Katalog

C EPECEV R E 0 K T A Y E K I N C i KÜLTUR MİRASINA KAT İLAVESİ Çevresi apartmanlarla kuşatılan tarihi binalara "modern katlar" eklemek moda oldu. ültür vc Tabiat Varlıklarını Koruma Yasası'nda dii^ünülcn dcğişiklikler tartışmalara yol açarken, süregelen uygulamalar içerisinde en yoğun tepkilcr "2. grup yenilcmc projclcri" üzerindc toplanıyor. Bakanlıkça hazırlanan ycni yasa taslağında bu tür uygulamalara son verecek dü/enlcmelerin bulunmaması, kültür mirasının "modern yorumlama" adına yok edilmcsi sürecini "hızlandırma" tehlikesi tasıyor. Eski escrlcrin restorasyonunda başka hiçbir ülkcde rastlanmayan "2. grup uygulamalar", çevresi yüksek yapılaijmayla kuşatılmış "tcscilli" binaların üzerlcrine "kat çıkılmasına" olanak sağlıyor. Böylece, kent merkezlerindc, alt katları eski cephe görünümünde, üst katlan ise "modern mimariyi" yansıttığı iddia edilen "karma" yapılar ortaya çıkıyor. Bu yapilann ise artik "kültür mirası" mı; yoksa çağdaş uygulamu mı olduğu konusunda, hıçbir yorum yapılamıyor. Dahası, yıne bu tür uygulamalarla, korumacılığın temel amaçlarından olan, kentlcsmede yöresel mimari kimliğin yaşatılması çabalan da "kişiliksiz bir yapay çevre" yü/ünden, daha da büyük yaralar alıyor... Ülkcmizde sivil mimarlık örneklerinin korunmasında en büyük sorun, kentsel koruma anlayışının egemen olmamasından kaynaklanıyor. Kültür mirasının salt geçmişe ait "örnekler" olarak öncmsenmesi, buna karsın ö/gün kent dokusunun ve tarihscl pey/ajının yaşatılmasına gereken ağırlığın vcrilmemesi, örnek oİarak seçilen yapılann da, giderek azalmasına yol açıyor. Aynı nedcnle, tek tek korunmalan yeğlencn eski binalann çcvreleri, yüksek katlı yapılaşmalarla kuşatılıyor. Böylece ortaya çıkan "imar dcngesızliği" ise, apartmanlar arasında sıkışıp kalan tarihi yapı sahiplerinin korumaya olan tepkilerini körüklüyor. Bunun yanısıra, yine korunan tek yapılar, kcndilerini saran yüksek apartmanlar nedeniyle kente kültürcl kimliğinı kazandıramadıklanndan, toplumda koruma bilincinin de gelişmesine yönelik yeterli etkiyi yapamıyorlar. Sonuçta ise, kültürünü yitiren bir kentsel çevre •• •• K Bursa'da altı 19. yüzyıl, UstU 2O. yüzyıl (!) bir "restorasyon" (Ustte). Balıkesir'de kültiir mirasına "modern" kat llav*«l (.olda). içinde yalnız ve "korumasız" kalıp, ya yıkılıyorlar, ya da "2. grup uygulamaya" teslim olup kimlik değiştiriyorlar. Yürürlükteki Koruma Yasası, bu tur "korunması zorlaşan" yapıların "2. sınıf eser" statüsüne alınarak, üzerlerine kat çıkılmasına ve bitişik apartmanlarla "eşdeğer" düzeyde imar hakları elde etmelerine olanak sağlıyor. Bursa, t/mir, tstanbul gibi merkezlerde yaygınlaşan bu uygulanıa ile, birçok sıvil mimarlık örneği yapı yıkılarak, yerlcrine alt katları eski binayı "çağnştıran", üst katlan ise modern kent imajını "tamamlayan" ınşaatlar yapılıyor. Oysa, dünyadaki hemen tüm tarihsel kentlerde, böylesi bir "orta yol" geçerli değil. Eski ycrleşme bölgeleri bir bütün olarak korunuyor ve bölgedeki tüm yapılar, sokaklar, meydanlar tescillenerck, kentsel dokunun ve kimliğin bozulmadan "yenilenmesi" sağlanıyor. Korumacılıkta uzman çevreler, mimarlar vc "duyarlı" bürokratlar, Koruma Yasası tartı^malannda, "ilk mutabakatlannı" bu uygulamanın kaldınlması üzerinde sağlamış durumdalar. Yeni yasanın, eski eserleri "yapsat kentleşmesine" teslim eden tek yapı tescilleri yerine, kentsel ölçekte tarihsel ve doğal çevre korumasını esas alması gerekiyor... M CUMHURİYETDER8İ23AĞUSTOS1992SAYIJ35 8