Katalog

SAÖLIK Erdal Atabek! Çabuk yoruluyorsanız... Sebzeler rehberı Demir eksikliğine dikkat! Ülkemizde yapılan geniş bir araştırma, demir tüketiminin ailelerin yüzde 8.2'sinde çok düşük, yüzde 31.6'sında normalin altında olduğunu ortaya koymaktadır. abuk yoruluyorsunuz, dikkatinizi uzun süreli toplayamıyorsunuz, belirli bir rahatsızlıgınu olınadıgı halde kendinizi pek iyi hissetmiyorsunuz." Kuşkusuz, bu durumun birçok nedeni olabilir. Bu nedenlerden birisi de, belki, demir eksikliğidir. Demir eksikliğinin kendi adını taşıyan bir tür kansızlık (anemi) yaptığını biliriz: "Demir eksikliği anemisi." Bu tür anemide, eritrosit (alyuvarlar) sayısı normale göre azalır, kanın demirli pigmenti olan hemoglobin miktarı azalır. Ancak, demir eksikliğinin, henüz kansızlık ortaya çıkmadan kendini gösteren erken döneminde "çabuk yorulma belirtisine yol açabileceği bilinmektedir. Böyle bir dıırum, her zamankinden daha çabuk yorulma, dikkati bir konuda uzun sureyle toplayamama, kendini iyi hissetmeme şeklinde belirgindir. Kan sayımında eritrosit sayısının ve hemoglobin miktarının normal ya da normale yakm olması "demir eksikliği" olmadığını göstermeye yeterli değildir. Plasma dcmirinin ölçülmesi, daha ayrıntılı ölçümlerin yapılması, alyuvarların biçimlerinin incelenmesi gibi günlük pratikte yapılmayan bazı araştırmalar gereklidir. Bu incelemcler bile her zaman gerçek durumu yansıtmaya yeterli olmaz. Demir, çok yönlü, çeşitli işlevleri olan bir elementtir. En önemli görevi, kanın demirli pigmenti olan hemoglobinde, solunumla alınan oksijeni dokulara taşıınaktır. Dokulara ulaşan oksijen, besin maddele30'unda normal olduğunu göstermiştir. özellikle, çocuklar, gençler, gebe kadınlar, emzikli kadınlar gibi yaş ve cins gruplarında demir eksikliğinin daha sık görüldüğü, daha kolay geliştiği bilinmektedir. Kadınların âdet kanamalannın demir kaybının bir kaynağı olduğu dikkate alınırsa, kadınların bu konuda daha büyük bir risk altında olduğu anla^ılır. Demir eksikliğinin önemli bir nedeni, yetersiz ve yanlış beslenmedir. Demir besinlerle alınır. Ancak, besinlerde bulunan demirin emilmesi, bütün besinler için aynı değildir. Bitkisel besinlerdeki demirin % 15'i emilebilir. Hayvansal besinlerdeki demirin emilme oranı % 1020'dir. Ayrtca besinlerdeki emilimin olabilmesi, sindirim sisteminin durumuna, bedenin demir bakımından yetersizyeterli durumuna bağlıdır. Demir enıilimi kişiden kişiye değişir. Demir eksikliğinin bir diğcr nedeni, çeşitli kanamalardır. Bu yolla kaybedilen demir miktarı da, kanamanın süresine, şiddetine bağlı olarak değişir. Gebelik, büyüyen fetüsün gereksinmesi nedeniyle, emzirme de bebeğin gereksinmesi nedeniyle annenin daha çok demir almasını gerektirir. Çocuğun büyümc çağındaki gereksinmesi daha dikkatli demir alımını zorunlu kılar. Oysa, gerek ekonomik nedenler, gerekse beslenme konusundaki bilgisizlik, sağlık konusundaki aldırmazlık, ülkemizde demir eksikliğini yaygın kılmaktadır. Pırasa Sevilen ktş sebzelerinden ^ ^ "pırasa", krymayla ptşirilen sıcak yemeği, zeytinyağlı soğuk yemegi (biraz pirınç, havuçJa pişirilir), kızartmasi (yoğurtla yenılir) sebze çorbasındaki yeriyie soframızda belirli bir yer tutar. Fiyatının yüksek olmaması nedeniyte Batıda "yoksul kuşkonmazı" dendiği rivayet olunur. Adının "pürhasse"den ge4diği söylenir ki, mineral ve vitaminden yana zenginliği doğru oJduğunu düşündürtür. Kalorisi düşüktür: 100 gramında 27. Protein 1.8 gm., yağ 0.4 gm., karbonhtdrat 4 gm. Mlneral değerteri: Sodyum 5 mg., potasyum 260 mg., kalsiyum 120 mg., fosfor 34 mg., magnezyum 20 mg. demir 2 mg.. riyle alınan temel elemanların yakılıp enerjiye dönüşümü için gereklidir. Oksijensiz hayat olmaz. Demir, ayrıca, kaslarda bulunan myoglobin, önemli enzimler sitokrom, sitokrom oksidaz, peroksidaz, katalaz'ın yapısında bulunur ve metabolizmanın işleyişine aktif olarak katılır. Ülkemizde demir eksikliği yaygın Ülkemizde yapılan geniş bir araştırma, demir tüketiminin ailelerin % 8.2'sinde çok düşük, % 31.6'sında normalin altında, < % 30.2'sinde kabul edilebilir sınırlarda, % Ne yapmalıyız? Dikkat edilecek nokta, demir eksikliğinin önemini bilmektir. Demir eksikliği önemli bir konudur, çözümü de bizım dikkatimizc bağladır. 1. öncelikle, demir eksikliğine neden olabilecek bir durum bulunup bulunmadığı araştırılmalıdır: Çocuklarda bağırsak paraziti, bedende var olan bir sürekli enfeksiyon odağı, sindirim sistcminde gizli bir kanama, kadınların âdet kanamalannın uzun ve şiddetli sürmesi gibi. 2. Beslenmede gerek hayvansal, gerekse bitkisel demir kaynakları bilinmeli, bunların belirli ölçülerdc alınması sağlanmalıdır. Hayvansal besinlerde, etler, karaciğer, dalak, yumurta uygun demir kaynaklandır. Bitkilerde yeşil yapraklı sebzeler (ıspanak, semizotu, yeşil salata, marul, maydanoz gibi), kuru fasulye, soya fasulyesi gibi tohumlu sebzeler demirden zengindir. Çocuklara sabahları reçel yerine pekmez yedirmenin bu bakımdan daha yararlı olduğu bilinmelidir. 3. Demir eksikliği durumunda uygun bir demir sağaltımı, eksikliği gidermek için yeterlidir. Aşırı demir alımının yanlış olduğunu, demir birikiminin bazı hastalıklara yol açtığım da anımsatalım. D Sebıelet ıçtnöe pımsa i/Uanuı yuhu en agır olanlar dan Ağır kafa travmasında ilk saat | Yurdumuzda "trafik kazası" adındaki salgın ve öldürücü topluınsal hastalığın hangi boyutlara ulaştığını her gün görüyoruz, okuyoruz. ' Bu kazalardaki ölüm oranının yükselmesinde, kazadan sonraki ilk dakikalarda, ılk saat içindekı o çck değerli dakikalarda ne yapılacağının bilınmemesı, yardım yapılamaması Düyük bir rol oynamaktadır. Brftlsh Medical Journal'de yayımlanan bir yazı, bu konuya dikkat çeKmekte, yapılması gerekenleri şöyle sıralamaktadır: 1. Yaralı rahat soluk alabiliyor mu? Bu sorunun yanıtı, "Hayır"sa, öncelıkle hava yolları temızlenmelidir. 2. Kan basıncı normal mi? Eğer, kan basıncı düşükse normale dönmesi ıçin gerekli önlemler alınmalıdır. 3. önemli kan kaybı var mı? Bu sorunun yanıtı "Evef'se, kan kaybının durması sağlanmalıdır. Kan basıncı normale döndürülmemiş bir yaralının ambulensa konulup gönderilmesi yanlıştır. Solunumu rahatlamış, kan basıncı normale döndürülmüş bir yaralının tam bir muayenesı yapılmalı, kafatası kırığı, omurga kırıgı, kol ve bacak kırskları, karın organlarında kanamaya yol açan yırtılmalar olup olmadığı araştırılmalıdır. Kırıkların alete alınması, antlbiyotik ve tetanoz toksoidl gerekiyorsa, bunlcın yapılması sağlanmalıdır. Yazıda, ancak bütün bunların yapılmasından sonra hastaların sevk edilmesı gerektiğl belirtilmektedir. Yazı şöyie bıtmektedir: "Ağır kafa travmalarında uygulanacak tedavi sırasında hıçbır zaman paniğe kapılmamak ve kafa dışı bütün anomalı ve lezyonları bulup duzeltmek şarttır. Amaç, nöroşirurji uzmanına kazadan zarar görmüş, ancak pertüzyon ve oksijenasyonu eksiksiz devam ettirilmiş bir beyin teslim etmektir. Hastaya yaşama şansını en fazla tanıyacak olan uygulama, budur."ü Vltamin değerteri: Sebzeler içinde yüksek sıradadır: A vitamini 333 mikrog., E vitamini 2 mg., B. vitamini 0.12 mg., B Î vjtamini 0,6 mg, niasin 0.5 mg., C vitamini 25 mg. Mineral ve vitaminlerin pırasanın yapraklarıyla birlikte kullanılmasını gerekli kıldığını belirtelim. Dikkat edilecek bir nokta da, bütün sebzeler gibi pırasanın da B grubu vitaminler ve C vitaminlerinın önemli ölçüde kaynama suyuna geçtiğidir. Eğer, kaynama suyu atılırsa, bu vitamin değerleri düşecektir. Bu bakımdan, sebzelerin kaynama suları atılmamalı, yemeğin içîne katılmalıdır. Her gün çarşıda, pazaraa buiduğumuz pırasayı soframıza getirmelı, sıcak olsun, soğuk olsun yemeğini listemizde sık sık işaretlemeliyiz. Gerçek bir "pürhasse"dir. D 17