Katalog

Doğu Avrupa'daki milllyatçlllk kaynaklı ideolojik çatıçmalardan «n biiyük zararı sokaktaki Insan ve fildiçl kulesindeki sanatçılar gördii. ugoslavya'daki durumu en iyi özetleycnlcrden biri Zagreb'in cski Belediyc Başkanı Slavko Goldstein oldu: " Bu öylc bir savaş ki karışan biitiin taraflar kaybctti." Kaybeden yalnızca savaşçılar daha doğrusu politikacılar olmadı. Savaşa hiç bulaşmadıkları halde sanatçılar da kaybetti. Hollanda Tiyatro Enstitüsü'nün şimdiki Başkanı Yugoslavya asıllı Dragan Klaic eski durumu şöylc Ö7ctliyor: "Farklı ırk, dil ve dinlerin karışımı, merkczi olmayan federal yapıyla birleşincc çcşitli yörclerde Belgrad, Zagrcb, Lubliyana, Üsküp , Novisad ve Priştina gibi birçok kültürel başkcnt ve bu durumun getirdiği kültürel kuruluşlar vardı. Ama ya şimdi?" Son 1.5 yılda siyasi yetkililerin tüm çabalarına rağmen Yugoslav sanatçılar bir ycrden bir yere harcket cdebilme özgürlüğüne sahiptiler. Birbirlerine deslek olabiliyorlar hatta başlan siyasal makamlarla belaya girdiği zaman "öteki" tarafa sığınabiliyorlardı. Belgradlı bir sinemacı Zagreb'de Zagrebli bir heykeltıraş Lubliyana'da çahşabilmc şansına her zaman sahipti. Bu tür deslek vc iletişim entelektüeller arasındaki bağları iyice güçlendirmiş Y Yugoslavya'daki iç savaştan en çok zarar gören görünmez kurbanlar sanatçılar oldu. Ülkenin çokuluslu kültürü etnik nef ret dağları altında ezildi. "Yugoslav" sanatçılar anlatıyor. ti.Gerçi bütün parayı Slavlar vcya Hırvatlar veya Müslüman azınlık aldı diye homurdanan sanatçılar da vardı. Ama şu da bir gerçek: Yugoslavya'nın neredeyse tam 26 yıl bir federal kültür bakanı olmadı. Peki Yugoslavya'da hiç baskı yok muydu? Bunun cevabı kocaman bir evet. Ama baskı etnik kökcn çıkışlı değil ideoloji çıkışlıydı. Dünyadaki bütün ülkelerde olduğu gibi. Son aylara kadar Belgrad'daki tiyatro kürsüsünde profesörolan Klaic geçmişteki durumu şöyle özetliyor: "Yugoslavya'daki bütün etnik gruplar kimliklerini ve kültürlerini özgürcc geliştirmek için her türlii desteğc sahiptiler." Bu durum aslında 1981 yılında Kosova'daki Arnavut azınlığa ayrımcılık uygulanmaya başlayınca gölgelendi. Kosova'daki baskı etnik gruplar arasmda iletişimi kopardı. Federal ordu polis görevinde kullanıldı. Sonuçta Sloven ve Hırvatların ayrılma taleplerini gündemegetireceksahnehazırlanmışoldu. Nefret kültüpü 0 ADINLAR KONUŞUYOR Slavenka Drakulic "Konnini/.mle Nasıl Başa Çıktık Hem de Gülcrck" adlı kitabıyla Yugoslavya'da 50 bin satan Hırvatbirkadınyazar. Şusıralar Connecticut'taki Amerikalılara öğretmenlik yapıyor. Çatışmalar başladığında yaşadığı Zagreb'i şöyle değerlcndiriyor: " Milliyetçi akımlar her şeyi inanılma/. biçimde birbirine benzetti. Kişilik kaybına uğradık. Aynı zamanda herkesi etnik kökenlerine göre parçalara ayırdı. Halbuki bence etnik bir savaş değil, ideolojik bir savaş. Ailcler, dostluklar hatta cvlilikler bu y üzden çöküyor." Yaşamının hiçbir döneminde komünist olmayan bir başka kadın yazar 1949 doğumlu Dubravka Ugresic de Hırvat olduğunu vurguladıktan sonra hemen ekliyor : " Çocukluğumda milliyetçi bir terbiye almadım. Okulda kendi dilim yanında Slavca ve Makedonya dillerinde okuyabiliyordum. Sırpların, Arnavutların veya Bosnalıların kültürünü kendi kültürümün bir parçası olarak algılamam bana okulda öğretildi. Ama şimdi her şey değişti. Burada en biiyük suçlu halkaeteşaçan Federal Ordıfdur". Özetle Yugoslav sanatçılar ister Hırvat ister Sırp olsun anlaşılan Yugoslavya'yı özlüyorlar. Sözü Dubravka Ugresic'in Alman Die Zeit'te yayımlanan "Özgürlüğün Kokusu " adlı makalesinin birbölümüylebağlayalım: " Hep kan kokusu mu alacağız? Eğer demokrasiyi işletemezsek başımıza bir diklatörlük mü musallat olacak? Eleştiri hakkı önemli bir kaygı. Şu anda 20 yıllık komünst rejimden daha kötü baskılargörüyoruz. Kitle iletişim araçları tamamen denctim altında. Muhalif partiler yasaklanıyor. Doğu ülkeleri demokrasi istiyorlar. Ama yeni hükümetlerin muhalefetetahammülüyok." < DERGI 2 Ş U B A T 1992 SAYI 308 C U M H U R İ Y E T