Katalog

6 MART 2022 4 19. yüzyılda, İslam dünyasında kadın hakları için ölümü göze alan birisi vardı Kadınların sınırsız gücü bastırılıyor Romanlarda Ortadoğu’nun ışığı Tahiri ta; “Eğer gerçekten bana yol arkadaşı ol- koşan kadınlar Batı’da kadın haklarının yeni mak isteseydin benimle Kerbela’da buluş- şekillenmeye başladığı 19. mak için acele ederdin… Ne bu dünyada larissa Estes’in yirmi lerine el atmaları bu eski erkek açık ne de öbür dünyada seninle birleşebilirim. yılda yazdığı bir kitap gözlüğünün bir devamıdır. yüzyılda İslam dünyasından Seni hayatımdan sonsuza dek kovdum” der. var, adı “Kurtlarla Ko- çıkan bir ses, kadınların özgürlük Gü Küllön liöle K şan Kadınlar.” Estes, iran şahını ddetteir mücadelesi için öncü haline Dünyada bedensel ve zihinsel Cbir tür deneme sayıla- Yıl 1848. Badasht Konferansı. engelliler vardır, bir de cinsiyet bilecek bu kitabında farklı kültür- gelmişti. İşte Tahiri’nin hikâyesi... Fatima’nın sözü, şiiri değil eylemi vardır. engelli kadınlar vardır. lerden masalları, insan- Kalabalığın önünde peçesini çıkarıp atar. Kadına, “Seni seviyo- lığın ortak bilinçdışın- ıl, 1848… Elizabeth Cady Onu izleyen erkekler dehşete kapılır, kaçı- rum, seni koruyacağım” daki arketipler açısından Stanton ve Lucretia Mott isim- şır hata biri korkudan kendi boğazını ke- diye yola çıkan erkek, incelemiş. li iki kadın öncülüğünde New ser. Bab ise desteğini göstermek için ona kadının yetersiz olduğu- Araştırmacıya göre, Y York-Seneca Falls’ta üç yü- Tahiri adını verir. Tahiri; saf, pak demek- na önce kendisi inanmış, kadınların içlerinde ya- ze yakın kadın ve erkek topla- tir. Birlikte Mazandaran kentine kaçsa- sonra da onu ikna etmiş- tan sınırsız güç ve yara- nır. Kadınlarla erkeklerin eşit yaratıldığı- lar da Tahiri yakalanır. İran Şahı Nasır-ül tir. Kimi kadınlar, “Ko- tıcılık ile kurtların ya- nı haykıran bildiri, yüz katılımcı tarafın- Din’in ona olan duyguları karışıktır. Nef- cam değil mi, sever de bandaki doğallıkları, dan imzalanır. ret mi, hayranlık mı bilemez. Girdiği yol- döver de” demişlerdir. vahşilikleri, zarafetle- Batı’da Seneca Falls Sözleşmesi ile ilk düşüncelerini de paylaşır. Rashti de ondan dan dönmesini ister, evlilik de teklif eder. P. ofr d . r Bu dünyada köleliğin en ri ve içinde yaşadıkla- kadın hareketleri ivme kazanırken, birkaç etkilenir. Fatima’ya “Kurret’ul Ayn” diye Tahiri yolundan yine dönmez. Tahran’da rı gruba bağlılıklarıy- kötüsü gönüllü kölelik- ü tsün bin mil ötede İran’da tek bir kadın bütün seslenir. “Göz Nuru” demektir. Fatima, onu Mahmud Han’ın evinde ev hapsine alı- tir. Teslimiyetçi olan, ra- la kadınların toplum ta- d ö Kmne Doğu’ya başkaldırmaktadır. Doğduğunda görmek için Irak’a gitmek ister. Ailesini, nır. Dört yıl süren bu tutukluluk günle- rafından bastırılmış olan hat ettiğini sanabilir ama (1817/1820?) adı Fatima Baraghani’dir. İmam Hüseyin’in mezarını ziyaret edece- rinde, ev onu görmeye ve dinlemeye ge- aslında görünmez bir benlikleri arasında psi- Kaçar Hanedanı’nın kadınları baskı al- ğini söyleyerek ikna eder. Kerbela’ya gel- len kadınlarla dolar. O da çokeşliliği, pe- mağduriyet içindedir. şik bir benzerlik var. tına aldığı İran’ın Kazvin kentinde yüksek diğinde Rashti ölmüştür. Onun evinde ka- çe de dahil kadınlara uygulanan kısıtlama- Bence de kurt, içgüdülerini din- din bilginlerinden oluşan bir ailede doğ- lır. Kitaplarını okur. Oruç tutarken halka ları açıkça kınamayı sürdürür. Büyük say- Kadının m etiiyğdura leyen özgür bir varlıktır. Kadın da muştur. Babası Molla Muham- açık konuşmalar yapar, düşün- gı görür. Batılı gazetelerde isminin dillen- Mağduriyetin sonu yoktur. Siya- öyle olmalıdır. Kadınların kapatıl- Kö Pür Bşaı med Salih’tir. İki amcası var- celerini aktarır. Rashti’nin yo- dirilmesi de bu dönemde olur. Duyulan hi mağdurdur, siyahi kadın iki de- maları, ikinci sınıf insan sayılmala- dır: Molla Taghi ve Molla Ali. lundan giden Muhammed Ali saygı öyle büyüktür ki İranlı din adamları, fa mağdurdur. Pek çok kişinin şu- rı onların doğalarına aykırıdır, er- Tüm aile bireyleri İran’ın önemli Mehmet Bab ile tanışır. Top- mahkeme üyeleri onun düşüncelerini çü- nu söylediğini duymuşuzdur. “Ka- keklerin de zararınadır. Kurtlar di- din düşünürleri arasındadır. Fati- lumdaki kirlenmenin önüne geç- rütmek amacıyla onunla birlikte yedi kon- rısına şiddet uygulayan maganda- şilerini mağaraya kapatmazlar. Ni- ma, babasının desteğiyle çok iyi mek isteyen Bab, çevresine şeri- feransa katılırlar. Tahiri’nin savlarını çü- yı kim yetiştiriyor? Anneler yetiş- tekim kadim kültürlerimizde ka- bir eğitim alır. Zekâsı nedeniy- atın görünüşünden çok, anlamı- rütemezler. Onu kâfir ilan ederler. Ölüm tiriyor. Yetiştirmesinler efendim.” dın şamanlar vardı. Efsanelere gö- le ona Zerrin/Altın Tac diye hi- na odaklanmalarını öğütlemeye fermanını yazarlar. Eşim Prof. Dr. Zehra Yaşın Dök- re dişi kurt Asena, toplumun önün- tap eder, erkek öğrencilere ver- başlamıştır. Fatima onun yoluna 1852 Ağustosu’nda bir gece, hükümet men, bu görüşü şöyle eleştirir: “Ka- de yürümüş, bir başka dişi kurt ise diği dersleri dinlemesine de izin katılır. 23 Mayıs 1844’te Babi- muhafızları Tahiri’yi evinden zorla çı- dın, zaten mağdurdur, bu tür gö- Remus’la Romulus’u emzirerek verir. Bir koşulla: perde arkası- lik olarak anılacak hareketin ne- karır, infaz kararını açıklarlar. Tahiri ge- rüşler ileri sürüldüğünde ikinci kez P. ofr d . r adeta Roma’yı doğurmuştu. na saklanacak ve varlığını belli feri olur. Pek çok kadını yanına lin kostümünü giyer, parfümünü sürer, mağdur oluyor, magandalardan so- ş aduman etmeyecektir. Edebiyat, şiir, din çeker. İnsanlara iyi olan her şe- dualarını söyler ve Mahmut Han’ın eli- Kadını Kumaor K rumlu tutuluyor.” felsefesi konularında derin bilgi yi yapmalarını her türden kötü- h ıal ni öper. Han’ın küçük oğlu bahçeye ka- İçgüdülerini kaybetmemiş kadınlar Eşimin bu görüşüne katılıyorum. birikimi olur. Genç yaşta amcası lükten kaçınmalarını öğütler. He- dar Tahiri’ye eşlik eder, boğulmayı seç- kitaplarda koşuyor olabilirler, ancak Maganda erkeği anneler yetiştirmiyor, Molla Taghi’nin oğlu ile evlen- pimiz kardeşiz, der. Mallarını- tiği için ona ipek beyaz bir mendil verir. günlük yaşamda kolayına koşamaz- feodal düzenin erkekleri yetiştiriyor. dirilir. Üç çocuk annesi de olsa o, zı aranızda paylaşınız, cümlesi de ona ait- Tahiri, Tahran yakınlarındaki İlkhani bah- lar. Tarih boyunca özgüveni az olan Pandeminin ilk yılında ülkemizde bilginin peşinden gider. Aile sohbetlerin- tir. Sahtekârlık yok, dindar sahtekarlık yok, çesine götürülür. Kendi peçesiyle boğula- erkekler, “Sizi tehlikelerden koru- ve dünyada erkek akademisyenler, de sürekli kötülenen bir ismi, Şeyh Ahmed rahip buyrukları yok! Hayırlı olsun! Delili- rak öldürülür. Cesedi sığ bir kuyuya itilir mamız gerekiyor” diyerek kadınları öncesine oranla daha çok makale, ki- Ehsai’yi araştırmaya başlar. Amcası Molla ğin şovuyla işimiz bitti! diye haykırır. Kimi ve üzerine taşlar atılır. İnfazında doğum mağaralara, evlere kapatmışlar, kadı- tap yazmışlar, kadın akademisyenler Ali ve dayısı Molla Cevad Valiyani’nin kü- toplantılarda ara ara peçesini de çıkarmaya kayıtları da yok edilir. Son sözü mücade- nı korunması gereken zayıf bir var- ise aileleriyle ilgilendikleri için daha tüphanesinde Ehsai’ye ait eserleri okur. Onun başlar. Ulemanın tepkisini çekince yoldaş- lesinin özetidir: lık olarak algılamışlardır. az yazabilmişlerdir. izinden giden Seyyid Kazım Rashti’nin ki- ları ile Irak’tan ayrılır. Düşüncelerini yaya- “Beni istediğin kadar erken öldürebilir- Geleneksel mimarimizde kentlerde taplarını adeta yutar ve onunla mektuplaş- rak Kermanşah’a oradan Hamedan’a gider- sin ama kadınların özgürleşmesini durdu- Kadını Kn şuutulur “hayat” adı verilen, kadınların gün- maya başlar. Öğrenmek istediği, izledikle- ler. Babilik onunla geniş kitlelere yayıldı- ramazsın.” Kadını erkekle denk düzeye, erkek lük işlerini açık havada yapmalarına ri yolun kadınlar hakkındaki düşünceleri- ğında eşi Molla Muhammed evine dönme- Tarihi, o kuyudan kayaları tek tek çıkar- hegemonyasından kurtulmuş sanat, olanak sağlayan, bir duvarla dış dün- dir. Verilen yanıtlar onu cezbeder. Kendi sini ister. Dönmez. Eşine yazdığı mektup- ma cesareti olan kadınlar değiştirebilir… bilim, spor ve siyaset getirecektir. yadan ayrılmış yaşam alanları var- Romanlarda, tiyatrolarda, film- dı. Duvar, kadının sokaktan geçen- lerde, yazar veya yapımcı olarak ler tarafından görülmesini engeller- koşan çok kadın var. Bunlardan di, ancak kadının da sokağı görme- Görme yeteneğini küçük yaşta kaybetti, ama yılmadı... birkaç tanesi: Halide Edip, Virginia sini engellerdi. Woolf, Emily Bronte, Pearl Buck, Kadının, sadece çocuklara bakan, Fatma Aliye Hanım, Mebrure Ale- ev işleri yapan, dış dünyada kendi ayakları üzerinde duramaz bir var- vok, Sevgi Soysal, Adalet Ağaoğlu, Nezihe Meriç, Tomris Uyar, Te- lık olarak algılanması, kadını günü- Biz her engeli aşarız zer Özlü, Ayşe Kulin’dir. Film yö- müzde göz ardı edilebilen, dış dün- ya becerisi olmayan bir insan ko- netmenlerinden Yeşim Ustaoğlu, Işıl Özgentürk, Agnes Varda, De- numuna indirgemiştir. Oysa Dede Gazme y ııldımr Korkut Masalları’nda, Selcan Ha- niz Gamze Ergüven, Nadine La- baki, Cahide Sonku, Filiz Alpgez- tun ve Banuçiçek, kız arkadaşlarıy- BBC’nin hazırladığı la birlikte ata binip özgürce dolaşan men, opera yönetmenlerinden Ceci- kadınlardı, erkeklerle dövüşebilir- lia Bartolodi, Saadet İkesus. 2021’de “En Etkili Küçük listemde adı geçmeyen sa- lerdi, onlar kurtlarla koşarlardı. 100 Kadın” listesinde Selcan Hatun’la Kanturalı güreşe natçı kadınlar eminim ki bu duru- tutuşurlar masalda. Yenişemezler. mu önemsemeyeceklerdir. Çünkü yer alan golbol Kanturalı onurunu kurtarmak için kadınların koşmak için alkışa ihti- oyuncusu Sevda bir an Selcan Hatun’un emceğini yaçları yoktur. Altunoluk, kendisi (göğsünü) tutar, kızcağız irkilince Edebiyatta, sinemada kurtlar gi- de onu yener. Burada erkek kadını bi koşabilen kadınlar gibi bir gün gibi engelli kadınlığıyla vurmuştur. Günümüz- bütün kadınların, içlerindeki güçlü kadınlar için de toplumsal olaylar sırasında bazı ve özgür yanı keşfedip yeryüzünde önemli bir yetkili erkeklerin kadınların göğüs- koşabilmelerini diliyorum. rol model. Sevda Altunoluk enüz ilkokulda okurken görme yetisini cülüğüm var. 15 defa gol kraliçeliği elde ettim. Yenima- kaybetmeye başlayan, gece körlüğü ta- halle Spor Kulübü ile bir çok Türkiye şampiyonlukla- nısı konulan küçük bir kızdı Sevda Altu- rım da var. Ülkemi bu turnuvalarda en güzel şekilde tem- noluk. Şimdilerde ise dünyanın en önem- sil etmeye çalıştım. İlerisi için de hedeflerim var, Dünya H li paralimpik sporcuları arasında. Golbol Şampiyonası’nda, Avrupa Şampiyonası’nda Paralimpik- branşında kazandığı sayısız başarının ardından Tokyo’da- lerde altın madalya kazanmak istiyorum. Yine ülkemi en ki Paralimpik Oyunlar’da dünyanın en iyi sporcusu seçi- iyi şekilde temsil etmek, İstiklal Marşımızı tüm dünyaya len Altunoluk, BBC tarafından dünyada yılın “En Etki- duyurup, bir iz bırakmak amacındayım. li 100 Kadın”ı arasına seçildi. Başarılı sporcuyla bir kadın u Görme engeli olan ve spora başlamak isteyen olarak engelleri aşma yolculuğunu konuştuk. kişilere bir mesajınız var mı? u Kendinizden bahseder misiniz? Nerede doğdu- Tabii ki, en büyük engel insanın kendisi. Buna izin ver- nuz, spora başlama hikâyenizi bize anlatır mısınız? meyin. Biz engelimizi aştık ve hayata tutunduk. Eminim Tokat doğumluyum. 28 yaşındayım. Gazi Üniversite- ki çok zor olacak, ama asla pes etmeyin. Çok çalışarak si Beden Eğitimi Antrenörlük Bölümü mezunuyum ve bütün engelleri aşıp başarı elde edebilirsiniz. O eşi benzeri Yenimahalle Belediyesi Görme Engelliler Spor Kulübü olmayan ay yıldızlı formayı siz de giyebilirsin. sporcusuyum. Kadın Golbol Milli Takımı kaptanıyım. u Golbol’a başlarken sizi en çok ne zorladı? 15 yıldır milli sporcuyum. Kemal Paşa İlkokulu’nda Evet, korkuyordum, çünkü nasıl bir spor olduğunu, or- okurken 3. sınıfta görme problemim ortaya çıktı. tamı, yapıp ya da yapamayacağımı bilmiyordum. Dışarı- Ankara’da Mitat Enç Ortaokulu’na kayıt yaptırdım ve dan ne kadar kolay görünse de golbol branşı çok zordur. golbol branşıyla, beden eğitimi öğretmenim Osman Ka- Bu da beni daha çok endişelendirmişti. Beni zorlayan şey ralı ile birlikte tanıştım. Çok çalışarak kulüp ve milli ta- de en başta başarılı olup olmayacağım şüphesiydi. Dersle- kım bazında birçok başarılara imza attım. rim ile spor arasında kalmak da beni çok ürkütmüştü. u 2010’da Tokyo Paralimpik Oyunlarında ve u BBC’nin “en etkili 100 kadın” listesinde yer 2016’da Rio Paralimpik Yaz Oyunları’nda başarıla- aldığınızı öğrendiğinizde neler hissettiniz? rınız tüm dünyadaki paralimpik spor camiasının dik- Orada ismimi görmek beni çok gururlandırdı. Böy- katini çekti. Biraz sporculuk kariyerinizden bahseder le bir başarıyı aileme de kazandırdığım için çok mutlu- misiniz? İki Paralimpik şampiyonluğunu, üç Avrupa ikincili- yum. İnşallah bundan sonraki başarılarımla birçok in- ği, iki Avrupa şampiyonluğu, dünya ikinciliği ve üçün- sana umut olabilirim. ıc