Katalog

10 AĞUSTOS 2025 2 oğanın dili çoğu zaman bize göre sessizdir ama gözlemleyen için güçlü EDITÖRDEN iletiler fısıldar. “Crown shyness”, atırlayın! yani “taç utangaçlığı” da bu sessiz Söz D iletilerden biridir. Uzun ağaçların tepelerinde, birbirlerine değmeden büyüdükleri gümüşse o ince boşluklar gökyüzüne çizilmiş görünmez sükût altın, sınırlar gibidir. Her biri kendi yerini bilir, sınırına H düşünmeden sadıktır ama aynı zamanda diğerine yer açar. konuşmamak ise Taç utangaçlığı, 1920’lerden beri gözlemlenen bir erdemdi. Şimdi bir olgu olsa da terim olarak ilk kez 1955 yılında düşünmeden konuşmak Avustralyalı ormancı ve botanikçi Maxwell bir refleks. Ralph Jacobs tarafından ortaya atılmıştır. Jacobs, Her olayda yorum özellikle okaliptüs ağaçlarını incelerken bu dikkat çekici davranışa odaklanmış; dalların doğal yapmamız, her gelişmeye olarak birbirine karışma eğilimine karşı gelen, tepki vermemiz, her kendine özgü bir düzenleme biçimi olduğunu konuda bir “duruş” ileri sürmüştür. Günümüzde bu olgu, okaliptüs, sergilememiz bekleniyor. çam, meşe ve akçaağaç gibi pek çok türde Bu aslında sosyal gözlemlenebilmektedir. Ağaçların en üst dalları medyadan gerçeğe(!) arasında oluşan belirgin boşluklar ilk bakışta doğru dolaşıma giren bir rastlantısal görünse de ardında karmaşık bir yeni toplumsal refleks zekânın izleri olduğu düşünülmektedir. Farklı gövdeler, ayrı dallar ama ortak biçimi. BERABER BÜYÜMEK bir gökyüzü… Ağaçların birbirine alan Sosyal medyada, Bazı ormanlarda bu davranış o kadar belirgindir işyerinde, sokakta, tanıyarak büyümesi, insana birbirine ki gökyüzüne bakan birinin hemen dikkatini aile arasında... Sürekli çeker: Ağaçlar adeta birbirinden çekinerek ama duyulan saygının erdemini hatırlatıyor. konuşan, sürekli tepki kolektif bir dengeyle büyür. İnsan ilişkilerinde de üreten birey, makbul çoğu zaman sınırlarımızı ihlal etmekle karşılıklı yakınlık kurmak arasında bir salınım yaşarız. Taç sayılıyor. utangaçlığı ise bize der ki: Yakınlık her zaman Çünkü artık anlık fiziksel temas değildir. Birlikte büyümek, aynı tepkilerinizin yükseldiği toprağı paylaşmak, farklı dallarla aynı toplam bir değerler DAIRESEL gökyüzünü bölüşmek de yeterlidir. bütünü var: “Trend Belki de yaşamdaki en derin bağlar, FLORA topic.” Buraya aklıselim birbirine doğrudan dokunmadan ama düşünceler pek yanında kalarak kurulur. Ağaçların sessizce uğramıyor. yaptığı gibi. Bazen yalnızca tanık olmak yeterlidir: Birinin gövdesine yaslanmadan Ama unutmayın. Ne da onun varlığına eşlik edebilmek. Şiddetsiz kadar retro duyulsa bir varlık hali... Ne eksiltir, ne bastırır. da bazen bir konuyu Gölge etmeden gölgelik olmaktır belki de en sessizlikle karşılamak, ince bağ. daha derin bir farkındalık Ağaçların arasındaki bu boşluklar görsel AYÇA barındırır. sanatlara, edebiyata, sinemaya ve pek çok CEYLAN Çünkü her tepki fikir yaratıcı alana esin verecek kadar estetik değildir, her yorum bir yaklaşım sunar. Ancak en çarpıcı ayca_ceylan olan, bu sessiz davranışın ardındaki etik düşünce sayılmaz. Hatta Taç utangaçlığına ilişkin duruştur: Birbirine zarar vermemek, alan sessizlik artık cehalet tanımak, dayanışmanın ince ayarını kurmak. değil, direnç biçimi üç temel açıklama Böyle düşününce insanın toplumsal yaşamına ne olabilir mi? kadar da benziyor. Belki de yeryüzünün en büyük Mekanik Kimi zaman öğretmenlerinden biri olan ağaçlar, mesafenin etkileşim: Rüzgârla susmak, tartışmayı yalnızlık değil saygı olduğunu hatırlatıyor bize. sallanan dalların birbirine terk etmek değil, onu çarparak uç tomurcukları kırması Taçlarımız çarpışmadan da büyüyebiliriz. Tıpkı sonucu zamanla bu alanlarda büyümenin büyütmemektir. birlikte orman oluşturan ama birbirine değmeyen sınırlanması. bu canlılar gibi. Ve belki de bu Işık algısı ve yönlendirme: Ağaçların yapraklarının Bu arada, ağaçların dünyasını bir romanın gürültülü çağda asıl yansıttığı far-red (kızılötesine yakın kırmızı) ve mavi ışığı kalbinde hissetmek isteyenler için İthaki Yayınları cesaret, herkesin algılayarak komşu ağacın varlığını fark etmesi ve büyümeyi tarafından yayımlanan Richard Powers’ın “Her konuştuğu yerde yalnızca bilinçli olarak başka yöne yönlendirmesi. Güneşten gelen Şeyin Hikâyesi” eşsiz bir yol arkadaşı. Ben doğrudan ışıkla dolaylı yansımalar arasındaki farkı ayırt eden düşünmeyi seçebilmektir. okudum, çok sevdim; doğaya, insana ve yaşama ağaç, ışık rekabetini azaltmak için diğerinden uzaklaşmayı Sonuçta düşünceler de su ilişkin derin bir rehber gibi hissettirdi. Pulitzer tercih eder. Işık paylaşılır ama alan zorlanmaz. Bu davranış, gibidir, akar ve yolunu ödüllü bu roman, farklı hayatların bir ormanda, bitkiler arasında sessiz bir iletişimin, farkındalığın ve hatta bulur. Hepinize iyi bir tohumda, bir ağacın dallarında nasıl kesiştiğini uyumun göstergesi olarak okunabilir. Hastalıklardan Korunma: Zararlı böceklerin ve anlatıyor. Ağaçların duyarlılığına, sessizliğine pazarlar. hastalıkların yayılımını azaltmak amacıyla dalların ve kolektif bilincine edebi bir ağıt gibi yaklaşan DENIZ ÜLKÜTEKIN bilinçli biçimde temastan kaçınması. bu kitap, doğayla bağ kurmak isteyen herkesin deniz.ulkutekin@cumhuriyet.com.tr kütüphanesinde yer almalı. ‘Düşünüyorum’ o halde... nlü psikiyatr Rollo May, 19. yüzyılda olmasa da bir etik özne yaratmaktır. insanlık tarihi açısından büyük Düşüncenin kendisi üzerine bir değişiklik olduğunu belirtir. düşünmesinin üçüncü biçimini Foucault Bu değişiklik, akıl ve duygunun “yöntem” olarak adlandırmakta ve Ü birbirinden bütünüyle ayrı birer birim Descartes’a gönderme yapmaktadır. olarak ele alınmasıdır. Descartes’le başlayan bu Kendilik bilgisi, kendilik kaygısının ikilik, insan kişiliğinin ikiye ayrılmasına neden iptaliyle “Kartezyen an” denilen olacak ve bunun sonuçları 20. yüzyıldan itibaren düşünme biçiminin insafına bırakılmış AYŞE ACAR Mercanlar için seferberlik kendini göstermeye başlayacaktır. olur. Akıl, entelektüel ussallaştırmaya dönüştürülüp bir Bu aşamada artık hakikate ulaşmak İŞ Bankası ve Türk Deniz Araştırmaları araç haline gelirken duygu, bulanık ve çoğu zaman için öznenin kendisi üzerinde bir dönüşüm yapmasına Vakfı (TÜDAV), yok olma tehlikesiyle baskılanan bir şey olarak tanımlanacak, gündelik gerek yoktur. Öznenin Yorumbilgisi’nin önsözünde karşı karşıya kalan siyah ve taş mercanları yaşamda, “Akılla mı yoksa duygularla mı hareket Ferda Keskin şöyle diyor: korumak amacıyla yeni bir proje başlattı. edilmeli” sorusu insanların zihninde taşıdığı temel “İronik olansa, Descartes’ın bu düşünüm biçimini “Denizlerin Ormanları: Mercanlar” mesele olacaktır. kurumsallaştırmak üzere yaptığı önemli çalışmaya adı verilen projeyle Marmara Denizi ve Fransız filozof Michel Foucault, Descartes’la ‘Meditasyonlar’ başlığını koymuş olmasıdır. Bu Kuzey Ege’de üç yıl boyunca uzaktan başlayan bu ikiliğe “Kartezyen an” ismini veriyor başlık, Descartes’ın da bir dönüşüm aradığına işaret kumandalı denizaltı araçları ile mercan ve o ana gelinceye kadar geçen tarihsel süreci Batı eder. Ama bu dönüşüm, öznenin kendisinde değil kolonileri taranacak, hayalet ağların düşüncesinde gerçekleşen üç düşünme biçimi olarak bilginin nesnesiyle kurduğu ilişkide gerçekleşen bir temizliği yapılacak ve yasadışı mercan değerlendiriyor.* dönüşümdür.” avcılığına karşı balıkçılarla işbirliği Kartezyen özne için bilmek artık “kendini geliştirilecek. İstanbul, Çanakkale ve ÜÇ DÜŞÜNME BIÇIMI bilmek” değil, yalnızca araca dönüşmüş akılla, Tekirdağ gibi illerde okullarda eğitim Pythagoras’tan Platon’a kadar uzanan süreç, ilk evren ve evrenin içeriği olan nesnelerde -kimya, seminerleri düzenlenecek. düşünme biçimini temsil etmektedir. Bu düşünme fizik, matematik, mühendislik aracılığıyla- Deniz yaşamının yaklaşık yüzde 25’ine biçiminde insan, varlığın hakikatini hatırlamakla nesneye ilişkin bilginin genişletilmesi ve nesnenin ev sahipliği yapan mercanlar, tıpkı karasal kendisiyle bir bilgi ilişkisine girmektedir. dönüştürülmesidir. Özne artık, “Düşünüyorum, o ormanlar gibi biyoçeşitliliğin taşıyıcısı Foucault’nun “öznellik” dediği şey, düşünmek, halde makineler üretebilirim” demektedir. olarak tanımlanıyor. Ancak bu ekosistem, insanın kendi kendisiyle kurduğu bir bilinç ilişkisidir. İnsanın kendi varlığıyla kurduğu bilinç ilişkisinin iklim krizine ek olarak balık ağları, süs Bu ilişki, insanın “varlık” dediği şeyi düşünmesinin iptali, aynı zamanda “düşünüyorum”un iptali ve eşyası ticareti ve akvaryumculuk gibi nesnesi haline gelmesidir. dolayısıyla kendi varlığının hakikatiyle olan ilişkinin nedenlerle tehdit altında. İnsanın kendi düşünme edimi üzerine geliştirdiği iptali anlamına gelmektedir. Düşüncenin tarihsel Projenin tanıtım toplantısında konuşan düşünme, düşüncenin kendi üzerine dönmesi anlamına süreçte “süreklilik” adı altında bir gelişim çizgisi İş Bankası Genel Müdür Yardımcısı gelir. Kendilik kaygısının başlatıcı olduğu bu kendini izlediğini söylemek, Foucault’ya göre mümkün İzlem Erdem, “Sürdürülebilirliğe katkı tanıma işi süreçte sürekli değişim için bir kendilik değildir. Bu nedenle evrensel bir özne teorisinin sunan bu tür projeleri yalnızca kurumsal serüvenidir. Bu düşünme biçiminde akıl ve duygu, peşinden koşmak beyhude bir çabadır. sosyal sorumluluk değil, bir gelecek borcu birbirinden ayrı tecrübeler olarak tanımlanmamaktadır. Bu yüzden “bir şeyin ne olduğunu sorgulamak olarak görüyoruz” dedi. Foucault’nun sözünü ettiği ikinci biçim, özellikle yerine ilişkileri vücuda getiren pratikler tarafından TÜDAV Başkanı Prof. Dr. Bayram “Stoacılık”ta kendini gösterir. Kendilik, bir hatırlama o şeyin nasıl kurulduğunu” anlamaya çalışmak daha Öztürk ise Akdeniz havzasındaki sıcaklık değil, hem düşünülen şeyin hem de düşünen öznenin yerinde olur. artışına ve taş mercanlarda gözlenen bir sınanma ve aynı zamanda eğitim sürecidir. beyazlaşma sorununa dikkat çekti ve Hegel’in “Düşüncede erdemlerden söz eden ama * Michel Foucault, Öznenin Yorumbilgisi, “Yavaş büyüyen ve hassas yapıya erdemlerin genişletilmesine hiçbir katkı sunmayan” çev. Ferda Keskin, İstanbul Bilgi Üniversitesi sahip bu türlerin korunması, deniz biçiminde betimlediği Stoacı bilinçte amaç, somut Yayınları. ekosistemlerinin devamlılığı için kritik önem taşıyor” dedi. Birlikte var olmak: Taçların utangaçlığı