Katalog

Cumhuriyet Ankara 271/11 Eylül 2009 ÖNCE SAĞLIK Dr.AliEnginGÜRKAN AcilServisYatanHastaBölümYöneticisi email: agurkan@mesa.com.tr B Yanıklarveİlkyardım asit bir yanıkla ciddi bir yanığı ayırt etmekte ilk adım; yanığın derecesini saptamak ve vücut dokularının ne kadar etkilendiğini anlamaktır. Yanıklar, cilt tabakalarının etkilenme derinliğine göre birinci, ikinci ve üçüncü derece yanıklar olmak üzere sınıflandırılırlar. Yanıklar vücudun etkilenme yüzeyine göre şöyle hesaplanır (Dokuzlar Kuralı): Baş yüzde 9, kollardan her biri yüzde 9, bacaklardan her biri yüzde 18, gövdenin ön tarafı yüzde 18, gövdenin arka tarafı yüzde 18, üreme organları yüzde 1. Klasik olarak, yüzde 20 ve üzerinde olan yanıkların hayati tehlike yaratabileceği kabul edilir. Beraberinde görülen diğer yaralanmalar veya hastalıklar (diabet, kalp, kronik böbrek hastalığı vb. gibi) yanıklar için tedaviyi etkileyen faktörlerdir. Yanan kişinin çok genç veya çok yaşlı olması, değerlendirme ve tedavi için önemlidir. Ufak çocuklarda ve bebeklerde yanıkların değerlendirilmesi daha da farklıdır. I Birinci derece yanıklar: En az ciddi olan yanık sınıfıdır, minör yanık olarak kabul edilirler. Cildin sadece epidermis denilen üst tabakası etkilenmiştir. Deri kızarır, şişme ve ağrı da görülebilir. Derinin en üst tabakası dışındaki katmanları etkilenmemiştir. Ancak bazı bölgelerdeki birinci derece yanıklara hassasiyet gösterilmesi gerekir, örneğin elayak parmakları, yüz, kasık bölgesi ve büyük eklemler sayılabilir. I İkinci derece yanıklar: Cildin üst tabakası yanmış ve dermis adı verilen ikinci tabaka da etkilenmişse, ikinci derece yanıktan söz edilir. Deride su toplanması sonucu kabarcıklar (bül) oluşur, aşırı derecede kızarıklık ve beneklenmeler görülür. İkinci derece yanıklarda aşırı derecede şişlik ve ağrı görülür. Beş santimetre ve daha ufak çapta olan ikinci derece yanıklar da minor yanık olarak kabul edilebilir. Ancak daha büyük çapta ise ya da ve elayak, yüz, kasık, kalça ve büyük eklemlerde ise mutlaka acil tıbbi yardım istenmelidir. I Minör yanıklarda yapılması gerekenler: Birinci derece yanıklar ve küçük çaptaki (5 santimetreden küçük) ikinci derece yanıklarda aşağıdakileri uygulamak yararlı olacaktır: I Yanık bölgeyi soğutmak: Yanık bölgesini akan soğuk suyun altında en az beş dakika ya da ağrı geçene kadar tutunuz. Bu uygulama pratik gelmezse soğuk su dolu bir kap içerisine batırınız ya da soğuk ıslak kompres kullanınız. Yanığı soğutmak, oluşacak şişliğin fazla olmasını engeller. Yanık üzerine kesinlikle buz su, kas dokusu hatta kemikler etkilenebilir ve kalıcı hasarlar bırakır. Üçüncü derece yanık bölgeleri kömürleşmiş siyah renkte ya da kuru ve beyaz renkte görünebilir. Yangınlarda, üçüncü derece yanığın beraberinde dumandan etkilenme de söz konusu olup zor nefes alıp verme görülebilir. I Majör yanıklarda yapılması gerekenler: Acil ambulans ve ilkyardım isteyiniz. Acil tıbbi yardım gelene kadar aşağıdaki uyarılara dikkat ediniz. I Yanmış elbiseleri çıkartmaya uğraşmayınız (sadece kişinin üzerinde içten içe yanan bir şey olmadığından emin olunuz. Duman ya da direkt ısı kaynağı olan bir nesne ile teması engelleyiniz). I Yanık bölgesi çok geniş ise soğuk su uygulaması hastayı şoka sokabilir. I Temel Yaşam Desteği açısından hastanın hava yolunu, solunumunu ve dolaşımını kontrol ediniz. I Yanık bölge ya da bölgeleri mümkünse kalp seviyesinin üzerinde tutunuz. I Yanık bölgesinin üzerini kapatınız (varsa steril gazlı bezler, yoksa ıslak temiz bezler kullanınız). Elektrik Yanıkları: Elektrikli ev aletleri yanıklara yol açabiliyorsa da, ciddi yanıklar genellikle yüksek voltaj ile meydana gelir. Elektriğin yanığa neden olabilmesi için, bir noktadan vücuda girip başka bir noktadan çıkması gerekir. Elektrik yanıkları sonucunda meydana gelen doku hasarı, dıştan görülen kısmın küçüklüğünün tersine derin dokularda çok fazla olabilir. Dokulardaki yanığa ilaveten kalp o anda ya da ilerleyen saatlerde durabilir, bu nedenle yüksek voltajlı akıma kapılmış kişi mutlaka hastaneye götürülmelidir. Elektrik akımına kapılmış kişiye dokunmamak çok önemlidir. Öncelikle akım kesilir, bunun için şalter indirilir veya eski tip sigorta ise tamamen çıkartılır. Eğer sigorta ve şaltere ulaşma olanağı yoksa o zaman, kuru tahta, lastik, plastik gibi yalıtkan bir madde ile kişi elektrik kaynağından ya da elektrik kaynağı kişiden uzaklaştırılmalıdır. Aksi halde yardım etmek isteyen kişi devreyi tamamlayacağından kendisi de akıma kapılabilir. Akım kesildikten sonra kişiye ilkyardım yapmak üzere dokunmanın sakıncası yoktur, kişinin elektrik aktarması söz konusu değildir. Temel yaşam desteği (ABC: yani havayolu, solunum, dolaşım desteği) vermeyi bilmek elektrik çarpması sonucu kalp durmalarında hastaneye ulaştırma öncesi hayat kurtarıcı olabilir. Zorunlu olmadıkça hastayı kımıldatmayınız (elektrik yanmalarında omurilik yaralanması olabilir). Tüm elektrik akımına kapılan hastalar için acil tıbbi yardım istenmelidir. Kabarcıklar oluşur koymayınız. I Yanık bölge üzerine steril gazlı bez koyunuz. Pamuk konması cildi tahriş eder ve kaşındırabilir. Yanık bölgeyi gazlı bez ile gevşek biçimde kapatınız ya da basınç uygulamadan sarınız. Böylece hava ile teması keserek ağrıyı azaltabilir ve su toplamış kabarcıklar var ise onları koruyabilirsiniz. I Ağrı kesici alabilirsiniz. I Mümkünse yanık bölgeyi kalp seviyesinden yüksekte tutunuz. Minör yanıklar genellikle ileri bir tedavi gerektirmeden iyileşirler. Ciltte pigmentasyon değişikliğine yol açarak; yanan kısmın, etrafındaki deri renginden farklı tonda olması gibi hafif bir iz bırakabilirler. Ağrının aşırı artması, kızarıklık, şişme, ateş gibi enfeksiyon bulguları açısından dikkatli olmak gereklidir. Bu durumda acil tıbbi yardım isteyiniz. Yanık bölgenin iyileştikten sonraki yıl içerisinde güneşten farklı etkileneceğini ve pigmentasyon değişikliklerine yol açacağını unutmayınız. Güneş gören bölgeler için koruyucu krem kullanınız. I Buz kullanmayınız. Buz, yanan deride direkt temas ile zararlı olacak etkiler yapar. I Diş macunu, yoğurt, tereyağı gibi maddeleri kesinlikle kullanmayınız. Düzgün iyileşmeyi önleyebilirler. I Su toplamış kabarcıkları patlatmayınız. Üstteki incelmiş deri tabakası enfeksiyonlar açısından koruyucu bir bariyer sayılabilir. I Yüzük, bilezik gibi takılar varsa mutlaka hemen çıkarınız. Bu takılar, şişlikler oluşunca sıkıntı yaratabilirler. I Üçüncü derece yanıklar: Derinin tüm katmanlarının etkilendiği üçüncü derece yanıklar genellikle ağrısızdır. Bunun sebebi sinirlerin de etkilenmiş olmasıdır. Tüm deri katmanları, yağ doku Önemli Notlar: Bu sayfa Mesa Hastanesi tarafından hazırlanmıştır. / www.mesahastanesi.com.tr 292 99 00 21