Katalog

Cumhuriyet Ankara 257/5 Haziran 2009 Elektrikte Özelleştirmenin Sakıncaları ? Turhan ÇAKAR T Tüketici Hakları Derneği Genel Başkanı üketicilerin evrensel haklarından olan temel gereksinimlerin karşılanması hakkı, ekonomik çıkarlarının korunması hakkı, bilgilenme hakkı, güvenlik hakkı ile sosyal devlet ve kamu yararı gereğince elektriği kaliteli; düzenli, sürekli, güvenli, ucuz ve gerektiğinde ücretsiz olarak kullanma hakkı vardır. Ülkemizde elektrik sektöründeki özelletrime ve yolsuzluklar hem tüketicileri hem de ülkemizi zarara uğratmış ve uğratmaya da devam etmektedir. Aşağıda derneğimizin Enerji Komisyonu üyesi olan değerli arkadaşım elektrik mühendisi Fatih Kaymakçıoğlu’nun hazırlamış olduğu yazı okuyucularımızın görüşlerine sunulmuştur. dir. Bu açıdan elektrik enerjisi maliyeti doğru hesaplanmalı ve hizmeti kaliteli ve sürekli kılabilecek bir fiyat politikası benimsenmelidir. Sosyal ve ulusal yönden topluma ve bireye karşı daha duyarsız bir özel tekel çıkması durumunda piyasadaki hakim güçler karşısında tüketiciler tek tek zayıf ve güçsüz kalırlar. Bu nedenle piyasa güçlerinin aldatıcı, yanıltıcı ve istismar edici uygulama durumdadır. Bu konuda tüketiciler korunmasız kalmıştır. Elektriğin düzenli, sürekli, ucuz ve gerektiğinde ücretsiz verilebilmesi gerekli planlama, yatırım ve bakımın zamanında yapılması ile olur. Rekabet koşulları birden çok alıcı ve satıcı olma koşuluna bağlıdır. Serbest olarak fiyat tespit edilirse, özelleşme ile oluşacak tekelleşme sonucunda tüketici korumasız kalacaktır. Tüketicinin abonelik de 220380 volttur. Sonuç olarak tüketicinin elektriği kaliteli ve kesintisiz kullanma hakkı vardır. Bu sektörde hizmet tam olarak yapılmak zorundadır. Hiçbir şekilde bu konuda ödün verilemez. Sektörde kamu zararı 50 milyar dolar büyüklüğünde olduğu hesaplanan elektrik sektöründe TEAŞ ve TEDAŞ’ın yürüttüğü tüm çalışmalar gruplar halinde serbest piyasaya bırakılacaktır. Şu anda elektrik sektörü üretiminin yarısı zaten özelleştirilmiş bulunmaktadır. “Yeni Piyasa Modeli”nin ikinci ve daha kapsamlı ayağını petrol ve doğalgaz özelleştirme süreci oluşturmaktadır. Yeni modele göre 5 yıl içinde 57 ilin konut ve sanayi sektörüne doğalgaz verileceği ve bu pazarın 180 milyar dolara ulaşması beklenmektedir. Elektrik enerjisinde etkinlik ülke genelinde her yerde ihtiyaç duyulduğunda elektriğin aynı kalitede ve yeterli miktarda olması anlamına gelmektedir. Yani, elektrik enerjisinde verimlilik kavramı salt bir teknik verimlilik yani kâr/zarar esasına değil, ülke içi dengeler ve sosyal etkiler de dikkate alınarak bir değerlendirme yapılması anlamına gelmektedir. Özelleştirme mantığıyla enerji sektörü uzun yıllar ihmal edilmiş olup ciddi yolsuzluklar ile karşı karşıya bırakılmıştır. Sektörde kamunun adım adım tahrip edilerek çalışamaz hale getirilişinin bedelini milyarlarca dolar olarak bu ülke insanı ödedi ve ödemeye devam ediyor. I Enerji özelleşmesinde bugüne kadar oluşan kamu zararı (dolar) ÇEAŞ : 276 213 010 KEPEZ: 300 491 741 AKTAŞ: 4 016 611 070 TAHKİM: 206 000 000 YİDYİ: 2 252 000 000 TOPLAM: 7 051 315 821 Elektrik enerjisinde tüketici hakları Elektrik enerjisinde planlama kavramı, ihtiyaca yönelik olarak kaynakların, üretimin ve tüketimin düzenlenmesidir. Yani tüketimin doğru tahmini, bu tahmine uygun üretim tesislerinin yer ve büyüklükleri ve kullanılacak kaynakların belirlenmesi gereklidir. Planlamanın kısa, orta ve uzun vadeli olarak üç aşaması vardır. Kısa vade, genellikle mevcut kapasiteler ve esneklikleri üzerinde kuruldur. Orta vade, kapasitelerin, denenmiş ve güvenli teknolojilere dayalı olarak arttırılmasıdır. Uzun vade ise alternatif seçenekleri de içerek şekilde, tüketimdeki dalgalanma ve değişimleri dikkate alarak yeni üretim tesislerinin kurulmasına yönelik ve iletim ve dağıtımdaki yatırımları da kapsayacak şekildeki tüm çalışmalardır. Ülke enerjisinde etkinlik ülke genelinde her yerde ihtiyaç duyulduğunda elektriğin aynı kalitede ve yeterli miktarda olması anlamına gelmektedir. Elektrik enerjisinde verimlilik kavramı salt bir kâr/zarar esasına değil, ülkemizin gelişmişlik ölçütlerini de içinde sosyal etkilerini de dikkate alan bir değerlendirme yapılması anlamına gelmekte larına karşı tüketicilerin kendilerini tek başlarına koruyabilmeleri ve haklarını alabilmeleri olanaksızdır. Tüketiciler korumasız kaldı Tüketicilerin ekonomik, sosyal politika ve uygulamalarda söz sahibi, temsil edilme ve karar alma hakkının var olması gerekir. Bugün uluslararası tahkim ile tüketicilerin veya temsil ettikleri dernek, kuruluş vb. ülkemizde dava açma hakkı ellerinden alınmış sözleşmesinden imtiyaz sözleşmesine kadar bilgi edinme hakkı vardır. Elektriğin düzenli, sürekli verilebilmesi gerekli planlama ve bakımın zamanında yapılması ile olur. Kaliteli elektrik enerjisini şu şekilde tanımlıyoruz: Program dışı kesintiler olmaksızın sürekli var olan, frekans ve gerilim düzeyi kabul edilebilir sınırlar dışına çıkmayan enerjidir. Tüketicilerin kullandığı enerjinin frekansı ülkenin her yanında 50 hz., voltaj da anma gerilimine göre alçak gerilim Kaçaklar engellenirse 1.2 milyar dolar gelir sağlanacak SADECE elektrik enerji sektöründe yolsuzluk boyutu 7 milyar doları aşmıştır. Bu miktar ile 4 milyon haneye (aileye) 9.1 yıl boyunca, ayda 100 kwh’lık elektriğin hiçbir bedel alınmadan verilmesi anlamına gelir. Bu, ortalama nüfusun yoksul yüzde 20’sine karşılık gelir. Sosyal devlet olmanın gereği Türkiye’nin işsiz ve alt gelir gruplarına istenirse kamunun uğratıldığı zarar ile bedelsiz elektrik verilebileceği görülmektedir. Aynı şekilde, dağıtımda kaçak kullanımın engellenmesi durumunda ek olarak 1.2 milyar dolar gelir sağlanacaktır. Bu miktar ile 6.1 milyon haneye (aileye) bir yıl boyunca, ayda 100 kwh’lık elektriğin hiç bir bedel alınmadan verilmesi anlamına gelir. T ük e t i c i H a k l a r ı D e r n e ğ i / TE L: 4 2 5 1 5 2 9 4 1 7 9 3 3 4 4 1 9 3 7 7 4 / t h d@ t u k e t i c i h a k l a r i . o r g. t r w w w . t uk e t i c i h a k l a r i . or g. t r 8