Katalog

1 nefis tepsi böreğini/i koymuş, üzerinde biraz sonra ieeceğini/ "paşa " çayınız demleniyor olıırdu. Anneannc çay demlenene kadar ku/.incnin ü/erinde ılınan güğümdeki suyla aptestini alır, ikindi namazından sonra kömürlüktcn bir kova kömür getirdiyseniz bör'ek ve çayı hak ederdiniz. Sobaların kurulma günleri ise çok önemli bir gündü. Kışın yaklaştığı sonbahar günlerinden birınde yardıma gelen bir aile yakınıyhı yada komşuyla bırlikle borulur temi/lenir, bacacı çağrılır, baca temizliği yaptırılır. Sonra başka bir evin sobası kurıılurdu. üdunkömür sobaları günümüzde de de yaygın biçimde kırilanılıyor. Ajıcak ev içi yaşama ayrılan /aman a/aldığı için, sobalann ısınma kaynağı olma dışında bir anlamı kalmadı. Üst gelir dü Sobalardasımfsalfapk Sobaların sıcak dunyasında Duvarlara gömülü ocaklankm kuzinelere, çini sobadan katalitiklere, sobaların sıcacık dunyasında bir gezinti yapalım. tan alınan kö/.lcr mangala alınarak başka odaların da ısınması sağlanırdı. Batılı gibi yaşamanın, Batı taklitçiliğinin karikalüri/e hale gcldiği Tanzimat döncminde Avrupalılar gibi ısınılmakla gccikilmcdi. Soba önce saraylarda, konaklarda görülmeye başlandı. ünların sobaları dönemin Avrupa hanedanlanndan gcri kalamazdı. Osmanlı hanedan saraylarında, yiiksek devlet crkanmın konaklannda dökmc dctnirden yapılan ü/eri çini karolaıia kaplı, şimdilcrde kimisi müzayedelerde milyonlarca lıra tiyat biçilcn çini sobalar kullanılıyordu. Daha sonra kentli ahaliye yayıldı sobalar. istanbul, Ankara, Izmir gibi kentlerde yaygın biçimdc kullanılıyordu. Soba Türkiye'de özellikle 50'li yıllarda yaygmlaşır. Sobalar yakılan malzeye göre isim aldılar: Odun, kömür, gaz sobası. Kış güıılerinin simgesidir artık nsan bu, ya/ın terler, kışın üşür. Terlcdik, bunaldık, yazı atlattık, ama önümüz kış. Evlerde kış tclaşı başladı artık. Sobalar yenilcnccck, yakıt alınacak. Bclki yeni alternatiflcr düşünülecek. Merkezi kalorifcr sisteminin kııllanıldıği binalarda ortak yakıl gidcrinin paylaşımı, yinc aparlman yönetieilcriyle çatışmaları gündeme getirccek. Hatta kimilcri mcrkezi sistemden aynlıp kcııdi başının çarcsine bakacak. Doğalga/a geçclim mi, geçmcyelını mi tartişmaları da caba. Evlerde ısınnıayı sağlamanın en yaygın aracı hâlâ sobalar., Dünyada 15. yüzyıldan itibarcn soba kullanılmaya başlandığı biliniyor. Türkiye'de ise ısınma sorunu ocaklarla çözülüyordu. Küjlan ailcnin güniinün çoğunu geçirdiği odada bir duvara gömülü ocaklan ısınma yantnda yemek pişirmek için de yararlanılırdı Kimi /aman ocak I soba. Sosyal yaşamın henüz bugünkü dü/eyde olmadığı, ev içi yaşamın ev gezmelerinin günlük yaşamda önemli bir yer tuttuğu yıllarda hep birlikte soba üzerinde ha/ırlanan kcstane kebapları kim anımsamaz ki. Alfabclcrdc bir köşede ga/ctcsini okuyan baba, diğer köşcde bir koltukta el işini yapan anne, ev ödevini yapan Ali flgürünün yanında üzerinde çaydanlık bulunan bir soba mutlaka bulunurdu. Anadolu'da hâlâ yaygın olarak kullanılan kuzineler, çok amaçlı kullanım olanaklarıyla en gözde sobalardı. Cumalıkızıklı bu yaşlı kadını kuzineslndan ayırmak mUmkün mü (solda)? Mangallar... Odalar ara•ında tasınarak ısıyı dağıtma olanağı verdlğlnden küçük evlerden konaklara kadar her türlü konutta kullanıldı (Ustte). Kuzlnenin sıcaklığı Bu donemlerde en çok kullaıulan soba tiirlerinden biri enerji Uısarrufu sağladığı için ku/inelerdi. 2ü. yü/.yıhn ortalarında Balkanlar'dan gelen göçmenlerin tanıttıkları kuzineler, yemek pişirmcye elverişli oluşları nedeniyle çok yaygınlaştı ve günümüze kadar geldi. Bir hafta sonu latilindc ziyaretine gittiğiniz anncanneniz kuzinenin fınnına zeyindeki insanlar cince odun kömür 'zahmetinden' kıırtulmak için gaz sobalarına geçiş yaptı. 70'li yıllarsa kaloriferli yaşamın altın yıllanydı. Yavaş yavaş kaloriferli dairelere geçenlcr, sosyal statülerini de ayırıyorlardı artık. \lvin yalnızca bir odasını ısıtan, başkH o daya geçildiğinde titrenen sobalı evlerden kurtuluş pekçoğunun hayaliydi: 'Ah bir kaloriferli eve taşınabilsek' . Fueloille çalışan kalorifer sistemi ise daha iyi bir yaşam standardının belirtisi olarak ortaya çıktı. Kömür kazanları hızla sıvı yakıta göre değiştirildi. Art D E R 0 İ 8 K A S I M 1 9 9 2 S A Y I 3 4 6 C U M H U R İ Y E T