Katalog

C EPECEV R E 0 K T A Y E K I N C Eski Antalya Evleri, "Modern Kentin" Kuşatması Altında Antalya nın Kaleiçi'nden sonra ikinci tarihsel kent merkczini oluşturan BALBEY, yüksek yapılaşnumm arasına sıkışmış, gün ışığına çıkacağı günleri bekliyor... TARİHİ BALBEY'İN VAR OLMA SAVASI arih kiuıplan, Anlalya'nın I.Ö. 2. yy.'da Bergama Kralı Attalos larat'iııdan kıırıılduğunu ya/ıyor. () «,'uğlarda. Doğıı Akdcniz'in cn iinlii kcntlurindcn olan Side. Attalos'un güçlü ordulanna teslim olmayınca. bölgeye hayrun kalan Bergama Kralı, çareyi yeni bir kcnt kurmakta bulnıus. Ve Sidc'nin SO km. yakınında, kcndi adıyla aııılan Attaleia kcndini Akdcni/ uygatlığma ka/andırmış. Bu isim, yii/yıllar it,vrısindc öncc Adalia"ya, sonra Antalia'ya vc dcrken Antalya'ya dönüşmüş... Kentin kurulduğu antik liman ve surlarla v'cvrili Kalcicj bölgesi, yii/yıllar boyıınca bölgenin cn canlı kültür ve ticaret mcrke/i olarak nam salmış. Bir yandan Anadolu'ıuın Akdeni/'e açıldığı öneınli linıanlardan bın haline gelirken. öbiir yandan yıne Akdeni/'in en yanıan tüccarlarının sürekli uğıadıkları /engin bir alışveriş merkezi haline gelıniş. Böylece Antalya, 18. yüzyıldan sonra. artık Kalciçi'nc "sığamaz" olnni!j. Surların dışma taşıp bugünkü Balbey, Yüksekalan vc iahılpazarı malıallcrine doğru genişlcycn kentin. Kaleiçi'nden sonra ikinci önemli yerlcşme nıerke/i dc Balbey ve çcvrcsindc oluşınaya baslamış... lenlcr, kentin tarihsel merkezi olarak salt Kalciçi'ni görüyorlar. Eski limana doğru inen dar sokaklarda ge/inerek, yüzlcrcc yıllık uygarliklar /.enginliğinin çarpıcı gü/elliklcriylc tanışıyorlar. Afüjlerde. bro^ürlerde ve hemen tüm yayınlarda da yine hep Kaleiçi gösteriliyor; eski Antalya evleri, sokakları, görünlüleri salt bu bölgedcn seçilerck lanıtılıyor... Oysa, Antalya'daki tarihsel kent dokusu ve bu dokuyu yaratan yöresel yapı kültürü, ivgiin sokaklar vc sevimli küvük meydancıklar, salt Kaleiçi'nde bulunmuyor. Kcnt merkezindeki yüksek yapıların arkasına "gi/lenmiş", konum olarak sanki "modern Antalya tarafından kusalılnnş" ve yine sanki, bu amansız kuşatmaya karşı tarihsel direnişin "son çırpınışlarını yaşayan" Balbey mahallesi dc, hâlâ tiim görkcmi ve yalınlığıyla, "ben de buradayım ve varım" diyor. Üstelik, Kaleiçi gibi artık "Antalyalı olmayan" yeni sahipleriyle değil. Kuşaklan kuşağa orada yaşayan insanlurıyla ve Balbeyli olnıanın gururunu taşıyan "yerli" sakinlcriyle... T Önceinsan Antalya kcnt merke/indc yüksclcn bcton kulelerin arasında Balbey'in dar sokaklarına girdiğimizde, birdenbire dingin ve Hu/urlu bir ortam içinde buluyoruz kcndimizi. Sokaklar ayn bir güzel, evler ayrı bir gü/el. Hele, taş avlu duvarlannın üzerinden yollara doğru dallannı sarkıtan meyvc ağaçları vc sarmaşıklar, hcmen yüz metre ötedeki kent gürültüsünün darbelcrinden sonra insana "yaşama sevinci" gibi geliyor. Avlu kapısını açıp, gülcç yü/üyle sizc "merhaba" diycn Antalyalı ise, tarihsel ci'vrenin ancak o kültürü yaratan insanlarıyla korunabileceğinin, "popülizm" olmadığını göste "KuşatılaıTtarlh Ö/cllıklc 19. yü/yılda, döncmin en görkemli sivil mimarlık örnekleriyle bc/enen bu bölge, I96()'lı yıllara dck Antalya'mn larihsel kent dokusıındaki özgün yerinı olanca zenginliğiyle koruyabildi. 70'li yıllardan sonra vc hele 80'li yıllarla birlikte, "turiznT ve "lüks daireler" patlaması keııte egeınen olmaya baijla>ınca, Balbey bu hı/lı degi!)imc ayak uyduramadi ve "içine kapanıp" külliirel kimliğini koruyabılnıenin gerilimli yıllannı yasamaya başladı. Bugiin Anlalya'ya turist olarak ge16 "V*nllm*z" Balbvyspor, tarlhl mahallanln yılmaz savunucuau... nyor. Osman Okbay, 1934 doğumlu. Geçimini scb/c vc meyve satarak sağhyor. Biz sortnadan anlatmaya başlıyor: " Bu evi dedem almış. Babam, bcn, çocuklar hep bu evde doğduk, büyüdük. Hâlâ sağlaın, yıkılmasını istcıniyoru/,. Ama, bu mahalle ne nlacak? Artık karar versinler, ne olacağımı/ı bilclim!.." Aslında, tarihi Balbey mahallesi, yı kımdan vc "apartınanlaşniitktan" son anda kurtulabılnıış. Hcrkcsın gö/ü Kaleiçi'ndeyken, bu bölgeyi wgö/.den çıkartan" imar planı, neysc ki uygulanma ortamını bulamanıış. Mülkiyet sorunları, kadastrodaki problemlcr "yıkyapsat" sürecini geciktirmi!}. Dcrken, Kaleiçi'nin de etkisiyle "koruma bilinci" imdada yeüşmiş ve bölgedeki imar uygulamaları durdurulnuış. Böylece OEROİ 6 A R A L I K 1 9 9 2 S A Y I 3 5 0 C U M H U R İ Y E T