Katalog

PAZARIN PENCERESİNDEN Cağdaslasma yolunda önemli adımlar yakuço'da üç "Sandcro" gerillası yakalandığında olanları bugün bütiin Peru biliyor. Yapılan işkcncc sonucunda biri ölmüş; ikınçisi can çekişmeye başlayınca üçüncii gcrilla, işkenccciyc "Her şcyi açıklayacağım. Ama arkadaşım yaşarsa vc itiraflarda bulunduğuımı örgüte aktarırsa sonum gelir" demiş. Bu sö/ ü/erine işkenceciler ikinci gerillayı lıcnıen üldürmüş geri kalana da "Haydi bakalım, koııuş şimdi!" dcmişlcr. Üçüncii, açıklamalarda bulunma ycrinc "Ben Peru Komünist Partisi'nin üyesiyim. Arkadaşım baski karşısında çözüiınck ü/creydi. Acıklamahın bizi güç durumda bırakabilirdi. Onu ondan öldürttiinı. Arlık konuşanıa/; şimdi beni dc öldürcbilirsini/' dcmiş. 1992 cylülünde lidcrı Carlos Ahinı4cl Guzman'ın yakalandığı ana kadar un üç yıl boyunca Peru'nun allını üstüne getircn bu örgütün bu kadar yaygınlaşmasının, gaddarlığına rağmcn halk arasmda destek bulmasının ncdcıılcri vardir. Peııılıı politikacılann bcccriksi/likleri, ülkenin sorunlarını çözecck yeteneği sergilcyçmemeleri. Örneğin, ulusal mcclis üyclcrinin 1991 ya/ında tam üç giin boyunca And Dağlan'nda ycr alan küçük bır kcntin adınin "Cusco" ınıı yoksa "Cosco" mu şcklinde ya/.ılacağmı tartıştığı biliniyor. F.ski bır iinivcrsitc öğrctim üyesi olan Gu/man'ın "Sandcro Lıınıinoso" ya da "Aydınlık Yol" olurak aııılan örgütü o kadar haşurılı olmuş ki Peru hükümeti bu örgütle savaşabilmek için bütçcsinin yüzde kırkını giivenlik güçlcri için harcamak /orunda kalmış. A rağmen, anavatanına dönerek çalışmalarını orada sürdürme yolunu seçmişti. Melnikov yurduna dönünce ne oldu? Bir sürc sonra formalistlikle, ülkesinde hüküm süren siyasal vc sosyal rejimin sanata yansıyan ilkeleriyle gclişmckle suçlandı. Sonra Sovyet Mimarlar Birliği onun mesleğini icra etmesini yasakladı. 1973 ocağında keııdisini Moskova'daki evindc ziyaret eden Bruce Chat.win, bu çok önemli mimarın, ömrünün son kırk yılım evinde, hiçbir şey yapmadan gev'irmiş olduğunu açiklamıştı (Bruce Chatvvin What Am I Doing Here: tekrarlanan "MysteryBouffe"unu, 7 Kasım 1920'de ihtilalin 3. yıldönümündc yine aynı yazarın "Kış Sarayının Basılması" oyununun seki/ bin aklörün katılımıyla oynandığını naklediyor. Patricia Blakc de "Klop" adlı oyunun "sunuş"unda, Mayakovski'nin bu oyünu 1928'de bitirdiğini, bu yapıtta içinde yaşadığı toplumun bunaltıci çıkmazını algıladığtnın ipuçlannın bulunduğunu, yöncticilerin buna zar zor tahammül etmekle beraber 1930'da yazdığı "Hamam" adlı eserini oynatmadıklarını, Pravda'da lrcx;kistlikle itham edildiği * * • Konstaıılin Melnikov, İlıtilal sonrası evrcdc Sovyctlcr Birliği'nin en önemli mimarlarındandı. Lenin ölüncc sarkofajının ve onu örtecck canı fanusun tasarlanması gerekince, I925'tc "Paris Uluslararası Dekoratif Sanatlar Fuan"ndaki Sovyet Pavyonu gibi yeni rejimi uluslararası planda önc çıkaracak bir yapının yapılması bahis konusu olunca hatırlanan o olmuştu. Bu isabelli seçim, fuar boyunca o çağın en önemli mimarlannın katılraasına rağmen, Melnikov'un yaptığı pavyonun tünı ilgileri üstiindc toplamasınu yol açmıştı. Hoffmann, Pcrrct, MalletStevens gibi o cvrcnın en önemli mimarlan arasında parlayan Melnikov, Le Corbusic'nin ö/el ilgisini çeknıiş, Fransa'da kalması önerilmişti. Ancak Melnikov, bu olağanüstü ilgiyc 20 Poru Aydınlık Yol örflUtü lldarl Ouzman •skl bir Unlvarslt* ö«r«tlm Uyasl. 1990 Picador, Londra) * * * Michael Glenny Penguin Yayınlan için hazırladığı, "Sovyet Tiyatrosu'nun Altın Devri" başlıklı eserinde biri "Vladimir MayakovskP'ye biri "Isaac BabeP'e biri de "Yevgeni Şvartz"a ait üç oyun yer alır. Michael Glenny, önsözünde Sovyetler Birliği'nde, ihtilalden hemen sonra tiyatro alanında görülen önemli gelişmeleri anlatmakta. Bu ara Mayakovski'nin Petrograd'da, ihtilalin birinci yıldönümünde sergilcnen, sonra Moskova'da Sovyetler'in Büyük Kongresi nedeniyle ni, başına gelebileceklerden korkan Mayakovski'nin kısa bir süre sonra intihar ettiğini anlatıyor. Peki Isaac Babel'e ne olmuş? Gorky gibi önemli bir yazarın destcklcdiği, ümit bagladığı Babel, 1939"da Peredelkino'da tevkif edilmiş ve 17 Mart 1941 'de öldüğü bildirilmiş. Aynı escrdc Harold Şukman, Yevgcni Şvartz'ın en önemli oyunu olan Dragon'un Leningrad'da ve Moskova'da sadece birer kez oynandığını, yazar öldükten sonra 1962'de bir kez daha sahnelendiğini ve sonra Sovyet repertuvafında bir daha belirmediğini, yazann "Çıplak Kral" vc "Gölge" adlı diğer oyunlarının da aynı akıbete uğradıklarını anlatmış. * * * Burada durup düşünmeliyiz. Peru'da Sanderocular'ı, (ıuzman'ı on üç yıl boyunca başarılı kılan neydi? Perulu politikacılann beccriksizliklcri... Guzman vc arkadaşlan Peru'ya ne gctirdiler? Komşulanndan kcndine yönelik herhangi bir tehdit bulunmadığı halde gelirinin yü/de kırkını halkına okul, hastane, yol yapmak için değil polisine, askerine top tüfek almak için harcamak zorunda kalan bu fakir ülkcnin ekonomik durumu daha da bozuldu. Şu anda Guzman yakalandı, Sanderocular bastınldı... Peru kurtuldu mu? Hayır, çünkü Peru'da Fujimorin'in diktasının egemen olacağı varsayılamazdı.. Peki Guzman ka/ansaydı? Terörü yöntem olarak seçmiş bu liderin de demokrasinin alâsını egemen kılacağı varsayılamazdı. Sovyetler Birliği'ne gelince. özellikle 1930'larda yaşamın her katına elini kolunu uzatan, insan hayatının her evresini düzenlemeye kalkan bir rejim sadece mimariyi, tiyatroyu değil sanatın her dalırtı kuruttuktan sonra giderck sanayinin, ekonominin de iflasına yol açtı. Sovyetler Birliği topraklannda bugün gözlenen iç karartıcı durum düzelir mi? Bu, Yeltsin'in, gözünü onun yerine dikenlerin içinde bulundukları felaketin demokrasinin yokluğunun neticesi olduğunu kavramalarına bağlıdır. Peki bu örneklcrin ışığında Türkiye konusunda neler söylenebilir? Türkiye bugün, DYPSHP koalisyonu'nun 500. gününde hem Peru gibi memleketlerden hem de eski Sovyet ülkelerinden çok iyi bir yerdedir. Bu iyilik, iktidann şu başarısından ya da muhalefetin şu etkisinden değil, Türk halkının iktidarı ve muhalefetiyle demokrasi alanında, yani mimarinin, tiyatronun, eğitimin, ekonominin vb. gelişebileceği en elvcrişli ortamın yaratılması yolunda önemli adımlar atmış olmasından kaynaklanmaktadır. ^ O E R G İ 4 N İ S A N 1 9 9 3 S A Y I 3 6 7 C U M H U R İ Y E T