Katalog

1938'HfcJıaziranında okurların karşısına çıkan Süpermen'in ilk sayısının kapağı ve Türkiye'de son olarak yayımlanan 'Süpermen' ciltlerinden birinin kapağı. Yeşilçam'ın 'Superman'leri Agah Özgöç VÎIerçekte, 1969'lu yıllardan bu yana belli süreler içinde beyazperdede ızlediğımiz "yeril sUperman'ler"in ana kaynağı, çlzgl roman"lar, sinemadakı "vatan"ı Amerika'nın çizgi romanlarıdır. 1938 yılında bir "billmkurgu çlzgl roman"ı olarak ABD'de doğan "Süperman," Türk Sıneması'na nasıl yansıdı? Yeşilçam'da "İlk Süperman fllml", 1969 yılında çevrıldı Kayahan Arıkan'ın yönetmenliğini yaptığı bu yabancı kaynaklı kahramanın filmi, "Süperman Fantomaya Karşı" adınt taşıyordu Yıllarca, uçüncü sınıf Istanbul sinemalarında makinistlik yapan Kayahan Arıkan'ın bu fılmi, 1950 yıllarından önceki 32 kısımhk Amerikan seriyal lilmlerin etkıleriyle tıka basa doldurulmuştu. Yani bu eskı sınema makinisti, "Süperman Fantomaya Karşı" da "Yüzbaşı Amerlka" ve ' Dev Adam" gibi iki devreli yabancı filmleri izleyip, belleğinde kalan trükleri kullandı. Ve bu türdekı "ilk film"in "yerli superman"ı da Yasar Güçlü'ydü. 1971 yılında ise Cavit Yürüklü yönetiminde isim değiştiren "Süperman", biraz daha yerlileştirilerek "Süper Adam" olarak çevrildi Gerçekte değışen bir şey yoktu Garip giysılerı içindeki sıyah pelerinli ve göğsünde (S) harfını taşıyan kahraman, bazı küçük değişikliklerin dışında aynı kahra Comics'in mudürü Jenette Kahn, Süperman'de bazı değişikliklerin olmasını istemiş: Bundan böyle Süperman terliyor, tuvalete gidiyor, ağırlık aletleriyle vücut geliştiriyor. Yaratıcılarının belirttiğine göre, "aslan burcundan olan" vc "son iki seçimde oyunu Reagan için kullanan" SUperman'in başaramadığı şeyler de var: Süperman, derisinin delinmezliği göz önüne ahndığında, aşı olamıyor ve kan testi yaptıramıyor. Süperman'e hayat veren Jery Siegel ve Joe Shuster, bugün 73 yaşındalar. Siegel'in ilk düşündüğü haliyle Süperman, Time Dergisi'nde yine Siegel'ın ağzmdan ^öyle aktarıiıyor: "Lisede okurken, giiniin birinde bir gazetecl olabilecegimi diişündüm. Ve benim varlığımdan bile haberi olmayan, ya da haberi olup da umursamayan güzel kızlara âşık olduğumda... Aklıma şoyle bir şey geldi, ya benim herkeste olmayan birlakım giiçlerim ol saydı, mesela yuksek binalardan atlamak ya da otomobilleri saga sola savurabilmek gibi.." Nitekim Süperman'in ünlü "Lois Lane"i sınıfın güzcl kızı Lois Aımterimiş. Time'ın yaptığı görüşmede, şu sırada Cleveland'da bir bUyükanne olan Lois Amster, gerçekten de o günlerde ne Siegel'i ne de Shuster'i ciddiye almadığını söylüyor. Bu düşünceler içindeki Siegel, 1934'te uykusuz bir yaz gecesınde Kryptonlu bir bilım adamının oğlu olan, şezegendeki bir patlamadan sonra bir kapsülün içinde dünyaya düşen ve çocuksu/ bir çift tarafından bulunarak büyütülen, insan üstıı guçlerini insanlığın iyiliği için kötülere kar^ı kullannıak üzere eğitilen utangaç gazeteci "Clark Kcnf'i hayal edip soluğu Shııstcr'in evinde aldığını anlatıyor. O gece hırsla Siegel yazdıkça Shuster yazılanları resımliyor. Yarattıklarının heyecanı içinde "mallarını" ilk satişa çıkardıklarında, "gclişmemiş, yetersiz, aceleye getirilmis" eleştirisiylc karşılaşıyorlar. Yarım asır sonra SUperman artık 250'den fazla gazetede yayımlanmış, 13 yıl boyunca radyo programlarında yer almış, 104 dizilik televizyon serisi olmuş, çizgi fılmlcr, romanlar doldurmıış "bir kurum" olarak nitelendiriliyor. 50 ytl önce Siegel ve Shuster'in eserini ve yayın hakkını aldığında Dedeclive Comics, sayfa başına 10 dolar ödemiş. Dugün orijinal sayfalarından birinin değeri, en az 35 bin dolar. Süperman'in toplam değerinin ise 1 milyar dolar olduğu söyleniyor. Ne Siegel ne de Shuster bu hazineden payını alabilmiş değil. Los Angeles'ta birbirlerinden üç blok ötede oturuyorlar. Siegel kalp hastalığı çekiyor, Shuster ise kör olmaktan mustarip. Elli yıl önce yarattıkları efsanenin kendilerinı çoktan aşan "başı boş" gidişini sessizce izliyorlar. Her ikisi de 73 yaşında olan iki kafadar, "Supermanleri"nin yaş günü partisine katılamadılar. Sinemada "Süperman" nereye gidiyor? Atillâ Dorsay üpermcn", ya da özgün yazılışıyla "Süperman", özellikle 1930'lu yıllarda ABD yayımcılığında "bir çığ gibi" ortaya çıkarak büyüyen resimli romanların en ilgi çekici kahramanlarından biri... Kripton gezegeninde doğarak, gezegenin uzay düzeninde meydana gelen değişmeler nedeniyle yok olacağını sezen anababası tarafından "güvenli bir yaşam" için dunyamıza gönderilerek orada büyüyen ve "aslan gibi" bir delikanlı olduktan sonra, ait olduğu gezegenden (ve biraz da Amerikan usulü beslenmeden) gelen inanılmaz gücüyle olmadık işler beceren bu görkemli "üstürî adam"ın öyküsü, Jerry SiegelJoe Shuster ikilisinin elinden çıkmaydı. "Süperman" resimli romanı, özelİikle 1930'lardaki büyük ekonomik bunalımın yığınlarda oluşturduğu yıkıcı etkileri giderme ve her belanın üstcsinden gelen üstün yaratıklara inanç yoluyla kitlcleri rahatlatma biçiminde bir işlev gören iletişim araçlarının tipik örneği olarak da nitelenebilir. Sonraki yıllarda da varlığını sürdüren bu resimli romanın sinemaya aktarılması ancak 1940 sonlarında oldu. Spencer Gordon Bennett adlı 1893 doğumlu (ölüm tarihi bilinmiyor) bir yönetmvnin elinden çıkmaydı, ilk filmler... Kendisi de oyunculuk ve "sluntman'Mikten gelen Bennett, daha sessiz film döneminde kinıi seriyallere imzaiinı atmıştı. Ama asıl ününü 1940'larda yaptı ve "Zorro", "Brick Bradford", "Balınan ve Robin" gibi seriyaller yönetti. Thomas Carr'la birlikte yaptığı ilk "Süpermen" 1948 tarihini taşıyordu ve başrolde Kirk Alyn adlı oyuncu vardı. Fil "S Süpermen filmlerinin son bhramanı Chhstopher Reeve, New York damlarında... min seriyal meraklıları arasında kazandığı başarı üzerine, 195O'dc bir dcvamı çekildi: "Atom Adam Süperman'e Karşı." Süperman, daha sonra uzun bir süre unutuldu. Taa ki 1970'lerde Unlü babaoğul yapımcı Alcxander ve îlya Salkind, bu diziyi tozlu raflardan indirinceye dek... Bu kez sinema, bu resimli ronıan kahramanına, sinema teknoloiisinin inanılmayacak denli gelişmiş son marifetleriyle yanaştı. Süperman'in göklerde uçması, çöken bir köprünün yerini alarak bir treni kurtarması, "arzın merkezine" dalarak bir depremi durdurması (!), bozulan bir uçak motorunun yerini alması gibi sıradan (!) işleri öylcsine baş döndürücü bir görsel şölen halinde anlatılıyordu ki, küçüklcr kadar büyükler de kolayca baştan çıkıyordu. Christopher Reeve'in gösterişli fiziğini verdiği kahramanımn yanı sıra, anababada Marlon Brundo ve Susannah York, "kötii adam" Lex Luthor'da Genc Hackman ve daha birçok ünlü oyuncu, filmde gözüktuler. Richard Ronner'in yönettıği filmin büyuk ticari başarısı uzerine, 1980 ve 1982'de bu kez Richard Lesler'in yönettiği, olaylara daha ironik bir tavırla yaklaşan ve komik rölyefi ortaya koyan "Süperman 2 " ve "Süperman 3 " yapıldı. Yine bir Ingiliz yönetmeninın, Sidney Furic'nin yönettiği 1987 yapımı son "Süperman 4 " ise hcrinin en başansız filnıi sayılıyor. Süperman mitosunu, gerek resinıli roman, gerekse film olarak soııuna gelmiş sayabiliriz... D Ve Yefllçam'da bir •Supvmen': "Dtvler Gellyor" lilmlnd» (1970) £ n w Ozer, Ferl Canael II». mandı. Bu rolde de Levent Çakır oynadı. Aynı yıllarda, "Devler Gellyor" adıyla çekilen filmin yonetmenı Tunç Basaran, "Süperman "i de Enver özer'dı. Ve her iki kahraman da "Kızılmaske" ve "Fantoma" çizgi romanlan karışımından oluşan "üsMtn adam" tipleriydi ve bu "yerlı kopyalar", birer "maskeli süperman" olarak seyircinin karçısına çıktılar. Bir yıl sonra. bu türde iki film daha izledik: "Süperman Gellyor" ve "SUper Adam İstanbul'da". Gene Cavlt Yürüklü'nün yönettiği ilk filmde, Okan Demlr oynadı. ikincisinin yönetmeni ise Yavuz Yalınkılıc, garip giysıli uçan adamı da Erol Vatan dı. Bu 'Kokü dışanda' kahramanların Türk sinemaaındakı "moda"sı, 1979 yılla rında tekrar hortlayıp "Süpermanlar" ve "Süperman Dönüyor"la sürüp gittı Cüneyt Arkın'ın başrolünü oynadığı "Süpermanler"i italyan yönetmen Italo Martlneghl çekti. İtalyan yönetmenın fılmınde bu kez bir değil, üç Süperman'in seruvenlerı sergilenlyordu. Görüldüğü gibi, Türk slnemasında süperman, artık Nasrettin Hoca'nın tenceresi misali, 'doğurmaya' başlamıştı. Her şeye rağmen Yeşilçam'da bu "ma da", hâlâ devam ediyor Işte şu günlerde yeni bir film daha çekılıyor Adı "Süpermen Gangsterlere Karşı." Oğuz Gözen'ın bt filmınde de Batı Muzığı sanatçısı Erol Büyükburç'la eşı Emel Buyükburç oynuyor Bu da yenı bir deneme. Yani bu yıl "alle boyu bir Süperman fllml" izleyeceğizl L 13