Katalog

H AFTAN IN K O N UĞU 'Kubbe çöker, çiniler sağlam kalır' Yaklaşık 30 yıldır İznik çinileri üzerinde çalışan, 16. yüzyıl tekniğini kullanarak Iznik'teki atölyesinde çiniler üreten Faik Kırımlı, İznik çinilerinin belli başlı özelliklerinden birinin de sağlamlıkları, kalıcılıklan olduğunu belirtiyor. Mürşit Balabanlılar lk izlenimimi/, yeşillikler içindc, kendi halinde bir Anaclulu kasabası görünümü oldu. Bir anacaddenin hcr ıki ;anına sıralanmış dükkâıılar ve belediyenin önündeki çay bahçesiyle kuçücük bir kasaba. Sanki böylesinc zcngin tarihsel bir mirasa sahip olan kcndisi dcfil... Tıpkı Anadulu zenginleri gibi... Onlar zengindirler; ama bıınu yaşama biçinılerinden anlayamazsınız, sıradan insanlar gibi giyinir, yer içerler. tşte tznik. Bir zamanlann başkenti. 600 yıllık imparatorluğun görkcmlı anıtlarım mimari çinileriyle su.sleyen, dünyanın çeşitli müzelerine ve özel koleksiyon sahiplcrine evani (kapkacak) çinilerini verıniş bir kcnt. Buraya "1989 İznik Yılı" ctkinlikleriyle ilgili olarak i/kmmkıııııi/ı aktarmak için gcldik. Önce Rasih Kocaman'ın çini atclycsiıie gidecck, bizi bekleyen arkadaşlarla birliktc çini t'ınnları kazılarının yapıldrğı alanı ge/eeeğ'iz. Sonra da yaklaşık 30 yıldır tznik çinilcıi üzerinde çalışan Faik Kırımlı'yla görüşeceğiz. "l/nik Yılı" nedeniyle, 16. yüzyıl tekniğini kullanarak kendi yaptığı çinileri sergilcmcsi için, Türk Islam Eserli'ri Miızesi'ndc laik Kırımlı'ya bir stand ayrıldığıııı biliyoruz. • Sayın Kırımlı, yanılmıyorsak, İznik çinilerinin yapımını başardığınızı söylüyor.iunuz. nasıl oldu bu; anlalır "7989 İznik Yılı" etkinlikleri yaklaşırken Faik Kınmlı ile İznik çinileri üzerine I nusıruz? • 30 yıldan fa/la bir süredir çini işiyle uğraşıyoruııı. Şiıııdi çınıuliği Iznik'te başlatlık. İnşallah devlel de cl atar da bıırada biı >eyler olur. Şimdi şöyle: İ976 yılında Aııkara Kocalepc Camii yapılacaklı. Minıaıı çini istediler, birkaç firma vc ben oıııek gonderdik. örnekler " H a r d t o r d " ve " d o n " testlerine tabi tutuldu. Bcnimkilcr hiç hasaıa uğramadan bu tcstlerden gcçti. 400 sayfalık raporıı bendc ınevcut. Benim çinilerimc40'ın uzerindetcst yapıldı. Hiçbirinde sır çatlağı ve bünye dağılması yok. Çüııkıl Iznik'ın lekniği mükemmel. • Nedir özelliği? • Şöyle: Mescla bir mimari anıt zamanın tesiriyle yıpıanıyor; kubbesi çftküyor, yıkılıyor filan. Gidip bakıyorsunuz çiniler sapasağlam. Sağlamlığın (emeli çok eskilerc dayanan bir kültür. Bünye esas olarak kum, yani toprak değil mineral. Ve bu bünyeyi birbirine bağlamak için harç yerine caın kullanıyoılar. Camı öncc külçc halinde inıal ediyorlar, sonra pudra halinc getiriyorlar, bu kumıın içine camı katıyorlar ve kalıplara basıp kurutuyorlar. Pişme anında cam nıoleküllcri criyor ve kum /errecikleri birbirine bağlanıyor. • Gönderdiğiniz örnek, testlerden Faik Kınmlı, 195011 yıllarda reslm öğraniml İçin Paris'a gttmls. Blıfcaç yrf orada kaMıktan sonra Istanbul'a dAntn Kınmlı, C«MI Esat Anavan'la konuf tuktaa tonra çini unatna marak sarmı». önctleri btanbul'da, tonra KAtakya va daka soara da Iznlk'ta çlnlclllkla utnşan Kınmlı, 1987 yılından bu yana Iznlk'ta yasıyor. 16. yüzyıl taknltlnl kullanarak mimari çlnl yapımı Oftflna çaliftotını sAyteyen Kınmlı'nın, Beladlya Baskanlığı atkl adaylanndan Efref Erotlu II» Mrilkta kurriuklan bir çlnl atelyesl var. Faik Kınmlı, yaklaşık 4 ay 6nca Iznlk'ta, bir de saramlk itelyesl açtı. başarıyla çıktığma göre, üretimi yapmayı düşUnmediniz rni? arttınp kurdurdum; ama fırınlar lokal olarak kaldı. GUnümUzde bu işlcr sanayi haline dfinüşüyor. Kütahyalılar da, biz ne yaparsak satıyoru/ diyerek fa/la bir emeğc girmeye yanaşmıyorlar. Nitekinı bugün Kütahya layans sanayiidir. • Sonra îznik'e rni geldiniz? • Evet. Ycr arıyorum, bulunmuyor. Yalnızım, olmuyor; neyse sonradan buranın eski belediye başkanı adaylanndan Eşref Kroglu'nu yanı nıa aldım ve onuıı arsasına kurduk atelyeyi. Fırını, canıi yapan bir ustaya kcndim başında durarak yaptırdım. Şimdi çini lek pişirimde olur, iki pişirimde de. Biz iki pişirim yaptık ve çıkan parçayı attım. Ikinci defada iki parça çini hazırladım, f'ırına verdim, gece gündüz uykusuz, ledirgin bckliyorum. Piştikten sonra baktık ki pırıl pırıl çiniler. Nur gibi ikisi de. Işte o zaman beniın üzerimdcn, bir ateşten gömlek çıkmış oldu. • Desenleri nasıl yupıyorsunuz, özgün bir şeyler deniyor musunuz? • Iznik'in süslemcleriııde iki ekol vardır: Slilize dekorlar ve natüralisl dekorlar. Biz daha çok natüralisl dekorları alıyoruz. Çünkü natüralist dekorlar, esas Osnıanlı dekorlarıdır. Stilizc dekorlar, daha çok Doğu'dan etkilcnmiş, mesela Tebrlz ya da Herai ekollerinden. Onlar büyük süsleme meklepleridiı. Biz 16. yüzyıl üzerine çalışıyoruz. Süslemeler onlar. Yazı işlerine gelincc; bugün hattatlarıtnı/ var. Mescla Macaristan'daki Giil Baha Türbcsi'ne bir "Allahüekber" istediler, hattat Mahmııt llncu'ya telefon ettik, o yazdı. • Şimdi biraz tarihe dönelim. Siz bir ara Topkapı Sarayı'nda incelemelerde bulundunuz. İznik çiniciliğinin kaybolmu aebepleri neler? • Osmanlı'da padişahlar başarılı saııalkârla • Ankara Koeatepe Camii'nin yanı sıra, bcn birkaç yarışma daha kazandını; lngiltcrc'de bir caminin çinilerini ka/.andım. Bursa Ye^il Turbc1nin restorasyonunıı kazandını; ajııa yaptırılmadı. Tek olduğum için, itimat veremiyoruın iıısanlara. Onlar şirketlerle temas kurınak istiyorlar. • Burada çini fınmnız var. Bir ara Ktttahya'da bulunduğunuzu da öğrendim, ne zaman kurdunuz bu fırını? • Ben Iznik'c 1987 yılında geldim.Aslında 25 sencden beri gelip gidiyorum; ama iki senedir devamlı bıırada yaşıyorum. Yaşım ilerliyor, bir kenara çekileyim duygusu geldi, lakat dedim ki, bu kadar emek verdim filan. Önce Kütahya'ya gittim. Üç scne orada kaldım. İznik fırınları 8