Katalog

24 t zum 2022 4 Evet, Lozan Barış Antlaşması hezimettir. Ama İngiltere ve müttefikleri için Cumhuriyet Lozan hezimettir! P. ofr d . r ahlakı Üst Ü n d neö smanlı’nın çöküşüne paralel muzda gizli bir pro- olarak yönetim tarzında bü- jede çalışan genç yük bir ahlaki çöküş vardı. mühendisler, kendi kendilerine -nasıl be- OAslında ahlaksızlık virüsü im- cerdilerse- boğazlarını kesip öldüler. Bu paratorluğun en parlak döneminde kendi- kurumun genel müdürü ortada cinayet ol- ni göstermişti. Kanuni döneminde, “Se- madığını belirtmek için, “Biz gençlere lam verdim, rüşvet değildir diye almadı- çok yüksek maaş veriyoruz, sevinçten çıl- lar” diyen Fuzuli, ahlaki çöküş konusun- dırıp intihar ediyorlar” dedi. Fazla dediği da adeta tarihe şerh düşmüştü. Kanuni’nin ücret birkaç bin liraydı. Babaların, genel sadrazamı Rüstem Paşa öldüğünde 70 de- müdürlerin yaptıkları bu türden açıklama- ve yükü taşınır miras bırakmıştı. (Tahmi- lar bir şeyleri örtme, tevil etme çabasıydı. nim kadarıyla dürüst ve tutumlu bir sadra- Eskiden “Zırva tevil kabul etmez” denirdi. zamın taşınabilir yasal mirası olsa olsa bir Bir ülkenin çöküş süreciyle yalan ve hi- deve yükü olurdu.) le atbaşı gider, birileri kişisel olarak ne- Topyekûn gelişen toplumlarda genel- malanmaya ve aynı zamanda Cumhuriye- de ahlak da yükselir, siyaseten çökme- ti çökertmeye çalışırken ahlaki çöküş de İsmet Paşa ve Lozan ye başlayan toplumlarda ise bu çöküşe pa- kendiliğinden ortaya çıkar. Ahlaki çökü- Heyeti - Temmuz 1923 ralel bir de ahlaki çöküş görülür. Türki- şe cumhuriyet dışı rejimlerde de sık rast- ye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında açılan lanır. Örneğin Goebbels’in, “Bir yalanı okullarla (Köy Enstitüleri ve diğerleri) ve sıklıkla tekrarlarsanız sonunda halk buna ı Bugün 99. yıldönümünü kutladığımız antlaşma kurulan fabrikalarla birlikte bilime saygı, inanır” dediği söylenir. İktisat Bakanı Mahmut ilerleme heyecanı ve ahlaki anlayış yük- ba tam bağımsız ve onurlu t ürkiye’nin temeli oldu. Esat (Bozkurt) Bey’in Cumhur İy Et Ah LAkı selmişti. İçinde bulunduğumuz yıllarda r Peki, bugün kimilerinin “kusurlu” dediği antlaşma girişimleriyle İzmir’de ise pozitif bilimden uzaklaşma, fabrikalar- n E d EmEk? toplanan Türkiye İkti- la vedalaşma ve ahlaki gerileme var. Ah- Cumhuriyet, bir toplumun egemenliği- için o günlerde olaylar nasıl gelişmiş, iç ve dış k ö laki gerileme konusunda birkaç örnek: sat Kongresi’nde hem o nin bir kişiye veya aileye bırakılmaması, basında nasıl yankı bulmuş? Gelin inceleyelim... hem kongrenin açış ko- toplumun belirli süreler için kendi seçti- CAh İLLİk, k İnd Ar Lık, ği kişilerce yönetilmesi demektir. Bu özet nuşmasını yapan Mus- Şaduman Hcıalı yALAn CıLık v E öt Esİ yıl önce bugün İsmet Paşa, yeni Türkiye devleti- tanımın arka planında birtakım özellik- tafa Kemal Paşa, tam Siyasetle buluşmuş, siyasete bulaşmış ler bulunur. Cumhuriyette akılcılık var- nin tam bağımsızlığını sağlayan o onurlu imzayı sadumankaragozhalici@gmail.com bağımsızlık vurgusu bir profesör, “Ben vatandaşın cahil ola- dır, pozitif bilim mantığı vardır, dogma- 99atmıştır. İmza neden onurludur? yapar. Siyasal zafer- nını severim” dedi. Ünlü bir siyasetçimiz tizm yoktur, çağdaş eğitim önemlidir; Çünkü Lozan’da yalnız Birinci Dünya Savaşı’nın ve- lerin ekonomik zafer- ise “Biz dindar ve kindar bence cumhuriyet, dedeler ya Milli Mücadelemizin hesabı kapatılmamıştır. Lozan, lerle taçlandırılması gereğine işaret eder. Kapitülasyonlar- nesil yetiştirmek istiyo- nizamı değil, aklın intiza- emperyalist devletlerin Türkleri önce Avrupa’dan sonra dan arındırılmayan bir anlaşma kabul edilmeyecektir. 23 Ni- ruz” dedi. Böylece, aslın- mıdır. Cumhuriyette insan- Anadolu’dan atma amacını taşıyan Doğu Sorunu’nun hesap- san 1923’te konferans masası yeniden kurulur. 24 Temmuz da kültürümüze yakışma- ların rolleri, statüleri farklı laşmasıdır ve Türklerin zaferiyle sonuçlanmıştır. Hesaplaş- 1923’te Lozan Barış Antlaşması imzalanır. yan, telaffuz bile edilme- olabilir ancak onurları eşit- ö nümüzdeki ilk ma tam sekiz ay sürmüştür. Neden? Sekiz ayın sonunda kapitülasyonlar tüm sonuçlarıyla tari- mesi gereken “cahil ve tir. Kendisini el birliğiy- Çünkü genç Türkiye geleceğini, onurlu ve tam bağımsız seçimden sonra he gömülür. Duyun-u Umumiye son bulur. Türkiye Osman- kindar” insan tipi el bir- le yöneten toplum, ülkesi- yaşama hedefini kayıt altına alacak bağlardan tümüyle kur- lı borçlarından yalnız kendi payına düşeni ödeme tezini ka- liğiyle tanımlanmış ol- ni ve değerlerini de el birli- ekonomide, siyasette, tulmak amacıyla konferans masasına bul ettirir. Türkiye tam bağımsızlığını elde ede- du, bir anlamda çağdaş ğiyle korur. Bu yönetim bi- oturmuştur. Nedir bu bağlar? Kapitü- adalet sisteminde rek masadan ayrılır. İdari, adli, hukuki tüm bağ- bir cahiliye devrine gir- çiminde yalan ve hırsızlık lasyonlar, Duyunu Umumiye ve azın- dik, Yunus’u Mevlâna’yı ya yoktur ya da başa çıkıla- lardan kurtulur. Emperyalistler, Türk hukuku- çok şey yapılacaktır. lıklar konusu. unuttuk. bilecek düzeyde azdır. nun ve yargısının egemenliğini kabul eder. Dil, Kapitülasyonlar Türkiye’yi emper- yapılması Çoğunluğun gözünde Bir cumhuriyetin sahip din, soy azınlığı tanımlamasına geçit verilmez. yalistlerin açık pazarı haline getirmiş- yalan ve siyaset ayrılmaz olduğu değerlere, “Cum- Azınlık kavramı yalnız Müslüman olmayanla- gerekenlerin en tir. Denizlerimizde egemenliğimiz, yol- bir bütündür, vatanda- huriyet Ahlakı” adını ver- rı içerir. cu ve yük taşıma hakkımız yoktur. Bir şın dileklerini sigara pa- önemlilerinden mek istiyorum. Cumhuri- yabancı suç işlediğinde yargılama hak- ketine not eden siyasetçi yet ahlakında ülkeyi “sat- Kusur yoK, eKsiK var birisi, son 80 yılda kımız yoktur. Duyunu Umumiye ül- hikâyeleri anlatılagelmiş- mak” yerine “yapmak” var- Lozan’ın kusuru yoktur. Eksiği vardır. Bo- kenin maliyesini kontrolü altına al- tir. Ancak kanımca tari- dır. Cumhuriyet ahlakında giderek artan, son 10 ğazlarda tam egemenliğin elde edilememesi, mış, vergileri o toplamış, o harcamıştır. himizin hiçbir dönemin- “ormanları yakmak, yangın Hatay’ın anavatan dışında kalması ve Musul, yılda ise zirve yapan de siyasetçilerin göz gö- söndürme araçları temin et- Lüks binalar inşa etmiş, kolcuları ara- Süleymaniye, Kerkük sancaklarını içeren Mu- re göre yalan söylemeleri memek, daha yangın sü- cılığıyla Türk halkına zulüm yapmış- ahlaki çöküşün sul vilayetinin elde edilememesi eksikliktir. Bu günümüzdeki kadar ay- rerken yanan alanları ima- tır. Azınlıklar ise emperyalistler için başlıklar da Türkiye için önemlidir. Uluslarara- durdurulmasıdır. yuka çıkmamıştır. “Biz- ra açmak” yerine, tek bir hep Osmanlı’nın içişlerine karışma ge- sı gelişmeler Cumhurbaşkanı Atatürk ve Baş- den önce ülkemizde ara- dal kesmemek için bir köş- rekçesi olmuştur. Emperyalistler bu ay- bakan İnönü tarafından son derece ustalıkla de- ba, buzdolabı, ambulans, kü tekerlekler üzerinde yü- rıcalıklarını yitirmek istemedikleri için ğerlendirilir. 1936’da Montrö Boğazlar Sözleş- Ankara’da opera binası rütmek vardır. Cumhuriyet 20 Kasım 1922’de başlayan konferans mesi Türkiye’ye boğazlarda tam egemenliğini verir. yoktu; Kazdağları’nda maden aranmıyor, ahlakında, cahil ve kindar gençler yetiş- masası 4 Şubat 1923’te dağılmıştır. “Kırk asırlık Türk yurdu düşman elinde esir kala- maden aranan tepenin adı başka; elektrik tirmek yerine, yurtta ve dünyada barış il- Üç ay süren bu ilk evrede emperyalist zammını biz yapmadık, muhalefet yaptı; kesini benimseyen gençler yetiştirme ve maz” dediği Hatay; Atatürk’ün direnciyle önce ba- devletler kapitülasyonların tümüyle kal- bizde enflasyon yok hayat pahalılığı var” onlara iş olanağı sağlama gayreti vardır. ğımsız olur, 1939’da da Türkiye’ye katılır. Türkle- dırılmasını isteyen Türkiye’nin karşısın- türü söylemler, hem vatandaşı aptal yeri- Cumhuriyet ahlakının bulunduğu ülkeler, rin tek yarası Musul vilayetidir. Komutanların or- da tek vücut olur. Türkiye, Osmanlı borç- ne koymadır hem de ahlaki çöküşün çan beyin göçü vermek yerine beyin göçü alır. dularının başından ayrılıp milletvekilliğini tercih et- larının kendi payına düşen kısmını ödeme- sesleridir. Cumhuriyet ahlakının temelinde pozi- mesi, Şeyh Sait ayaklanması gibi nedenlerle yara- yi yükümlendiği halde kabul etmemişler, Yalan, kumpas senaryolarla yüzlerce tif bilim vardır, görünene ilişkin gözlem- dır. Ama Musul’da petrol olmasaydı kanımca bu Türkiye’den bütün borçları ödemesini iste- kişi hapse atıldı, hukukçu olmadıkları hal- ler, deneyler vardır, bu yüzden cumhuri- Türk ili de Atatürk’ün sağlığında anavatana katıla- mişler, Duyunu Umumiye’deki kârlarının de bu kumpaslara arka çıkan siyasetçi- yet ahlakı aşikâr bilgilere dayanır, bu ah- bilirdi. devamında ısrarcı olmuşlardır. Türkiye’nin ler daha sonra kandırıldıklarını söylediler. lak anlayışında gizli kapaklı işler, yalan geleceğini ipotek altına alma amacını ta- Vatandaş kandırılabilir ama devlet kan- yoktur, toplumun yalana inanma ihtima- ingilizlerin itirafı şıyan tezle azınlık tanımını genişletmiş- dırılamaz; eğer bazı siyasetçiler kandırıl- li de düşüktür. Lozan, emperyalist devletlerin Anadolu’yu sö- ler, Türkiye’de din, dil, soy azınlıkları bu- mışlarsa kanmak istemişlerdir. Cumhuriyetin getirilerini, değerlerini, cum- mürmesine olanak tanıyan tüm ayrıcalıkları- lunduğunu iddia etmişlerdir. Böylece Hıris- Yalanlar bir yana, eskiden de var olan huriyet ahlakını zihnimizde ve dilimizde ya- na son vermiştir. Lozan’ı hezimet/bozgun olarak anan ilk tiyanlar dışında Kürtlere, Çerkeslere, Lazlara, Alevilere de birtakım cinsel ahlak suçları, son dönem- şatarak, dürüstlüğü alışkanlık haline getire- isim de Llyod George’dur. 28 Temmuz 1923’te verdiği de- lerde arttıkça arttı, birtakım kurslarda, va- biliriz, yalana inanmayan bir toplum hali- azınlık statüsü vermeye çalışmışlardır. meçte Sevr’den Mudanya’ya giden süreci geri çekilme, kıf yurtlarında erkek çocuklara tecavüz ne gelebiliriz. Yalana ve hileye başvuran- 31 Ocak’ta Lord Curzon tarafından sunulan barış önerisi de Mudanya’dan Lozan’a giden süreci bozgun olarak tanımlar. edildi. Son yıllarda uyuşturucu kullanan lar, yaptıklarının işe yaramadığını gördük- onların bu ısrarlarının yansıması olur. Sevr Antlaşması’nın yu- L. George, 28 Ağustos’ta Daily Telgraph’ta yayımlanan ma- sayısında da korkutucu bir artış var. Siya- lerinde, büyük ihtimalle dürüstlüğü seçmek muşatılmışı olan öneri genç Türkiye’nin isteği olan mali, ad- set ve ticaret çevresinde bir gencin lüks zorunda kalacaklardır. Cumhuriyet, aydın- kalesine ise “Türkiye’nin Lozan Başarısı Uygarlığın Yenil- li ve ekonomik bağımsızlıkla taban tabana zıttır. İsmet Paşa, arabasında fütursuzca uyuşturucu kulla- lıktır, fazilettir, dürüstlüktür. gisidir” başlığını atar. Uygarlıktan kastı emperyalist cephe- 4 Şubat’ta yanıtını verir. Ona göre “Müttefikler Türkiye’yi nırken çekilmiş videosu yayımlandı. Üst Kanımca cumhuriyet ahlakına sahip bir dir ve yedikleri ikinci darbenin itirafıdır. Çünkü, Türklerin köle durumuna düşürmek istemektedir. Adli kapitülasyonla- düzey bir siyasetçinin oğlunun kaçakçı- toplum, üretmek için köy enstitüleri kurar, Lozan’dan çıkardığı tam bağımsız Türkiye emperyalistle- rın devamı ile Türkiye’nin bağımsızlık ve egemenliğine say- lık amacıyla bir Güney Amerika ülkesine bu ahlaktan uzaklaşanlar ise üretmeden rin sömürdüğü ülke halklarında bağımsızlık ateşini canlan- gı gösterilmemiştir. Bu nedenle antlaşma reddedilmiştir.” İs- gidip geldiği söylentisi çıktı. Bu siyasetçi tüketmek için AVM kurarlar. Yine ka- met Paşa’nın konferansın sonucunu soran gazetecilere yanıtı dırmıştır. L. George’un bu demeçlerinde Lozan’ın son nok- ise oğlunun o ülkeye el çantasında maske nımca, bir toplumu ekonomik kriz değil, ta olmadığını savunması, bir gün değiştirilebileceği umudu- da nettir: “Esareti kabul etmedik.” (Ali Naci Karacan, Lozan ve tahlil seti götürdüğünü söyledi. cehalet ve ahlaksızlık batırır. Aydınlık ve Konferansı ve İsmet Paşa, s. 208). nu koruması ise Lozan’ın onlar için hezimet olduğunun iti- Bir süre önce çok saygın bir kurumu- ahlaklı günlere ulaşmak dileğiyle. Tam bağımsızlık için yeni bir savaş göze alınmıştır. rafıdır. Bu itiraf aynı zamanda Türk halkının Lozan etrafın- İzmit’te bekleyen ordu hazırlıklara başlar. 17 Şubat 1923’te da neden tek vücut olması gerektiğine de ışık tutmalıdır. in krb adzi berrin.karadeniz@cumhuriyet.com.tr v Görülmeyenler lgiz Müzesi “Teras Sergileri” serisi, her Kültür rotası Eyıl Türkiye ve dünyadan heykel sanatçıla- rının eserlerini açık havada ziyaretçileriyle bu- luşturuyor. Heykel sanatçılarının projelerinin akademik üyelerden oluşan danışma kuruluca değerlendirildiği sergi, 22 Ekim’e kadar görü- lebilecek. Sergiye girişler ücretsiz. v Heykellerle v Efsanelerin Düşünüyorum şarkıları utkunun Heykeltıra- ki büyük usta Cem Karaca “Tşı Rodin” sergisinden İve Barış Manço’nun şar- hareketle 9-12 yaş arası ço- kıları İstanbul Festivali kap- v Cimri cuklar için hazırlanan “Hey- samında yeniden dinleyici- olière’in ünlü oyunu “Cimri”, İstan- kellerle Düşünüyorum” atöl- lerle buluşuyor. Emir Can Mbullu izleyicilerle buluşuyor. Para- yesi, çocuklara sorular sordu- İğrek, Kurtalan Ekspres ve yı temel değer ve yaşamın tek ölçü birimi rurken kilden heykeller yapa- Moğollar’ın seslendireceği sayan yaşam anlayışına eleştirel bir bakış bilecekleri bir deneyim sunu- şarkılar 11 Ağustos Perşem- sunmasıyla güncelliğini koruyan iki perde- yor. Etkinlik 24 Temmuz’da be günü İstanbul Yenikapı lik oyun, 4-5-6 Ağustos’ta AKM’de. Antalya Kültür Sanat’ta. Etkinlik Alanı’nda. İnönü Vakfı arşivinden alınmıştır. P Ü Ş raen er km em