Katalog

11 ARALIK 2022 4 Ahlak ve yasa arasındaki Her alanda gelişimin anahtarı... çelişkiler, söz konusu tıp ve ölüm olduğunda sağlık çalışanlarını büyük Merak etmek çıkmazlara sokabiliyor. ve keşfetmek erak etmek Geçen ay Van’daki Yü- ve keşfet- züncü Yıl Üniversitesi’nde mek, artıla- önemli bir toplantı düzen- ö tanazi kavramı hem etik hem rıyla eksile- lendi, toplantı sonunda bi- hukuksal bir tartışma konusudur. Mriyle insan- lim insanlarının kastetti- lığı, medeniyeti bugüne ge- ği şekilde bir evrim olmadı- tirmiştir. Voyager’ın uzaya ğı sonucuna varıldı. Gözlem gönderilmesinin temelinde ve deney yapmayı gereksiz merak duygusu ve keşfetme sayan bu tür toplantılar; me- Pro. Df r. isteği vardır. Her merak ke- rakı, sorgulamayı, keşfetme- Üst Ün şifle sonuçlanmaz ancak bü- yi yok etmeye çalışıyor, so- Doktorların mesleki ilkeleri ve toplum düzeni arasında sıkıştığı anlar... tün keşiflerin ilk basamağın- rulabilecek tüm soruların Dökmen da merak duygusu bulunur. tek bir cevabı olduğu iletisi- Şu an çevrenizdeki tüm nes- ni veriyor. Böylesine toplan- neler, merak eden ve keşfeden insan- tılara katılanlara İbn-i Haldun’un Mu- ların ürünüdür. kaddime’sini ve İbrahim Hakkı Bey’in “Dünyayı oluşturan ana madde (ark- Marifetname’sini okumalarını tavsiye yaşamı yöneten he) nedir?”, “Kuşlar nasıl uçuyor?”, ediyorum. Uluslararası hakemli dergi- “Yağmur neden yağıyor?”, “Bebek- lerdeki bilimsel makaleleri okumayan ler nereden geliyor?” türünden soru- veya anlamayan kişiler, bu iki büyük lar sormadan yaşamı kavrayamazsınız, düşünürün evrimle ilgili görüşlerinden kontrol edemezsiniz. Bazı eski top- bir ihtimal feyzalacaklardır. lumlarda gençler çok erken evlendiril- Osmanlı’da eğitsel ve toplumsal an- dikleri için evlilik dışı çocuk doğmaz- lamda merakı teşvik eden ortamlar ikilemler... dı, bu yüzden de insanlar cinsel birleş- yoktu. Bu konuda Nemrut Dağı’ndaki me ile bebek doğumları arasında iliş- heykelleri örnek gösterebiliriz. el suları kenti esir almıştı ve binaların ilk kat- ki kurmazlar, kadınların kutsal evli- katrina kasırgasında sular arasında larına dek yükselmişti. Çatılarda çaresiz, yar- Nemrut’u N Heykelleri lik bağından ötürü hamile kaldıkları- mahsur kalan memorial Hastanesi. dım bekleyen insanlar vardı. Felaketin başlan- nı zannederlerdi. Sonra bazı kadınlar kimiN umuru Nda? gıcından yaklaşık 13 gün sonra kentin önem- evlenmeden çocuk doğurunca insanlar Yüzyıllar boyunca Anadolumuz- Sli bir hastanesine ulaşan yetkililer 45 ceset ile bunun nedenini merak ettiler. Böylece da toprağın üzerinde Aspendos benze- karşılaştılar. Sayı önemliydi çünkü kasırganın başlangı- bebeklerin kutsal evlilik törenlerinden ri tarihi kalıntılar vardı. Dedelerimiz, cından beş gün sonra tahliye edilmiş bir merkezde bu ka- ötürü değil, cinsel birleşmeden ötürü ninelerimiz alışageldiklerinden fark- dar yüksek ölüme başka yerde rastlanmamıştı... doğduğunu anladılar. lı olan bu yapıları gördüler, muhteme- 2005 Ağustosu’nda oluşan len merak etmek onaylanmayan bir Merak Nasıl Katrina kasırgası, ABD’de şey olduğu için de ilgilenmediler. Bir özellikle New Orleans ve Ora Çıkar? yat ihtimal, “Bunu babam yapmamış, de- yaŞam çevresinde 1800’den fazla Çocuklarda merakın gelişmesi için dem de yapmamış, demek bizim aile- GÜnl ÜĞÜ ölüme, 125 milyar dolarlık üç temel şey gereklidir. den olmamış, biz o zaman işimize ba- hasara yol açtı. İstatistiklere Anneye güvenli bağlanma gerek- kalım” diye düşündüler, merak etme- göre en yıpratıcı felaketler- 1lidir: diler, araştırmadılar. den biri olan bu afette kentin Geçen haftalardaki yazılarımda da Osmanlı’nın asker ve mühimmat katrina kasırgasında köklü kurumlarından Memo- belirttiğim üzere çocuğa bakım veren sevkıyatı için Adıyaman bölgesi- hastane tahliyesinin çoğu rial Hastanesi de gündemi teknelerle yapılabildi. kişi -genelde anne- çocuğun beslenme, ne ilişkin ayrıntılı bir haritaya ihtiya- uzun süre meşgul etti. Kasır- korunma, sevilme gibi temel ihtiyaç- cı vardı. O güne kadar yapılmamış- ganın ilk dalgası sonrası baş- larına cevap verebiliyorsa çocuk anne- tı. Haritayı yapması için bir Alman su- layan sel nedeniyle hasta- sine güvenli bağlanır, ardından ilgisini bay davet edildi, o da Nemrut Dağı’nı ö mÜr neyle irtibat bozuldu. Binada dış dünyaya yönelterek çevresini me- merkez kabul edip altı ay o bölge- 200’ün üzerinde hasta var- tanyel rak eder. Eğer çocuk annesine güvenli de yaşadı ve bir harita yaptı. Bu ola- dı. Çevreden sığınanlarla be- bağlanmamışsa adeta dış dünyaya ar- yı izleyen yıl bir Alman tüccar, böl- raber 2 bin kişiye ulaşan bir kasını döner, ilgisini annesine yönel- geyi dolaşırken Nemrut Dağı üzerin- topluluğa ev sahipliği yaptı. tir, dünyayı merak etmesi ve keşfet- de çok büyük heykeller olduğunu gör- Elektriklerin kesilmesi, suların akmaması ve 45 dere- mesi zorlaşır. dü, heyecanla durumu Alman Bilim- ceye varan sıcaklık yanında gıda ve içme suyu stokla- Eğitim ortamları merakı destek- ler Akademisi’ne bildirdi. Ancak Aka- detmektedir. Bir şekilde kan nakli olan mensuplarına rının tükenmesi kendini medeniyetin beşiği olarak gö- 2ler hale getirilmelidir: demi, “Eğer dağda bu tür heykeller ol- da “müşareketten kesme” adlı cemaatten çıkarma yap- ren bir ülkenin büyük bir kent hastanesinde can paza- Çocuklar başlangıçta annelerine gü- saydı, o bölgede altı ay yaşayan eği- tırımını uygularlar. İşte bu durumda kan kaybı ile ge- rına neden oldu. Sonunda beşinci gün yerel yönetim, venli bağlansınlar veya bağlanmasın- timli bir Alman subayı mutlaka görür- len bir hastanın karşısında hekimin gireceği etik ikile- hastanenin birkaç saat içinde tahliyesine karar verdi. lar tüm eğitim yaşantıları boyunca me- dü” düşüncesiyle ona inanmadı. Tüc- mi tahmin etmek zor olmasa gerek; bir yandan yazılı Hareket olanağı sınırlı ve yatalak hastaları zor bir sü- raklarını diri tutacak önlemler alabili- car ısrar etti, sonuçta inandırdı. Evet, rızasıyla kan takılmasını istemediğini belirten hasta, bir reç bekliyordu. riz. Birkaç örnek: verdiği bilgi gerçekti fakat Akade- yandan meslek ahlakı nedeniyle tedaviyi uygulamak is- Çocuğa masal okuduğunuzda, bi- mi üyeleri, “Eğitimli bir Alman suba- Öta Nazi mi yapıldı? teyen doktor. Günümüzde programlı ameliyatlarda has- ten masal üzerinde akıl yürütmesini, yı altı ay o bölgede yaşar da o heykel- tanın kendi kanını önceden hazırlayarak vermesi gi- Olayların ardından gözler hastanenin doktorlarından olayın sonrasını düşünmesini isteye- leri nasıl görmez?” diyerek çok hay- bi yöntemler uygulanıyor. Ancak acil vakalarda bu du- Anna Pou’ya çevrildi. Çünkü 45 cesedin ne şekilde öl- bilirsiniz. Diyelim ki masalın sonun- ret ettiler. Şimdi siz, “Alman subay al- rum sorundur. Hekim görüşünün hasta tarafında da iki- düğü araştırılırken çoğunun kanında güçlü bir ağrı ke- da tavşan tilkiye bir şey söyledi: “Tav- tı ay o bölgede yaşayıp heykelleri fark lemlere yol açtığı muhakkak. Sonu bilindiği halde yan- sici olan morfin ve anestezide kullanılan midazolam şan tilkiye başka ne söyleyebilirdi” etmedi ama dedelerimiz 900 yıl ora- lış kararlarda diretmek ise daha acı olanı. bulunmuştu. Hastalıkları ile ilgisi olmayan bu ilaçların diye sorabilirsiniz. “Başka?” sorusu da yaşayıp nasıl fark etmediler?” diye Stephanie Keene (Bebek K), 1992 Ekimi’nde doğdu- ortaya çıkardığı ötanazi olasılığı, Pou’nun hastane ec- ufuk açan, yeni durumları merak etti- hayret etmelisiniz. ğu zaman herkesi şaşkınlıkla karışık korku içinde bı- zanesinden bu ilaçları bolca temin etmesi, felaket sıra- ren bir sorudur. (Bu arada lütfen Aziz Bence dedelerimiz o heykelleri fark rakmıştı. Kafatası ve beyni yoktu. Beynin solunumu sında “Onları rahat ettirmeliyiz” gibi söylemleri ile bir- Nesin’in eleştirdiği türden zorlayıcı etselerdi ne fark ederdi? Mutlaka ço- yöneten alt kısımları dışında gelişimi tamamlanama- leştirildiği zaman güçleniyordu. Taşınması zor hastala- anne-baba olmayın, yaratıcı çocuk ye- banlar dağın tepesine çıkıp o devasa mıştı. Anensefali denen bu durum anne karnındaki or- rı bilerek öldürmekle suçlanan Anna Pou, kendini “ka- tiştireceğim diye çocuğa 10 tane soru heykelleri görmüşlerdir. İyi de Bilim- gan gelişim sürecinde yaşanan bir aksamadan olur. Bu sıtlı adam öldürme” suçundan jüri karşısında bulmuştu. sormayın.) ler Akademimize bildiremezlerdi çün- şartlarda doğan bebekler saatler ve günler içerisinde Ötanazi, eski Yunanca eu (iyi) ve thanatos (ölüm) Çocuğa küçük sürprizler yapılabilir, kü böyle bir akademimiz yoktu. Gidip ölürler. Bu nedenle hamilelikte tespit edilirse doğumun kelimelerinin birleşiminden oluşur ve ıstırabı ortadan sıcak-soğuk oyunuyla saklanan bir eş- kaymakama bildirseler muhtemelen sonlandırılması önerilir. Stephanie’nin de annesi, do- kaldırmak için bilinçli olarak yaşamı sona erdirme uy- yayı bulması sağlanabilir. Onunla bir- kaymakam, “Ben ne yapayım, işe ya- ğum öncesi kontrolünde bu durum konusunda uyarıl- gulamasına verilen isimdir. Farklı ülkelerde değişik likte yemek pişirilebilir, bahçede ve- rarsa indirip evinizin temeline koyun, masına karşın inançları nedeniyle çocuğu dünyaya ge- yasalarla düzenlenmiş hukuki sınırları vardır. Ancak ya saksıda bitki yetiştirmesi, bu bitki- ağırsa, inmiyorsa bırakın orada kalsın” tirmeye karar vermişti. Ancak sürekli solunum cihazı- hasta onayı olmadan yapılan nin gelişim aşamalarını tahmin etme- derdi. Bu bakış tarzı kaymakamın ha- na ihtiyaç duyan bebeğin herhangi bir tedavisi olmayan ötanazi cinayet olarak ka- si istenebilir. tası olmazdı, bilimsel atmosferin ek- durumu da göz önüne alındığında “nafile bir çaba” tar- bul edilir. Okullarımızdaki müfredatlar öğren- sikliğinden ötürü ortaya çıkardı. Ya- tışması başlamıştı. Hukuki süreçte mahkeme olayla il- Ahlaki ve yasal ikilem cilerin merak ettikleri konular da dik- kın zamanlara kadar insanımız toprak- gili ahlaki ya da etik bir duruş almayı reddederek yasa- özellikle sağlık çalışanla- kate alınarak hazırlanmalıdır. Genelde ta bulunmuş heykellerin yalnızca birer ların uygulanacağını söyledi. Bebek K Davası, hekim- rınca sıkça karşılaşılan bir öğrencilerin değil müfredatı hazırla- taş olduğunu düşünmüştür. lerin gerçekçi tıbbi kararlar verme hakkının engellendi- durumdur. Ülkemizde hem- yanların merak ettikleri konular işlen- Otuz üç yıl Osmanlı’yı yöne- ği yönündeki görüşlerin de seslendirilmesi- şireler üzerinde yapılan bir miş, öğrencilerin filanca savaşı, falan- ten bir padişahımız, Beşiktaş’tan ne yol açtı. değerlendirmede en çok ca şairi merak edip etmedikleri veya Anadolu’ya, hatta Üsküdar’a geçme- kanada’da karşılaştıkları etik ikilem, mirlande Cadet neleri merak ettikleri sorgulanmamış, miş, bir anlamda ülkesini ve halkını aNN a pou’ya Ne oldu? “hastanede kullanılan mal- ve Éloïse Dupuis ezbere eğitimin yeterli olduğu sanıl- merak etmemiştir. Bu durum onun da Doktor Anna Pou, Katrina kasırgasından yaşama ihtimalleri zemelerin teminine ilişkin mıştır. Bu yüzden çocuklarımızda kü- eksikliği değildir. Felsefi sorgulama, varken inançları yaklaşık iki yıl sonra tüm suçlamalardan etik ikilemler” olarak gö- çük yaşlarda yüksek düzeyde olan me- bilimsel merak toplumun gündeminde gereği kan naklini beraat etti. Zor zamanlarda hastaların ya- rülmüştür. Sınırlı sayıda- rak duygusu, sınıfları ilerledikçe azal- yoksa toplumdaki herkes bu durum- reddettikleri için nında olmuştu ve bu ölümlerle ilişkilendiri- ki malzemenin belki de tek maktadır. dan nasibini alır. öldüler. lemezdi. Her ne kadar tanık ifadeleri ve pa- hastada kullanılıp bitebile- Ülkede felsefeye ve pozitif bili- Merak öyle bir tohumdur ki bel- toloji raporları olsa da tüm felaketin suçu- ceği, ona karşın bunun yö- 3me ilginin teşvik edilmesi gerek- li topraklarda, belli iklimlerde çiçek nu tek bir kişinin üzerine atmayı büyük jü- netime açıklanamayaca- lidir: açar. Eski Atina’daki ve Isparta’da- ri uygun görmedi. Stephanie ise cihaza bağlı tutulması ğı korkusu uzaktan ne ka- İlk sınıflardan itibaren felsefî sor- ki beyinler aynı, kültürel iklimler ise nedeniyle iki yıl kadar yaşadı ve kalp durması sonucu dar da basit gibi gözüküyor gulamaya yer verilmeli, ileri sınıfların farklıydı; yalnızca Atina’da felsefe or- beklendiği gibi öldü. Her kararın doğruluğu ve yanlış- değil mi? Öte yandan ba- müfredatından, önyargılı bakış tarzıy- taya çıktı, bilimin temelleri atıldı. Ar- lığı elbet tartışılabilir. Ama işin öznesi “insan” olunca zen de hastanın ve yakın- la evrim konusu ve benzerleri çıkarıl- tık gündemimizde, müfredatlarımızda tek başına ne yasal ne ahlaki kavramlar bazen yeterli larının tercihlerinden do- mamalıdır. sorgulama, merak bulunsun istiyoruz. ve tatmin edici olmaz. ğan sınırlamalar karar al- mayı güçleştirir. Yehova Şahitleri’nin kan nakline Kaynakça; İmtiyaz Sahibi: karşı duruşları bunun tipik örneklerinden. Reklam Yönetimi: Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık AŞ. Prof. n Yayın Koordinatörü 11 ARALIK 2022 SAYI: 1709 l https://www.theguardian.com/world/2014/feb/07/hurricane- CUMHURİYET VAKFI adına Nurettin Mazhar Öktel Sk. No: 2 34381 Şişli/İstanbul Tel: (0212) 343 72 74 DENİz ÜLKÜTEKİN (20 hat) Faks: (0212) 251 98 68 e-posta: [email protected] katrina-after-the-flood ALEV COŞKUN ka N NakliNi reddettiler n Sayfa Tasarım Genel Yayın Yönetmeni l Elçigil A. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, EMİNE BİLGET Baskı: İleri Basım Mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve Teknik Hiz. Tic. A.Ş. Charles Taze Russell tarafından 19. yüzyılın son- ARİF KIzILYALIN 2011; 14: 2. Yenibosna Mah. 29 Ekim Cad. No:11A/41 Bahçelievler İstanbul n Reklam Genel Müdürü Sorumlu Müdür Dağıtım: Turkuvaz Dağıtım Pazarlama A.Ş. Yaygın süreli yayın larında Pensilvanya’da kurulan teşkilat, İncil’in bazı [email protected] l O’Rahilly, M; Muller, F (1992). Human Embryology & Te- ESRA BOzOK ÖzGÜR SOYER ayetlerden yaptıkları çıkarımlara göre kan naklini red- ratology. New York: Wiley-Liss, Inc. [email protected]