Katalog

D U • • Y A Afganistan İslam Cumhuriyeti'nden yen'ı dönen Sedat Aral, değerlendirmelerini Cumhuriyet DERGİ için yazdı. İKİNCİ İSLAM CUMHURİYETİ U /un yıllar sürcn iç savaşın sonıında, geçcn aylarda, mücahil grupların cline geçen Afganistan hükümet merkezi Kabil, ycnı iç savaşın başlamasına da tanıklık yapıyor. Mücahil grupların cline geçtiklcn sonra isim değiş.ikliği olan iilkede, Afganistan Dcmokratik C'umhuriyeti olan cski isim Afganistan İslam Cumhuriyeti olarak dcğiştirildi. Ülkede çok sayıda etnik grup var. Bunlar sırasıyla: Tacikler, Pe^tular, özbeklcr ve Türkmenler. A/, sayıda Kafiri, Sih vc Hindu da ülkcnin çeş.illi yerlerindc yaşamlarını sürdürüyor (Biilıin bu bilgiler 1979 önccsi düzenlcnmiş bir ansiklopcdiden alınmıştır.) Afganistan'da yaşayan insan sayısı hakkında iyimser konuşmak olanaksı/ Ancak bazı tahminlcr yapılucak olursa 13 yıl süren iç savaş boyunca ülke nüfusunun üçte biri yuşamını kaybetmiş. Bu da yaklaşık 5 milyon insan anlamına geliyor. Bunun yanı sıra 4,5 milyon insan tran vc Pakistandaki göçnien kamplarında hayatlannı sürdürmek /orunda kalmışlar. Ülkede kalanların sayısı da ncredeyse 5 6 milyon civannda. Tabii biitiin bunlara rağmcn ülkede sağlık koşullarmm elverdiği ölçülerde nüfus artışı olmus,, ancak Kı/ılhaç istatistiklerine göre, ülkede dogan her dört çocuktan sadece biri yaşayabilmiş,. Nccibullah rejiminin yıkılması Afganistan'da eskisinden daha korkunç ve acıması/. bir ortamı beraberindc getirdi. Kana doymak bilmcyen aşın dinci ve aynı zamanda l'akistan tarafmdan da destcklenen Hikmctyar ile daha liberal ve baskı politikalanndan uzak Ahmet f>ah Mesut'un kan davasına süriiklcnen Afganislan'da, ^imdilik sadece kan dökme savaşı hüküın sürüyor. Bundan sonra Afganistan'ın durunıu iyi mi kötü mü olacak kimse tam olarak bilmiyor. Türkiyc'deki insanların 12 Omuzuna sllah atılmış bir adam, namaz kılanlar ve Ruslar'dan kalan bir tankın Kabil kentine doğru çevrilmif hall, su * •ralar Afganistan'da rastlanabilecek en •imgssal görüntülcr adeta. çok iyi tanımadığı Afganistan ve Afganlılann günlük hayatlarında bile Türklerin büyük bir önemi var. Çünkü iç savaşı sürdüren ve.şiddetlendiren gcrillaların birçoğu özbck ve Türkmen. Darbeler ülkesl Afganistan... I9M yılına kadar krallıkla yönetilen ülkede birçok kez statü değişikliği yaşanmış. 1923 ve 193l'deki anayasalarla babadan oğula geçen bir krallık kurulmıış. Bu yöneliın biçimi uygun gelmeyincc, 1964 yılında yeni bir anayasa ile yürütme, yasama ve yargı erklcrini elinde lutan me^ruti bir yönetiın işbasjina geldi. Bu da daha sonra benimsenmcdi ve 1973'deki bir askeri darbeyle '64 anayasası yürürlüktcn kaldınld1 C U M H U R İ Y E T D E H G İ 1 K A S I M 1 9 9 2 S A Y I 3 4 5