Katalog

21 AĞUSTOS 2022 4 Ölümün tam olarak anlaşılması uzun yıllar süren tartışmalarla oldu En zor karar... Ölüm her insan için kaçınılmaz, burası kesin ancak bir insan ne zaman ölü kabul edilir? İşte tıp dünyasını yüzyıllarca bir tartışmanın içinde bırakan asıl soru bu. ames Magee ABD’nin devam ettiğinin herkesçe görülmesi üze- yaŞam Boston kentinde, 25 Hazi- rine yoğun eleştiri almış ve yaşadığı kenti Günlü Ğü ran 1858’de işlediği suçlar- değiştirmek zorunda kalmıştır. dan dolayı ölüme mahkûm Ölümü belirleme yarışması Jedildi. Suçu ağırdı ve o dö- Peki, bu kararı verirken nelere dikkat nemki yasalar gereği yalnız ölü- edilmeliydi? Soru insanlık tarihini her za- me değil, halka açık bir inceleme- man işlek tutmakla beraber standardizas- ye yani otopsiye de mahkûm edil- yon elde edilene dek de pek çok sorun- mişti. Otopsisine katılmak için la karşılaşıldı. Bu açıdan 19. yüzyıl ayrı Harvard’dan gelen doktorlar ay- bir öneme sahip. Viktoria çağı denen tarih nı zamanda ölümü tespit için mua- Ömür aralığında ölüme ayrı bir ilgi duyulmuş- yene de yapacaklardı. Magee asılır- Tanyel tu. Önde gelen sorunlardan biri de insan- ken dinleme aletiyle kalp sesleri iz- ların diri diri gömüleceği endişesiydi. Bu lenmeye başlandı. Önceleri dakika- amaçla 1837’de Roma Üniversitesi’nden da 100 kalp atışı duyulurken 12 da- Bitkisel yaşamda olanlar için ötanazi konusu hâlâ pek çok ülkede tartışma konusudur. Profesör Manni ölümün kesin tarifini ve- kika sonra 60 atıma düştü. 14 daki- rebilecek doktora 1500 franklık bir ödül koydu. Ya- ka sonra kalp durmuştu. Magee darağacından indi- tırmalar yapıldı ve 1968’de Harvard ölçütleri oluş- şekilde ayrılmasını önlemekte. rışmada değişik yöntemler önerildi. Lebenspreu- rildi ve ölümü not edildi. turuldu. Minnesota’dan iki beyin cerrahı bu ölçütle- Martha Sharp Crawford en uzun süre bitkisel yaşam- fer göz ve göz kapağına galvanize elekt- Ardından doktorlar otopsiye başladılar, göğüs açıldı ri bir adım daha somutlaştırdılar. Ancak ara- da kalanlardan biridir. Bir insülin enjeksiyonu sonrası ve beklenmedik bir durumla karşılaşıldı. Kalp hâlâ atı- rik vermeyi, Josat meme uçlarını da kalan noktalar vardı. Bitkisel yaşam olduğu raporlara geçen bilinç kaybından sonra Aralık bir kıskaçla sıkıştırmayı, Midd- yordu. İşin ilginç yanı kalbin hareketi ölüm ilan edil- kavramı acaba bir ölüm şekli miydi? 1980’den 6 Aralık 2008’de bir huzurevinde ölene dek lemorph kalbe dışardan bir dikten sonra 5 saat 18 dakika boyunca devam etti. O İşte bu nedenle Jennett ve Plum neredeyse 28 yıl kalıcı bir bitkisel yaşam sürdü. Ko- zaman sadece doktorların değil, herkesin kafasında bayrak saplayıp sapladığı- adlı araştırmacılar “bitkisel ya- cası ilk başlarda ölüme teşebbüsten suçlansa da sonra- nı takip etmeyi ve Labor- aynı soru dönmeye başladı: “Hâlâ yaşayan bir adamı şam” tanımını yaptılar ve be- dan beraat etti. Glenn Close ve Jeremy Irons’un baş- de de dili dışarıya çekme- mı incelemişlerdi?” Ertesi günün New York Times yin ölümünden kesin olarak rollerini paylaştığı ve Irons’a “en iyi erkek oyuncu” gazetesi başlığı da çarpıcıydı: “Maggie idam ipinden yi önerdi. Ödülü ise Eu- ayırdılar. Çünkü bitkisel ya- Oscar’ını kazandıran “Reversal of Fortune” filmi de gene Bouchut kazan- değil, cerrahi operasyondan öldü.” şamdaki hastaların solunum bu olayı anlatan kitaptan uyarlandı. dı. O dönem yeni keşfe- Ölüm gündeme geldiğinde sıkça bitkisel hayat, be- işlevleri sürmektedir ve ağ- Her ne kadar adını anmak istemesek bile yin ölümü, koma gibi terimler de konuşulur. Bir kişi- dilen dinleme cihazıyla rılı uyarana yanıt verebilir- Sokrates’in de dediği gibi “Ölüm, tüm insan nimet- nin gerçekten ölmesi için ne kabul edilmeli? Kişinin iki dakika boyunca kal- ler. Oysa bunlar ölüm kara- lerinin en büyüğü olabilir.” Ancak insanoğlunu va- bi dinlemeyi öne- canlı kabul edilmesi için kalbinin atması yeterli mi? rı verilirken olmaması gere- roluştan beri meşgul eden bu sorun hakkında hâlâ Bu konular, içlerinde çokça teknik ayrıntı barındırır riyordu. Ama bu ken durumlar yani beyin ölü- Bir insülin iğ- bazı gri alanlar olduğu ve konuşulmaya devam da ve bunları tartışma yerinin bu köşe olmadığı da belli. yöntemin de as- mü ölçütlerine uymazlar. nesi sonrası edileceği kesin. Yaşamın bir parçası olan ölümü bu lında kesin so- 28 yıl bitkisel Çünkü konu organ naklinden ötanazi hakkına dek pek kadar konuştuğumuz yeter diyerek son sözü de Ce- hayatta kalan bitkisel yaşam çok başka konuya da bağlanabilmektedir. nuç vermediği- mal Süreya’nın, “Üstü Kalsın” şiirinden bir dizeye martha Sharp Peki, bitkisel yaşam veya tıbbi Bir insanın ölümüne karar vermek günümüzde tek ni Magee’nin öy- Crawford.. bırakalım: “Her ölüm erken ölümdür...” adıyla vejetatif durum nedir? Bu du- küsünden biliyo- kişinin değil, bazı katsayıların gerçekleşmiş olma- rumda oluşan bir sarsıntı sonrası çevrey- sına bağlı tutulsa da geçmişte yukarıdaki olayda ol- ruz. Bunu Bouc- le olan farkındalık kaybolmuştur ama insan bazı duğu gibi pek çok katsayıyla karşılaşılmıştır. Tıpta hut da gördü ve 1883’te ölüm kararı- tepkiler verebilir. Durumun hassas noktası buradaki nı üç temel organ sistemi olarak kabul ettiği kardi- önemli yeri olan 16. yüzyılın ünlü anatomisti And- tariflemenin veya hukuksal durumun ülkeden ülke- reas Vesalius da ağzı yananlardan biridir. Dönemi- yovasküler, pulmoner ve nörolojik yapıların kontro- Kaynakça: ye değişebilmesi. Özellikle ötanazi açısından bu du- nin uygulamalarından biri olduğu üzere halka açık lüne bağladı. • Rodman A, Breu AC. Chest. 2022 Feb; 161(2): 514-518 rum sıklıkla vicdani ve hukuksal kararların net bir yaptığı bir beden incelemesi sırasında kalbin atmaya İlerleyen yıllarda bu karar için daha ayrıntılı araş- • Cil O. Gorkey S. Marmara Medical Journal 2014; 27: 69-74 Pandemi sonrasında sırasıyla dijital ortamlara düşen diziler ekranları renklendirdi r OSeBud Yarıyıl Karnesi: BaŞak Bıçak 2022’de öne çıkan diziler basakbicak @gmail.com Çok konuşulan yeni yapımlar ve geri Severance The rehersal dönen efsanelerle diziler açısından oldukça verimli bir yıl geçiriyoruz. İşte ekranları ve dijital ortamları renklendiren 10 dizi. u Severance: Psikedelik ofis ortamı ve son ana kadar gizemini koruyan tuhaf Lumon şirke- tiyle bu yılın en sıra dışı distopik öykülerinden biri Severance. Ben Stiller imzası taşıyan dizi, iş yaşamıyla özel yaşamı birbirinden -gerçek an- lamda- ayrılmış bir grup ofis çalışanının yaşadık- larını etkileyici bir anlatıyla ve olağanüstü per- formanslarla birleştiriyor. u Better Caul Saul: Kimilerine göre Brea- The Offer king Bad’i geçecek kadar iyi, kimilerine göre ise di- düzeyde kullanan, zi tarihinin gelmiş geçmiş karakterlerine ve en iyi spin-off tasarısı... Ya- katmanlarına da- yımlandığı günden beri lis- ha fazla alan tanı- telerin başında yer alan Bet- yan bir sezon var ter Caul Saul, Jimmy-Saul karşımızda... dönüşümünün tamamlandı- u The Boys: ğı ve bütün soru işaretleri- Üçüncü sezonu nin giderildiği sezon finaliy- Heartstopper yayımlanan çizgi le bu yıl Albuquerque’e ve- roman uyarlama- da ediyor. ları, mutluluğu ve mutsuzluğu sorgulayan anlatı- sı The Boys, kan, sevgi kokan bu dizi yılın en iyileri arasına girme- u The Offer: Beyazper- sıyla güç kazanıyor. yi hak ediyor. şiddet ve bol patlamalı öyküsü ve anti-kahra- denin en önemli klasiklerinden birinin mutfağı- man yaklaşımıyla dizi tarihinin en “acayip” ya- u The Bear: Başrolünde Jeremy Al- na girmemizi sağlayan The Offer, yılın şimdiden u The rehersal: Nathan For You serisiy- pımları arasına girdi bile... Homelander (Ant- len White’ın yer aldığı ve ünlü şef Carmen öne çıkan yapımlarından oldu. Bir tarafta The le büyük beğeni toplayan Nathan Fielder’ın ye- hony Starr) ile oyuncu seçiminin önemi üzeri- Berzatto’nun erkek kardeşinin intiharından son- ni dizisi The Rehersal, alışılmış mizah anlayı- Godfather’a karşı duran İtalyan mafyası, diğer ne ders niteliği taşıyan The Boys, hâlâ şans ver- ra kendisine miras kalan restoranı devralmak için şının tümüyle dışında bir seyir izliyor. İnsanla- yanda stüdyoların durmak bilmeyen engelleme- mediyseniz çizgi roman uyarlamalarına bakış lerinin üzerine, bir de Al Pacino-Marlon Brando Chicago’ya dönmesini anlatan öykü, neredeyse rın, hayatlarının en önemli anlarını prova etmele- açınızı değiştirecek türden... ikilisi de eklenince ekibin neler yaşadığını The tek mekânda geçiyor. Ve nefis kamera kullanı- rini sağlamak için yaratılan bir simülasyon üze- Offer’la gün yüzüne çıkıyor. mıyla bizi Berzatto’nun mutfağına ve iç dünyası- rinden kurguladığı öyküsüyle sıra dışı bir seyir- u Gibi: Üç arkadaşın tuhaflıklar, talihsizlikler- na ortak ediyor. u after l ife: After Life da bu yıl ekrana ve- lik sağlıyor. le dolu melankolik ve “sıkıcı” yaşamları ne ka- dar ilgi çekici olabilir? Sosyal medyada replik- da eden nefis öykülerden... Dizinin yaratıcısı u Heartstopper: Yayımlandığı andan itiba- u Stranger Things: İkinci ve üçüncü sezonu leri milyonlarca kişiye ulaşacak kadar... Feyyaz dünyaca ünlü komedyen Ricky Gervais’in, eşi- ren tepkileri üzerine çeken Heartstopper’ın başı- -en azından benim için- büyük düş kırıklığı ya- na gelenler bile, kuir öykülere daha fazla gerek- Yiğit ve Aziz Kedi’nin yarattığı Gibi, hızla se- ni kaybettikten sonra yaşama tutunmaya çalışan ratan Stranger Things, yeni bölümleriyle bir kez Tony Johnson’ı canlandırdığı dizi, komedyenin sinimimiz olduğunun kanıtı... Klişeleşmiş yetiş- daha kalbimizi kazanmayı başardı. Bu kez, Lo- yirci kazanmakla kalmadı, ikinci sezonuyla tam tanınmış kişiliğiyle zıt, yaşamı, insanları, karar- kinliğe geçiş öykülerinden uzak, buram buram vecraftian atmosferini ve tempolu kurgusunu üst anlamıyla bir fenomene dönüştü... otanyel@yahoo.com