Katalog

H A F T A N I N KO N U Ğ U 'Bir şarkıyı toplamak, yıllar alıyor' Engizlsyondan kaçıp Osmanlı Imparatorluğu'na sığman Musevi topluluklannın, "Sefarad"larm müziğini derleyen, çalan ve dillendiren Jak Esim, Batılı araştırmacıların, bu müziğin Doğu kaynaklı oluşunu gözardı ettiklerini belirtmekte... • . Bekl Bardavld İspanyol kökenli Yahudilerin müziğini derleyen Jak Esim anlatıyor: Ç içcgi burnunda bir gelin olan gcnç ve güzel karıstnı bayramda seyranda, gece veya gündüz yalnız bırakıp skleroze beyinlere, görmeyen gözlere, duymayan kulaklara, yürümeyen ayaklara ve anımsamayan belleklerin yanı başına koşmak... Ve şarkı toplamak... Işte Jak Esim'in evleıuneden önce ve evlendikten sonra, delikanlılık çağından bu yana yıllardır sürdürdügü bir eylem, aşk ılc, yürek ile, kendi kültür geçmişine olan tüm gönül borcu ile!.. Çünkü beş on yıla degin JudeoEspanyol geleneğin temsilcisi sayılabilecek yaşlı insan kalmayacak ve bu "canlı müzeler" sonsuzluğa doğru yol alacaklar... Jak Esim de 1942'lerde "tspanyul Engizisyonu"ndan kaçarak Osmanlı tmparalorluğu'na sığınan Musevi topluluklannın, "Sefarad"ların Osmanlı kultüründen de esinler alarak oluşturdukları kültürün peşinde... "Benim amacım" diyor, "Elden geldiğlncc toplamak, toplamak... Ba~2ı sevgili yaslılanmız hcniiz yaşarken, agızlanndan, gırtlaklanndan, bclleklerinden bir dize, bir ses, bir sozcuk, tek bir nota, bir armoni toplamak. Çıınku bıiliin bir şarkıyı bir yasjı soyleyemiyor; ya anncsinden duymuştur yalan yanlış ya da tümunü anımsamıyordur artık. Bu nedenle çogu kez bir şarkıyı, birçok kişiden dinleyerek ve yıllar sonra tamamlayabUiyorum. Bunun için sabnm sonsuı. Ve nc acıdır ki bir ay sonra, bir hafta sonra, hatla ertesi sabah o yaşlı oluyor. Ancak bana verdigi o tek sozcuk bile sonsuza dek süniyor, tum minnetimle... Ve o yaslıyı ben asla unutamam, ailesi unutsa ben unutmam..." Bu iözlcr, künunun dışınddkı bir ınsana iazla 'pulclik' gelebılir. Ama vaptığı ışe tutkuyla sarılmasım bılcn, iğne ile kııyu kazan bırçok insan, Jak Osim'in heyecanmı kendı yureklerinde hıssedcccktır. Bı/ de kendısıne muzık alaııında düğunıienen bu yuğun çabayı sorduk. . • Muzık yaşamınızı bıze anlatır ırmınız7 • Sonradan Yunanıstan'a gidcn Slelyo Melahrinos'tan 4 yıl şan dersı aldım. <jitarist Moreno Barokas'tan bazı tekniklcr öğrendim. Bir konservatuvar yaşamım var. Çiçek Kurra'nın şan öğrencısı oidum. Ve sürekli çalıştım, çok çok çalıştım. Bu arada birçok grubumuz oldu ve Batı müziğı tarzında farklı yorumlar yaptık. 1978'dcn bcri "Duch Chapell Kantata Koro ve Orkestrasr'nda bariton olarak amalörcc klasık oratoryolan yorumluyoruz. örncğın Bach, Forct, Mozart, Haendcl gıbı... Her yıl başka bcstecılerin oratoryolarını ieslendıriyoruz. William Edmonds'un orkestra şetiiğinde yaklaşık 60 kişiyiz. • Derlemelermız hangı konularda? • Bilinçli olarak kendi Sefarad halkımın müziklerini derliyorum. Sefarad, İspanya kokenli alsnında, "Henflz yolun ba?ında" oldujjunu surekll ylnaleyan Jak Etlm, aslında başanlı bir Işadamı. Ve 1958 Şlşll Llsesl'ndekl yıllarının hemen ardından Işadamlığına soyunmuf... Ancak tüm gençllk yıllannı dolduran müzlk, dlslpllnll bir araştırma çabası onun en böyük uğraşı. Jak Esim, 196S Ankara doğumlu eşl Janet Eslnri de müzlk çalışmalannın Içlne çeklverml$ hemen. 1983 yılında avlenen çlftlnln bir buçuk yaşında bir oğullan »ar... Yahudi'yc vcnlcn addır Derlediğıın şarkıların ıçinden scçtiğım parçaları yorumlamaya çalışıyorum. 1985'ten 87'ye, Cem Iki/ ılc bırlikte yorum çalışmaları yaptık, Çckirdek Sanal F.vi'nde, Bilsak'ta. Son olarak cşım Janel Esim ve Erkan Ogur ile çalışmalanmızı tamamladık. • Yurtdışında kasetleriniz pek çok çalmıyor, biliyoruz, kaç kez ben de rastladım.. • Birçok ülke, radyo ve televizyonlarmda yayınlar yaptı. Ve bu istasyonlar, kayıtlarımızı sürekli dinleyicılerine sunmaktalar. Örncğın tspanya Radyosu "Radyo Ekslerior de la Kspanya"da dinlcıiyor bizi. Belçika Radyosu, israil Radyosu, Fransa Radyosu, Batı Almanya ve daha birçok istasyonlarda kasetlcrimiz çalınıyor. Ayrıca tspanya TV'sı, 1987'dc bizlerle Pier Loti'dc bir film yaptı ve mu/jğımızı bir dızı ıçındc tüm dunyaya sattı. • Sanırım bir hayli lamndımz... • Doğrudur. Radyo istasyonlarından dolayı çok kutlandık, çok tanıtıldık ve dünyanın dört bir yanından mektup ve telgraf yağdı. özelliklc kasctlerlm sürekli istenıyor, sürekli yeniden basılıyor. Gerçekten dış Ulkelerdcki bu başarımız bizleri çok ınutlu edıyor. • Mtizık eleştirmenlerı çok olumlu yorumlar yaplılar, hep okuduk; hem Türk basmında hem yabancı basında. Bu konuda sizın dıifünceniz nedir? • Yalnı? müzik eleştırmcnleri değil, dinleyicilcrden de beğenı tupladık. Mü?ikteki tavrım. yıllarca surcn akademık yatınının evrenscl olması için vcrdığım çaba, tolkloıık öğclcri temel almam ve o öğclcrı ışleme ve de üstclık, müzik ortamının bu tür müziğe aç olması... Biliyoruz, gıiııümüzde müzik elektronıkleştı. Stüdyolarda altyapıyı, tek bir kişı bilgısayar aracılığı ile yapabiliyor. Bizinı çalışnıamız ıse akustık bir çalışmadır; doğal ses ve tonlar kullanılarak yapıhr. • Hiç elektronik enstrüman kullandınız mı? • Sadece bir şarkıda perdesız elektrogitar, iki şarkıda da yine perdesız gitar ile çalınmış elektronik yay kullandık. • Bu yarkılar nasıl gun tfiğına çıkıyor, bıraz uraiiırmalarımzdan soz eder mısınız? 8