Katalog

18ARALIK.1994.SAYI456 rifetlcrinin de ortaya çıkmasına yarayacaktı. Byron'ın Mary Shelley'in üvcy kı/kardeşi Claire Claremont'tan olan kızı da diğer bır yeni doğan olarak Frankeştayn'ın yanına cklenebilir. Mary Shelley'in kitabının sincmanın en çok ilgi gösterdiği konu olması pek sürpri/ sayılmazdı, çünkü yayımlandıklan beş sene sonra yani 1823'te oyunlaştırıldı. Müthiş başarı kazandı. Böylesinc popüler bir parça tabii ki sinemacıların gözünden kaçmayacaktı. Işin aslına bakarsanız kitap başından beri kimsenin gözünden kaçmamıştı. Örneğin, en başta Percy Shelley karısırun kitabına hafıf bir redaksiyon yaptı. Ardından sinemacılar yeni "boyutlar" eklediler. Kitapta gayet sakin anlatılan "yaratılış" sahnesine inanılmaz. görüntü efektleri ekJendi, kitapta hıç olmayan Frankeştayn avına çtkan köylüler bütün filmlerin vazgeçilmez öğesi haline geldi. özetle bir Frankeştayn filmi gördükten sonra kitabına saldıranlar, oldukça ağır ilerleyen eser karşısında, inanılmaz hayal kırıklıkları yaşadılar. Yıl 1931. Amerikan Universal film şirketi yönetmen James Whale'den 70 dakikalık bir Frankeştayn istedi. Yaratığı (veya filmin bakışına göre canavar) Boris Karloff oynadı. Sonu gelmeyen Frankeştaynlar birbirini izledi. Bu klasiğin bazı bölümleri 1980'lere kadar sansürün elinden kurtulamadı. Ama ne gam. 1935 yılında "Frankeştayn'ın Gelini" çekildi. Unutulmaz Boris Karloff yine düzkafalı "canavar"ı oynuyordu. Gelini ise Hlsa Lanchestcr (hatırlarsınız canım, Charles Laughton'ın bir türlü vuslata eremediği karısı) yorumladı. Filmin enbaşarılı Frankeştayn filmi olması kadar bir diğer önemli özelliği de Lanchester'ın filmin başında aynı zamanda Mary Shelley'i oynamasıydı. Eh, artık "Frankeştayn'ın Oğlu" kaçınılmaz olmuştu. 1939 yılında o da gerçekleşti. Boris Karloff son kez"canavar"ı oynadı. Rol arkadaşı ise sinemaseverlerin unutamayacakları Bela Lugosi idi. Ardından "Frankeştayn'ın Hayaleti" geldi ama içinizi bayıltmamak için burada kcsiyorum. Meraklısı için ayn bir çerçeve yazıp Aynur'a vereceğim, bir yere sıkıştınrsa okursunuz. Mary Shelley'in Frankeştayn'ı, maddeye can vermeyi başaran bir tıp öğrencisi olan Frankeştayn'ı anlatır. Ne doktordur, ne de baron. Bu ünvanlar daha sonra filmciler tarafından bahşedilecektir. O insan zaaflar taşıdığı halde Tanrı rolüne soyunan bir sorumsuzdur aslında. "Yaratık" ise görünüş olarak bir canavardır ama hiç de kötü kalpli değildir. Hatta bazı eleştirmenler vejeteryan olduğunu söylerler. Ama yalnız kalıp toplumdan soyutlandıkça hainleşir. Artık kendini yaratan adamdan bunun intikamını almahdır. Kıssadan hisse: Tann rolü oynamaya kalkışmayın çünkü sonuçlar felakettir. Şimdi gelelim csas konuya (kötü gazetecilik diye homurdananları duyuyor gibiyim ama umursamıyorum çünkü hiç değilse zararlı değil sadece kötü bir gazetcciyim). Yani 40 milyon dolara patlayan son Frankeştayn filmine. Daha doğrusu Ingiltcre'nin yeni dehası Kenneth Branagh'ın Frankeştayn'ına. Şu Oscar kazanan tngiliz hatun Emma Thompson var ya, onun kocası olan Ken. Frankeştayn'ına. Başrolde kendisi ve Robert De Niro var. Branagh Victor Frankenstein'ı SİNEMA 3 Sinemalarda şubat aytnda gösterime girecekfilmden birsahne: Kenneth BranaghfFrankeştayn) ve Helena Bonham Carter. Yeni Frankeştaynlarınyıllardır unutturamadığı Boris Karloff (aşağıda) unutulmaz rolüne mahyajcıları ile hazırlamrken...(1933) De Niro "yaratığı" oynuyor. Filmin yapımcısı ise Francis Ford Coppola. Oçlünün bütün ayrıntılarda anlaşabılmesi için sürdürülen tartışmalar 10 ayda zor bitmiş. Sonuç: Avrupa ve Amerikalı eleştirmen çoğunluğu filme "iyi" diyor ama ekliyor "Boris Karloffu üne kavuşturan ilk çekim bundan çok daha iyiydi." Yakında biz de görüp kendi karanmızı kendiniz veririz deyip yeniden kitaba dönelim. Shelley'in kitabı belki gothik bir korku şaheseri ama müthiş bir edebi yapıt de£il (umarım biri çıkıp bu iki önerme birbirini naksediyor demez çünkü bana öyle geldi). Fakat okur okumaz insanda filme alma isteği uyandırıyor ve belki de Mary Shelley'in Frankenstein'inin bu denli çok filme alınmasırun sırrı da burada yatıyor. Ve bundan yalnızca bir kişi şikâyetçi: Münih'te bir seyahat şirketinde çalışan ve gcrçek adı Baron Franckenstein olan Alman. Bir alman diplomatın Türkiye doğumlu oğlu Baron Franckenstein en çok da kendisine "Boris Karloff'la arkabalığı olup olmadığımn sorulmasına kızıyormuş. Kimbilir, Robert De Niro ile akrabalığının sorulması onu bu kadar sinirlendirmez. Bir de hiçbir yere koyamadığım önemli bir bilgi: Frankeştayn'ın ilk sesli çevriminin (üç kez de sessiz çeklmiş) ta 80'lere kadar sansüre takılan sahnesi kızın suda boğulması. Percy Shelley'in Mary için terk ettiği ilk karısı Harriet de kendini, birkaç yıl sonra, göle atarak intihar eder. Percy Shelley de yillar sonra yelkenl isinin ters dönmesi üzerine suda bo ğularak ölür. Bilmem hatırlatmaya gerek vsr mı ama Mary Shellcy'nin Frankisuyn'ın:ri doğum yeri de Letran Gölü kıyıları. ^ İ | FRANKEŞTAYN TÜREVİ ÜNLÜ FILMLER Frankeştayn ve Cehennemden Gelen Canavar, Frankeştayn Dünyayı Fethediyor (bunu Japonlar çekmiş), Frankeştayn Kadıru Yarattı, Frankeştayn Yok Edilmeli, Frankeştayn'ın Laneti, Frankeştayn Uzay Canavanna Karşı, Frankeştayn'ın Hayaleti, Frankeştayn Kurt Adama Karşı (Bela Lugosi'nintek 'yarauk' rolü), Frankeştayn'ın Evi, Frankeştayn'ın Dehşeti, Frankeştayn'ın Kızı, Frankeştayn, Gerçek Öyküsü (1973 yapımı bu TV filminde James Mason, Michael Sarrazin, Jane Seymour, John Gielgud, Michael VVilding, Agnes Moorehead ve Ralph Richardson gibi ünlü, çoğu Shakespeare oyuncusu sanatçılar oynamıştı), Genç Frankeştayn, Abbot ve Costello Frankeştayn'a Karşı (Bu müthiş korkukomedi filminde Lon Chaney ve Drakula rolünde Bela Lugosi de oynuyorlar), Jesse James Frankeştayn'a Karşı, Warhol'un Frankeştayn İçin Et, Yeniyetme Frankeştayn...