Katalog

Rollar değlşmedl Davıamş Bılımlcri Enstitüsü'nde danışman psikolugluk yapan Fcridc Dorothy Yıldırım, eve giren teknolojinin en önemli ctkisinin ev kadınının işini kolaylaştırarak, ev dışına çıkmasını suğladığını söylüyor. Ancak bunun dışında Türkiye'dc gelcnekscl kadın erkek rollerinin değişmesinde çok da yardımcı olmadığını bclirterek şıınlan söylüyor: "Kadınlar bugüne kadar bu tür alelliTdi'iı u/ak kaldıkları icin, baslama konusunda da bir cckingenlik duyuyorlar. Oysa tek başına yaşayan er Pslkolog Farido Vıldınm... keklcr ya da kadınlar, her türlü elektrikli aleti kolaylıkla kullanıyorlar. Teknolojinin kadın ile erkek arasında böiünnıesi ise tamanıcn sartlanmadan kayııaklanıyor. Si/. hic babasımn kucağına oturııp, direksiyonla oynayan kı/ cocugu Korıliiııiiz nıü? Erkekler küçüklüklerinden itibaren arabularla oynarlar, radyo söküp, tamir ederler. Kız çoeuklara ise bulaşık yıkaması, evi loplaması öğretilir. Tcknolojik (>elişınenin, kadın ve erkck arasındaki geleneksel işbölümünii değiştirdiğini sannııyorum" Türkiye'nin öndc gclcn rcklam ajanslarından birinde müşteri temsilciliği görevindc bulunan Aysegül Poyraz, kullanım farklılığı konusunda bir araştırnıa yapılmadığını ama satış için klasik yaklaşım ıçınde davranıldığını söylüyor: "Beyaz eşyanın ycri mııtfak vc banyo. Kvin bu böliimlerinin patronıı ist' kadın. Kadın o üriinü kullanacağından, ınarka vc modeldc ontın istc£i ön plaııda Para gcnellikle erkeğin cebindeıı çıktıf>ından, erkcğe de fiyat la ilgili ba/ı nıesajlar vcrilmcli. Klektronik cşyada ise dııruın farklı. Kadın elcktroniğe uzak (lıınıyor. örnegin, telcvi/yon alınırken, crkck ciha/ın tüm ö/.elliklerini öğrenmeyc (.alı^ıyor, kadın salıtna ııasıl bir görünüm ka/.andıracağıııı (liijiintiyor." Ev işlerinde u/manlığın giderek a/aldığı, düğmelerc basarak baz! işlerin hallcdildiği günümüzde, her iki cinsin de "kendi alanlan" dışında kabul ettikleri eleklrikli otomatik aletleri kullanma konusunda gösterdiklerı isteksi/liği, yedi aylık cvli Kâmil Şaşma/'m şu sö/lcri ö/etliyor,"<,"amaşır makinesinin düğmclerini öğrcneccğim diye ödüm kopuyor". Kadının evin sınırlannı kınp iş hayatına atılması da bu olguyu pek değiştirmiij sayılmu/. Bütün gününü ofisinde geçiren, akijamhınnı da ev işine ayıran turi/rncı Anita 'l'enıin, eşiyle larkında olmadan elcktrikli aletleri paylaştıklarını, nnıtf'ak ve banyodakilen eşinin kullannıadığını anlatıyor: "Bula^ık makinesıi fırın, bu/dolabı ve çamaşır makinesi İK>nim sorumluluğumda. Satın alırken de bcn seçtim. Kocam Lse yalnı/ca nerede kesesine uygun fiyatların bulunduğunu araştırdı. lclcvi/yon ve videoyu ise o secti. Ben iyi marka <>lmasını istedinı sadece. Onların bakımını ve lemi/liğini kncaııı yapıyor. Videoyu da o programlıyor. Bana çok komplike geliyor." Ben/er duygulan bir bankada çalışan Kamil Şaşmaz da dile getiriyor. Ama bir farkla. O, çumaşır makinesinden bahscdiyor: "Bir siirü düğmesi var. Bazen 1/2've getiriyorsun. Ba/en ekonoıııik olması için dörde böliiyorsun. Kenkliler iein ba^ka bi rseylere basıyorsun. (,'ok /.or bir is. Bo/.aeağıın diye korkuyorum." Bu türden korkular nedense evli kadın ve erkeklerin başında. Yalnız yaşayanlar ise her lürdcn aleti kullanabiliyor. Eskiijehir'de bir fabrikada tercümanlık yapan Emin Aytaç, İstanbul'daki evinden ayrı kaldığı üç yıl içinde, tüm elcktrikli ev esyusmın kullanımıııı öğrendigini ve çamaşır makinesinin düğmeleri karşısında panik olmadığını anlatıyor: "önceleri annenı iki haftada bir Istanbul'dan gelip bütün evi temizliyor, çamaşırları yıkıyordu. Karar verdim. Paraya kıyıp, evi ha^tan aşağı elektrikli aletlerle doldurdum. llic, /orlaıımadım oııiarı kullaıımayı öğrenirken. Kılavu/lar bira/ u/.un anlatıyor ama kcndini verirse insan, her scy orada ya/ılı." Uzun süredir yalnı/ yaşayan Arzu Özen de zamanla teknolojiyle geçinmcyi çok iyi öğrendigini anlatıyor: "Yalnız yaşamaya karar vcrdigimde eleklrikli alederin ba/ılarını kullanmayı biliyorduııı. ötekileri de deııeme >aııılmayla öğrendim. Aletlerin ba/.ılarıııı tanıire de alıştım sonunda. Ütü ve buzdolabının fişlerini onarabiliyorum." Kadın ve erkeklerin birbırlerınin alanlanna girdiğini düşündüklerı aletleri kullanma konusundaki korkularını aşmanın bir yolu olarak Silverstone'un ilginç bir öncrisi var. Hvdeki clektrikli aletlerin renklerini değiştirmek. Bunun nedeni ise "kadınlar beyaz eşya ile erkekler koyu rcnk olanlarla ilgilidir" türünden alışkanlıkları kırmak. Diğer bir dcyişle, erkek, çamaijir makinesinin müzik seti ile aynı renkte olduğunu görünce duyduğu yabancılık duygusunun azalacağını varsayan bir öneri bu. Yüzyıllardan beri, çcKukluktan başlayarak, işlerin ve aletlerin kadınca ve erkekçe bir bölünme içinde olması gerektiği düşüncesinin kırılması hiç kolay değil. Sussex Universitesi'ncc yürütülen araştırmanın psikoloji danışmanı Soııia Livingstone, çeşitli ailelerle yaptığı görüşmeler sonrasında şöyle bir sonuca varmış. Kadınlar ve erkekler cvlerdekı teknolojik aygıtlara farklı anlamlar yüklüyorlar. Kadınlar için, günde üç dört kez kullahdıklan otomatik aletler yaşam; kolaylaştırıcı, evde bir kaos olmasını önleyici çok önemli araçlar. Erkekler içinse, aletlerin yaşamlarındaki yerlcrinden daha çok, aletin kendısi önemli, teknik özellikleri önemli. Livingstone'un bir başka bulgusu da yine aletler konusunda, her iki cinsin farklı yaklaşımlan. Erkekler için clektrikli aletler, sosyal ilişkileri a/altun ve onları kendi iç dünyalanna döndüren , kadınlarda ise sosyal ilişkileri arttıran bir olKadının toplum içindcki rolünü sorgulayıp, kendini ycnidcn tanımlaması ve teknolojik gelişmeler, henüz bcklenen sonuçları doğurmaclı. Kimin ne işi yapacağı, hangi aleti kullanacağını belirleyen sorumluluk alanlan halen mcvcut. Toplumdan topluma farklılık göstermesine karşın , kadınca ve erkekçe iş bölümü devam ediyor. ^ AnHa Taınln, vM«o, muıık buti gibi alatlarin kandlain* çok komplik* gsldlğlni aöylüyor. C U M H U R İ Y E T OEROİ 7 H A Z İ R A N 1992 SAYI 325