bır ınsan" olduğunu soyluyorlar Bu alçakgonullu ınsanı sava^tan sonra Turkıyc'dc bclkı de bu dostlukldr tutnıustu Bunl.ırj bakarak Lcvy'nın çok da yabancımız olmadığını soylcycbılırız KediliKadın,19lH. çekıyor Hcp sakın vc tcnhd ycrlcrı seçmış çalısmak ıçın dravurlerıne bakıncaonunbırtasravckırtutkunu olduğu hemcn gorulebılıyor Ozcllıkle ılk yıllarında "bır rahıp gıbı" çalısmiN.odenlıozvcrılı vcdısıplınlı Çcvrcsıbırdzkaldbdlıkld^ıncdsakın baijka bır kosc bıılnıus Acaba Avrupa'nın uzerınde kapkaı a buluiIdnn dolastığı o gunlcrdo, 7 uıkt\ t. Levy ıçın o hcp pesındc oldugu lıu 7ura, Bonncfoy'un aktamı »sı\ l.ı Rımbaud'nun "Ozgıırluğu sclanıeı ıçındc ıstıyorum" dcvısındckı gıbı ozgurluguncaçılanbıı kapı nııydı' klasık gcrvckçılıktcn soyutldmayd doğru yol almaya basladığına ısdret cdıyor Portrc çalısmalarında ıse soyut ulcnımlcrı çok crkcn doncmlcrdcbelırgınlesıyor L a v ' ı ı ı n kcndıgcrvcklığınedoğru yclkcn açnıava ba^ladığı o gunlcrdc, Parıs'tc daha sonraları I urk rcsını çc\ rclcrını dc ı,ok dcrındcn \c ıı/un surc ctkılcyccck olan kubızm, dddaı/ın. surrcalı/m gıbı akımldr boy dlnidktaydı I evy bunların dı>ındd kalan, fakal kcndı gcr(,cğını kcndı cstctıgını surcklı arasiırarak sonunda kcndı tar/ınaulasıyordu Nuıı l\cnı "l c\ v, du\drlığı olan bırınsdndı lyı bırhocaydı Oyılldrda BalTya gıdcn ıcssamlaı o ulkclcıdckı.ınlayısagorc rcsını vapıyoılaıdı Lcvv bun.ı karsı ı,ıktı Kcndıncozguo/cllıklcıı olan bır Doğu ulkcMiuİL.o/cllıklcdc Istaııburdavas.n.ııı bı/lcı ın kcıulııııızc o/gu kas naklaıdan vaıarlanaıak ıcsını \ap nı.ınıı/ıoncrııdı' dıs«ır A\ nı Aıbas ısc hoLanııı kcndılcrınc lın,bıı /aııun ıcsını sovlc vapılnıalı ılcnıcdığını klısc. ıcçctc suınıadıgmı soyluvoı "I lcrkesin kcndı s.ıhsiyctı IVIIHIC gclışmcsını ıslcılı dıvcdccklıvoı I cvv ogıciHilcıındcın) sıralaıda 1 ıııkıvı. tkkı rcsını m\ ıckrııuk oldıık^a ılgı goıcn 'nıodcın dcııılcıı ıcsının pck ı,ok cğılımlctın gclıp gcı,n.ı ıııodalar oldugu" ınaııcıyla onı.clıklc kaısılarındakı modclı kcndılcrınc o/gu bır duyaılılıklaycnıden kcijfctnıclcrını, kcndı kışılık Levy'den geriye ne kaldı 1 abıı hcr sey bu kadardostçagcç Taklitçiliğekarşı I cvy i(,ın sağd sola dagılmıs boluk porvıık anlalmılaı vc bılgılcı. oıııın saııat hayatırmza icknıgm hatla cstclıfın otcsındc lıa/ı lcıncl aıılayısl.ııı tasıdığını gostcııvoı Aslın(I ı vcıdıkkrı kcııdı lidv.ıtııuldtı b.ısk.ıbıı şcy dcdcğıl Scıgıılckı grdvuıkıduı I o\\ ııın ılk yılhınnda ızlcnıniv. ılı^c lcpkı olaıak nıodcrnısi anlayısl.ııın n,ıntic cıı bastan bcrı, sdğlam bıı klasık tlcsen tcmclındc (.alışiığı go/lcnıyoı t n ıııcc ayıınlılaı.ı k.ıdaı m.ınılnıa/ bır sdbır vc tıtı/lıklc ııgıaşmıs. tcknığıııı surcklı ıkıktnıis 1920'lcrdcn sonıa gıa\ uı kı ııulc \"ı guılcıın yuıııı gukrık |xy/.i|in alması, ıncc taramalaıın ycıırK ddh.ı dz, fdkdt dcğısık lon vc kalınlıkta (,1/gılcrın gcçmcsıylc bclırgınlcscn btılızasyon, boslukların dcğcılcndırılmcsıylc kdzanılan dcrınlık onun Bogaziçi 1947. Levy, bugravuru Reuııı ve Heykel Muzesi'nin açılıçı içinyapmijti.