Katalog

25 ARALIK 2022 5 bu yıl yalıları izledik Yalılar, eski İstanbul’un en önemli simgelerindendi. Boğaz’ı çevreleyen bu yapılar, sırf görsellikleriyle değil, barındırdıkları yaşamlar ve öykülerle de ilgi konusuydu. 20. yüzyıl başında edebiyatımızda yalıları mekân edinen çok sayıda roman yazılmıştı. Aradan neredeyse bir asır geçti ve geride bırakmaya hazırlandığımız 2022’de yalı öyküleri geri döndü. Hem de televizyonun en çok izlendiği deni z saatlerde yıldız oyuncuların yer aldığı dizilerle... ülkütekin Zaten Boğaz’da her şey bir akisti. Işık akisti, İstanbul’a gelip bir ailenin yalısında mü- çimleri ve değer yargıları “günah ke- ses akisti; burada insan bile zaman zaman bil- rebbiyelik yapmaya başlayan Anjel’in çisi” olmuştu. Ancak İstanbul’un bü- mediği bir yığın şeyin aksi olabilirdi. öyküsünü anlatıyordu. Yalının erkekle- yümesi, “cazibe merkezleri”nin art- ri Anjel’in gelişiyle baştan çıkarken olay- ması, sermayenin el değiştirmesi, ken- “ lar Dehri Efendi’nin yalısında geçiyordu. te göçün yarattığı sosyolojik değişim- Ahmet Hamdi Tanpınar, İki yıl sonra Uşaklıgil tarafından kaleme ler ve doğal olarak halkın alım gücü- 1948 tarihli Huzur roma- alınan Aşk-ı Memnu ise 2008’de yayım- nün artması gibi birçok nedenden dola- nında Boğaz’ın yansımalar- lanmaya başlayan ve özgün eserden uyar- yı yalılar önemini giderek kaybetti. Ni- la örülü esintisini manevi lanan aynı isimli dizi sayesinde hemen tekim Sadri Alışık’ın başrolünde oy- bir yaklaşımla betimlemiş- herkesin bilgisi dahilinde olan bir yapıt. nadığı, Atıf Yılmaz tarafından yöneti- ama iş yaşamında büyük bir servet edinen Tamer’in ti. Tanpınar, romanlarında Aşk-ı Memnu ile aynı yıl çıkan Mehmet len 1966 tarihli Ah Güzel İstanbul fil- Mehmet ailesini yeniden bir araya getirmek için boğazda bir Boğaz’la ilgili betimleme- Rauf’un Eylül’ü ise edebi çevrelerde ken- mi, babadan kalma derme çatma, “yı- rauf yalı almasıyla başlayan Çöp Adam. Büyük bir ya- lere sık sık yer verirdi. Ya- dine özgü bir yer bulmuştu. Süreyya, Su- kılmak üzere olan” yalısında keyfe ke- lıda oturan Antepli zen- zın, akşam oldu mu, sahi- at ve Necip Bey arasındaki aşk üçgeninin anla- der bir yaşam tıldığı kitapta, yalnızlık ve sıkıntı veren köşkten aşk gin bir ailenin el bebek gül le koşan İstanbul halkı san- süren bir adamın izi- Yalı ç apkını bebek yetiştirilmiş torunu dallara doluşur, Boğaz’ın ve saadeti temsil eden yalıya taşınan Suat’la eşinin ni sürüyordu. Yaşam- ahmet yalıya yüklediği anlamın farkı karşılaştırılıyordu. Ferit’in istemediği bir kız- “aksi” içinde keyfe dalardı. da kaybetmiş ve kay- Hamdi la evlenmesini konu edi- Sohbetler, şarkılar... bettiğini kabullenmiş tanpınar yaşam biçimi, Değer yargıları nen Yalı Çapkını. Sıradan Onlar için en ilgi çekici olansa bu karakter bir anlam- Cumhuriyetin ilanından sonra ise yalılar ve tem- bir yaşam süren Zeynep’in boğazı çevreleyen yalılar ve köşk- da İstanbul’un yalıları- sil ettikleri yaşam biçimi sosyal anlamda daha fazla doğum gününde bir çanta lerdeki yaşamlardı. Hayranlıkla oralara bakarlar, içle- nın önemini kaybedi- sorgulanır duruma geldi. 1928’de Yakup Kadri Ka- dolusu para bulmasıyla es- rinde neler olduğunu merak ederlerdi. Bu merak 19. şini, kentin değişimi- raosmanoğlu imzasıyla yayımlanan Sodom ve Go- ki yaşamını geride bırakıp yüzyıl sonu ve 20. yüzyıl başı edebiyatımıza da yan- ni betimliyordu. Artık more, bir İngiliz askeri olan Binbaşı Will’in boğaz- kendine zengin bir görüntü sımıştı. Namık Kemal 1876’da Kuzguncuk’ta pembe insanların gözünü dik- daki bir yalının selamlık dairesini kiralamasını ko- vermesinin anlatıldığı Bir renkli muhteşem bir yalıda oturan Mahpeyker’e âşık tiği, merak ettiği baş- nu edinirken Kurtuluş Savaşı sırasında İstanbul’da- Peri Masalı. İş yaşamında olan Ali Bey’i, İntibah isimli romanında konu edinir- ka yaşamlar, imrendiği ki insanların ilişkileri ve değişen toplum mutlu olamayıp başkalarını ken Halit Ziya Uşaklıgil, 1892 tarihli Bir veya kıskandığı baş- değerlerini sorguluyordu. Mithat Cemal iyileştirmenin peşine düşen Ölünün Defteri’nde bir kadın ve iki er- ka değerler, özendikle- Kuntay’ın 1938’de yazdığı Üç İstanbul Macide’nin kendisini bul- kek arasındaki ilişkiyi anlatıyordu. Roman ri başka öyküler vardı. ise kentin istibdat, meşrutiyet ve mütare- mak için çıktığı yolda aşkla sınanıp daha önce hiç ayrıca karakterlerden Hüsamettin Bey’in Ya da gerçekten öyle miydi? ke olmak üzere üç ayrı dönemini karşı- tanık olmadığı bir dünyanın içine girdiği Gecenin Beylerbeyi’nde oturduğu yalı ile Osman yalı öyküleri geri DönDü laştırmalı olarak ele alıyor ve Osmanlı’yı Ucunda. Altıncı sezonundaki Yasak Elma ve ikinci Vecdi’nin Çamlıca’da yaşadığı köşkü kar- çöküşe götüren nedenlere odaklanıyordu. 2022’nin bitmesine yaklaşık bir hafta var. Belki ar- sezonundaki Camdaki Kız... şılaştırmalı olarak işliyordu. Eskilerin “fakr-u zaruret” dönemi ola- tık, gün batarken sandallara binip boğaza açılmıyoruz Son yıllarda kalitesini giderek artıran, yurtdışında 20. yüzyıla girerken II Abdülhamit’in rak adlandırdıkları Osmanlı’nın çöküş ancak akşamları ekrana baktığımızda gözümüzü ge- binlerce takipçisi olan dizilerin yapımcılarına, yö- istibdat yönetimi sırasında uygulanan ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş dö- nelde yalı öykülerine dikiyoruz. Ve söylemeye gerek netmenlerine “Neden yalı öyküleri çekiyorsunuz”, sansür, siyasi anlamda büyük bir tedir- nemlerinde boğazdaki yalılar, yoksul- var mı? Birçoğumuz “fakr-u zaruret” devrinin ekono- oyunculara “Neden oynuyorsunuz” diye sormak an- ginlik yaratsa da edebi üretimlerin yalı- luk içinde olan İstanbulluların uzaktan mik buhranının bir benzerini yaşıyor! lamsız elbette. Anlamlı olan “Biz niye yeniden ya- ların entrikalı yaşamlarına odaklanma- baktığı birer cazibe simgesi olmuş, kimi 2022, yalı öykülerinin televizyon dizileriyle geri Halit lı öykülerini merak eder olduk” diye düşünmek ga- sına engel olmamıştı. Hüseyin Rahmi z iya zaman entrikalı aşklarına özenilmiş ki- dönüşüne tanıklık etti... Çocukluğunda yaşadığı an- liba. Belki Tanpınar’ın söz ettiği zamanın aksini ya- Gürpınar’ın 1899 tarihli Mürebbiye isim- Uşaklıgil mi zaman da “alafranga” denilen yaşam bi- ne-baba şiddeti sonucu psikolojik sorunlar yaşayan şıyoruzdur kim bilir... li romanında olduğu gibi. Kitap, Fransa’dan berrin karadeniz berrin.karadeniz@cumhuriyet.com.tr Sualtı Kültür rotası belgeselinden v Jekyll & Hyde obert Lou- pıcı bir prodüksiyo- biraz fazlası: Ris Stevenson’ın nu ve geniş kadro- klasik gerilim roma- su ile dikkat çeken nından uyarlanan, müzikalin başrol- Avatar müziklerini Frank lerini Hayko Cep- Wildhorn'un yaptığı, sözlerini kin ve Elçin Sangu üstleniyor. Leslie Bricusse'un yazdığı dün- “Jekyll & Hyde”, 27 Aralık’ta Suyun Yolu yaca ünlü “Jekyll & Hyde” mü- Congresium Ankara’da, 29 zikali, Taner Tunçay çevirisi ve Aralık Perşembe akşamı ise aY’a SeYaHat yönetimiyle sahneleniyor. Çar- Zorlu PSM’de. üyüleyici kareler, mamen- önüne geçebileceğine Aile ve kabile içi çatışmalar, arkadaşlık- olağanüstü bir gör- inanan bir sinema anlayışı... kardeşlik ilişkileri, ebeveyn olmak gibi si- sel tasarım, gör- Çünkü Avatar: Suyun Yolu, nemanın ve öykü anlatıcılığının en kadim kemli efektler ve selefinin izinden gitme arzusu- izleklerinin yanına, yayılmacılık ve sömür- Bseyircisini aksiyo- nu bir parça aşırıya kaçırıyor gecilik karşıtlığı, doğa dostluğu gibi şık nun ortasına bırakan 3B bir şö- ve zamanın öncüsü bir filmin, motifler eklenen Avatar: Suyun Yolu’nun len... Üstelik emperyalizm, ko- adeta çağın gerisinde kalan bir ekoloji yanlısı tutumu, filmin tek olumlu lonyalizm ve ekolojik yıkım halkasına dönüşü- tarafını oluşturuyor. Hatta öykünün İlk Avatar’dan yergilerinin yanı sıra aile-arka- yor. Animasyon- aksiyon damarını besleyen unsur yi- b aşak b ıçak v Hisseli Harikalar Kumpanyası daşlık bağlarını kutsayan bir iz- video oyunu este- ne bu ekoloji anlayışından ileri ge- 13 yıl sonra amsun Devlet Opera ve Ba- kı sözlerini yazdığı müzika- lek de cabası...Bunlar, sinema basakbicak tiğiyle bezeli bir liyor çünkü senaryoya eklenen yeni karşımıza Slesi, Türk tiyatrosunun bü- li sanatseverlerin beğenisine seyircisi için dev ekranların ev- eko-gerilim tasav- @gmail.com karakterlerin filmin duygusuna bir yük ustası Haldun Dormen’in sunmaya devam ediyor. Müzi- lerdeki mutlak hâkimiyetinden vur ederken bas- gençlik dizisinden daha fazlasını ka- çıkan James kaleme aldığı, “Hababam Sını- kal, 5 Ocak Perşembe günü saat makalıp fikirlerine ve hemen her filmi “gözlükler- tabildiğini söylemek bir hayli zor. Cameron’un fı” filmi müziğiyle gönüllerde 20.00’de Atatürk Kültür Mer- le” izlemeye alışmadan önce baş döndürü- haddinden fazla güveniyor; DemoDe bir öykü taht kuran Melih Kibar’ın bes- kezi Aydın Gün Salonu’nda, bi- bütününde bir buçuk saa- cü olabilirdi; nitekim Avatar’la (2009) öy- devam filminin telediği, Çiğdem Talu’nun şar- letler biletinial.com’da. Jake ve Neytiri’nin ebeveyn olma ve le de oldu. Gelgelelim 2022 yılında, ar- ti aşmaması gereken bir öy- tek iyi tarafı küyü üç saatin üzerinde bir ailelerini, çocuklarını koruma içgüdü- tık perdeye düşen pür görüntüye hayran- v Cem Adrian sualtı fantezisine çeviriyor. leri başlangıçta inandırıcı fakat kont- lık duyabilmek için çok daha fazlasına ge- ekoloji yanlısı rast oluşturması planlanan kötü/kötüle- reksinimimiz olduğu belli. Ancak görünen Öykünün omurgasını oluş- üzikte sınırları, tarzları, vam ediyor. Adrian, yeni yı- tutumu... turan Pandora’da, ana ka- rin bile beklenen dengeyi kurabildiği- o ki yönetmen James Cameron’ın “o sular- Mkuralları yıkan ve ken- la bir gün kala İzmirli sevenle- da” yüzmeye pek niyeti yok... rakterimiz Jake Sully’nin ni ve çatışma duygusunu yükseltebil- dini sadece “özgür bir müzis- riyle buluşuyor. Hisli şarkıla- bıraktığı yerden sözde “yeni ambalajını” diğini düşünmüyorum. Görsel dili böylesine Tüm zamanların en fazla hasılat elde yen” olarak tanımlayan Cem rın güçlü sesi Cem Adrian, 30 açan film, Jake’in avatarına kalıcı olarak güçlü bir yolculuğa, özdeşliği perçinleyecek eden filmlerinden olan Avatar’ın iştah ka- Adrian, duygusal şarkılarıy- Aralık Cuma akşamı SoldOut geçişinin ardından Na’vilerin bir parçası bartan başarısı, Alien ve Terminatör gibi karakterler de eşlik edebilseydi belki bu pa- la ruhumuza dokunmaya de- Performance Hall’da. olması ve Neytiri’yle kurdukları yaşam- halı eserin Pandora okyanuslarının derinlik- serilerle devam hikâyeleri konusunda ha- la, öyküsünü genişletmeye çabalıyor. Bu tırı sayılır bir ün kazanmış James Came- lerinde kaybolması önlenebilirdi. v Ceyhun Atuf Kansu Şiir Ödülü giriş, üç saatlik bir senaryoyu neredeyse ron... Yeniden çevrimler, yıllar sonra gelen Özetle Avatar: Suyun Yolu, bunca yı- eçici Kurulu Ali Cengizkan, Ba- tümüyle “aile olma” temelinde şekillen- lın ardından sinema seyircisinin izleme devam filmleri ve yan hikâyeler mezarlı- Shar Gökler (ailesi adına), Ahmet diren ve bunu alabildiğine demode, tek ğına dönmeye yüz tutan ana akım sinema alışkanlıklarının değişmemiş olabilece- Özer, Ferruh Tunç ve İlyas Tunç’tan boyutlu karakterler ile kurgulayan fil- ği yanılgısına kapılmış, evlerimizde he- için bu ikilinin birlikteliğinin yarım kal- oluşan ve 1986’dan beri düzenlenen min biricik kusuru gibi görünse de du- ması elbette söz konusu olamazdı; nitekim men her gün kafa boşaltmak için izledi- Ceyhun Atuf Kansu Şiir Ödülü’ne rum öyle değil: Jake ve ailesinin zorun- 13 yıllık aranın ardından çekimleri tamam- ğimiz, yüksek görüntü kalitesiyle süslen- 2023 yılı için katılım koşulları açık- lu göçlerinin ardından öyküye eklemle- miş hantal bir sualtı belgeselini andırıyor. lanan bir dizi devam filminin ikinci halka- landı. Ödül kazanan yapıt Cey- nen yeni kabileyle, ilk Avatar’dan aşina sı Avatar: Suyun Yolu, devasa bir bütçe ve James Cameron’ın, sinema tarihine geçen hun Atuf Kansu’nun ölüm yıl dönü- olduğumuz başka temalar da görünürlük göz alıcı efektlerle geri döndü. Ancak bir ilk Avatarı’nın yakaladığı başarısının yeni mü olan 17 Mart’ta açıklanacak. Son kazansa da temelde senaryonun işleyi- farkla... Bu kez karşımızda ne 2009’daki meyvesini izlemek daha eğlenceli olabilir- başvuru tarihiyse 1 Ocak 2023. seyirci var ne de görsel dilin, anlatının -ta- şindeki aksaklıkların üzeri örtülmüyor. di, eğer on yıl önce çekilmiş olsaydı. Puanım: 6/10 “