Katalog

S B U R İ Ç A K E E M A V R E N i genç sinema Yıldız Artlat Q*nç Slnama Flllm DUNDEN BUGUNE SINEMA DERGILERI lkcmi/de ilk sinema göstcrisi, aslen Leh Yahudisi olan Sigmund VVeinberg tarafından 1896 yılında gerçekleştirilmiştir. Bugüne dck ü/crindc yetcrince araştırma yapılınamış olan NVcinbcrg, ülkemize yalnı/ sinemayı sokmakla kalmamiş, Batı'dakj her ycniliğin tanıtılmasında ve satışmda önemli rollcr oynamıştır. Örncğin Tiirk halkı, fonograf. gramofon, plak, fotoğraf makinesi gibi günün yeni buluşlanyla yine NVeinberg'in öncülüğü ile tanışma fırsatını bulmuştur. Wcinberg'in araştırıcı, meraklı, yeniliğe açık hevcs ve tutumu Pathc firmasının Türkiyc mümcssilliğini üstlcnmesini kaçınılma/ yapmış, böylece sinema bulunuşundan çok kısa süre sonra Osmanlı topraklannda boy göstermiştir. U yılı olan 1914, siııema tarihimiz açısından da birçok öneme sahiptir. İlk Türk filmi olarak bilinen Fuat Uzkınay'ın "Ayastafonastaki Rus Abidesi'nin Yıkılışı" bu yılda gerçekleştirildiği gibi, yinc ilk Türkçe sinema dergisi Fcrah da yayın hayatına bu yılda atılmıştır. I. Dünya Savaşı'na katılmamız yalnı/ca filrn yapımını dcğil, aynı zamanda bu konudaki dergilerin çıkışını da sekteye uğratmıştır. 1914'tcn 1923'e kadar salt sinemayı kendisine konu edinen bir dergiye rastlamak mümkün değildir. rinde hisscdilir bir arlış yaşanmıştır. Bu dönemde çıkan sinema dergilcrinin orlak özelliği ise hemen hemen tümünün Osmanlıca ve Fransızca olarak iki dildc yayımlanıp yine tümünün haftalık bir periyoda sahip olmasıdır. Bu durum da o yıllardaki sinema seyircisinin profılini ortaya koymasının yanısıra, haftalık gibi sıkça yayımlanmaları dolayısıyla da sinemanın güncelliğini ve kitleler tarafından yakından takibe alındığını kanıtlamaktadır. Nâzım Hikmet m babası Hikmet Nfi Latin harflerini kabul edince sinema dergileri sayısında hissedilir bir artış sağlandı. Ama, başta 19181920 yıllan arasında yayımlanan Temaşa olmak üzere birçok sanatedebiyat dergisi sinema konulu yazılara yer vermeye başlamıştır. ö/cllikle Temaşa dergisi IVIuhsin Ertuğnıl'un sinemaya ilişkin yazılarınıgörüşjerini içermesi açısından önemli bir belge olma özelliğine sahiptir. 192122 yıllan arasında Yann dergisinde Cevdet Reşit'in beş sayı süren "Sincma hakkında notlar", 1922de Mustafa Nihat özön'ün Dergah dergisindeki film tanıtımları daha sonra salt sinema konulu dergilerin çıkışını kolaylaştıran öncü çabalar olmuştur. 1923 ile Latin harflerini kabul edişimize kadarki sürede ise sinema dergilczım'ın yayımladığı Le Courrier du Cinema (Sinema postası), Osman Mazhar'ın OperaCine (Opera Sine), yine Hikmet Nâzım'ın Le Courrier du cinema (Sinema Mecmuası), E. Kcmal'in Le Film (Film Mecmuası), Piyer Sarıyan'ın ArtisticCine (Artistik Sine) dergilerinin ömürü pek fazla olmamış, çoğu bir yıllık bir süreden sonra kapanmak zorunda kalmıştır. 19231926 yıllan arasında çıkan sinema dergilerinin en uzun ömürlüsü ise E. Kemal'in sahipliğini Ekrem Reşit'in ise sermuharrirliğini yaptığı Ix Film (Film Mecmuası) olmuştur. Bu dergi 1925'lerin sonunda yayın hayatına atılmış, 1927'lerin ortasına dek yayınını sürdürmüştür. Weinberg sinemayı, Yıldı/ Sarayı'nda şehzadelere hokkabazlığınm yanısıra bir salon eğlencesi olarak kullanan gö/bağcı Bertrand'ın aksinc, yığınlara ulaşabilecek, etkili vc eğlendirici bir ctkinlik olarak görmüş ve bu görüşünü ülkemizdeki ilk gösteri Sponeck birahanesinin ardından yerleşik salonlara açarak kanıtlamıştır. Birahanc vc sirk salonlarındaki ilk gösteriler, ardından açılan yerleşik salonlar ve dışarıdan gelen yabancı filmler sinemanın tanıtılması ve yaygınlaşmasında etkili olunca, bu konuda yayınların ortaya çıkmasım da kaçınılmaz yapmıştır. I. Dünya Savaşı'nın başlangıç Bu dönemin dergilerinc ait bir diğer belge ise, 1926 yılında Amerikalılar'ın Türkiye'deki sinema ortamına yaptığı bir araştırmada yer ainıaktadır. Bu araştırmanın yaymlar bölümünde 1926'larda Jstanbul'da yayımlanan yerli ve yabancı dergilerin adları verilmektedir. Bunlar: İstanbul'da basılan Le Couriere du Cinema, Cine Review, Paris'te basılan Courier du Cinema, IVIon Cine, Berlin'de basılan Der Film, L.B.B. ve Roma'da basılan La Revista Cinematografica'dır. Latin harflerinin kabulü ile 1933 arasında ise sinema dergilcrinde gazete (Sinema Gazctesi, Sinematograf Ceridesi) artist (bu adla iki dergi), magazin (tpek Film Magazin) ve daha sonra yaygınlaşmaya başlayarak sinema ile eş değerli bir anlamda kullanılan Holivut adları telafluz edilmeye başlanmıştır. Bu dönemin dergileri arasında yer alan en cesaretlisi ise Telat Mitat'ın yayınlandığı Artist dergisidir. Bu derginin 7. sayısında Ertuğrul Saadettin tarafından İcaleme alınan "Tarih bir tekerriirden ibarettir" başlıklı yazıda başta Muhsin Ertuğrul olmak üzere birçok önemli oyuncuya hatın sayılır eleştiriler yapılmaktadır. Yazar Ertuğrul'u Vahram Papazyan ile kıyaslamakta ve şunları yazmaktadır. "Ertuğrul Muhsin, Vahram Papazya'nın içinde kaybolmuş bir aktördür. Onun kalıp tarafını taklid eder. Sesi taklid, tavırları taklid, soluklaD E R O İ 4 N İ S A N 1 9 9 3 S A Y I 8 t 7 C U M H U R İ Y E T