Katalog

PAZARIN PENCERESİNDEN Amazon'da yılbası ılbaşına bir hayli yaklaşmışken sağda solda okumuyu başladı: "Bırakın şu Uludag etcklcrini! Altcrniilifiııi/. >ok değil çok...", Allematillcr nelcrdi? Maııritiııs'da Iropikal yılbaşı, Moskova'da bcya/ yılbaşı, Sicilya'da mafyalı, Mısır'da Mikerinos'lu yılbası. Venedik'de Pala//o Gritlı'de. Kcnya'da Sal'arili yılbaşı... Biitütı bıı allcrnatincr içinde en albcnili, cn cekicisi "Ama/oıılar'da \ah$i Mİhu'ji" idi. Kankoca yıüaıdır böyle bir yılbaşı düşlcrler. Scyalıat accnlesi sahihi olaıı arkadaşları Biıgiil on clöıl giin sürcıı bir caba sonuiKİa oıılara Roma ü/erinden Rio du Jaııciro'ya. oıadaıı da Ama/on Hav/.ası'nda bulımaıı Xiııgu ırmağımn kıyılarında ycr alan Cîorotire'ye ula^tıracak bılcllcri sağlaclı. biitün rc/ervasyoııları yaplı. Cîctirilcn bro^iirler Yalcınlarm nıerakmı bira/ dalıa aıitndı: (ıorotirc'dcki bölge Tuıtıucıımaquc ve XİIIRII Ulusal parklarından sonra üciineii cn biiyük lıınlli nvervasyonuydu. Broş,ür ve kilaplar bıı bölgcde ya^ayan Kayapo Hintlileıini çok ccngavcr. aına nıeıl ınsanlar olaıak innunlıyordu. Ikya/laı gelmeden öncc i^lcri güt;lcri konışu aclalarda \a ıla onnaıılaıda ya^ayan "diişnııın" kabilclcrc gccc baskınları dii/cıılonk'kmış. Dii.'jnıaıı tyılıınnıadığıncia dıı bııbirleriylo dövü^ürlcrmiş. Hır kılapv'Rİa eski bir Kayapo kabilc ıvısı ilo yap'lnıı^ bir röroplaja ycr vcrilıııifti: Reis. cski \alı^ct günk'rini yaşlı gö/lorlc anmaklaydı: •'Kskkk'iı kÜMİıı oıkekleri ^ünümü/.ü "crki'kkr cvindı" ^eçirirdik. liiiliin Kİin diiyıuııılarii ııasıl saldıracsı^ııııı/ı, kal'alarıııı nasıl kcst'ccjiiiııi/i. ko\e saldııanlara karşı ııasıl vı\aşaca£ınım (lii^üııiırdiik... Hıı^iiııkii ırkt'kli'rc Inık... Kadınlarla çocuklar arasııula ^çiriyorlar ^iiıılerini..." Kayapo orkcğinin simgesi 6 cnı caplı. tahiadan yapılıııı} bir dııdak halkasıydı. Dudaklarına lıasiııılıklaıı bıı tahla halkalar oııları korkıiHvla^lınrdı. Bıı g(iıiıulü yü/c süriilen VL1 bir ^cjil kcçının kııyrııksokıımıından cklo edilcıı ka ra bıı boya vc kal°a>a takılan tüşlcıic pcki>tııilirdi. Mıı >crlilcr cdcp ycıicrini bc^on yaprakla örtcr. bacaklaıına "lıııntııruru" kıi'jiııuın tiiylcrini yapı^tınrlardı. Y Kayapo llıntlilcrinin yu^adıklan bölgclcrde halcn bıından lopıı topıı clli yıl öncc avlanıni'j düşmanlunnın ııfalunını^ kafaları. timsalı dcrisinden yapılnıı^ ok lorbaları gibi ABD'de, Avrupa'da çok aıanaıı vc kolay bulunmuyun ncsııclcrc rasllanıak da olasıydı. Evlenmc, ölii gönımc, kurban ctmc bayramları vc ok atarak yaptıkları sünnct töıvnlori .ınlalıla anlatıla bıtirilcınc/dı Y;ıl«,ıııi.ıı i ı u ı u i ı i ı . \ L .^0 a r a l ı k t a v a r dılar. Bir dcni/ ucağı ilc indiklcri ycrdc (Kanaali) oııları Şcf Totoin'in oğlıı karyladı. Şclln oğlıınıın gıydiği blııcin. onıın diğcr ycrlilerden farklı oldıığunu bclirtiyordu. Şclln oğlıı Kanlıonk a/ıcık Portcki/cc dc konuşuyordu. Yalçınlar'a, nehirtlcki siiliiklcri, latlısıı yılanlarını vc bıı yılanlarla bcslcncn kcpsıılııhappıır kıı^larını göstcrdi. Sonra. "Bıı akşaııı babanı si/i töri'iılc kabul cdccck. () zamana kadar si/.e ayrılıııı^ v^dırda is tirahat edcbilirsini/.. tsterscııi/. )>enipap tarlalarını da }>e/t>bilirsini/!" dcdı. (îenipap ncdir? . Yako ilc papaya arası biı nıi'>'nl" Sadecc çckirdcği yenir. Yako nedir? O da ıncirlc kumwsa arası bir şeydir. Hccec! Ak^am yemcğini kabilcnin •jefınin çadırının öniinde köy halkı ilc bcraber ycdilcr. Yalçınlar'dan ha^ka bc!)on lurist daha vardı. (,'oğıı Japoııdıı. Diğerleri de Norvccli, Güney Alrikalı filan.... Kayapolas tahta çomaklar ile pilava bcn/er bir şcy yiyoıiardı. Katiyycn çatal ka^ık kııllanmayıp cllcriyle alüjlırıyorlardı. Turisller dc önce onları taklit cttilcr. Ancak a/ sonra ycrlilcr gibi ycmcyi bırakıp elleriyle yemeyi beccremeyip ceplcrındcn çıkardıkları çubukları kııllannıaya başlayan Japonları scyre koyuldıılar. öncc çok giıldülcr sonra sinirlcndıler. Yerlilcr çatal bıçağı biliyor, "Roslfrci", "Juınbo" gibi markaları tanıyorlar, ama bıınları kııllanmayı ilkellik sayıyoılaıdı. İnanvlarma göre sindirim aslında avuçtun başlardı. İnsan yiyeccğini öncc avcunda c/ip yıımıışalıp sonra yutıınca ağı/ ve midcnin ışi kolaylasır. ülscı, gastrıl, kolıl lıaslalıklan goııılnıe/di. Pilavdan sonra "atcştc kı/dırılmış salçalı helva" gibi bir scy gcldi. Reısin duasından sonra bunu ycmcye başladılar. Yalçın'ın elini çanağa u/atıp helvayı avııclamasıyla "Aaanaam!" dıye bağırıp elindekini yerc atnıası bir oldu. Kı/gtn helva, i^arct ve bas, parmağında birinci, ortuparmağında vc avucunda ikinci dcrccc yanıklar olu>tıırmuştu. Gö/.lerinden ya^ gcldiği haldc ayıp olmasın diyc cli^ıni sıktı. Yerlilcrin avııçlarının dcrisi ağaçlara lırmana tırmana sertleşmişti. Onlar salçalı helvayı /evkle yiyor sonra parınaklarını cnıiyorlardı. Yalcın gecc yarısına kadar sürcıı vc asla unutamayacakları bıı görkcmli şölcnin sonıına dogru kabilc reisinin oğluna sordu: Yarın yılbaşını ncrcde vc nasıl kullayacağı/7 Tııhali Biilün tıırisllcr avııı şcyi soruyorlar. Nc yılba^ısı" Ycni yıla gireccği/ ya. V.ıııı IW3'e .. alacağınıı/ adımı nasıl kııtlayacağı/ "Savnıa!" dcdi reisin oğlıı Kanlıonk, "Hi/de böyW bir şcv yoklur. Bi/ yılhaşını ha/iranın 2.Vünde kııtlarız!" 4 A m a z o n ' d a y e r l l l e r y ı l b a f ını h a z i r a n ı n 2 3 " U n d a k u t l u y o r l a r . CUMHURİYET DERG I 2 7 A R A L I K 1992 SAYI 353 20