Katalog

20 KASIM 2022 5 Anne bağımlılığı yetişkinlikte sorun yaratabilir Anne duyarlığı ve çocukta bağlanma nne duyarlığı ve rılma korkusu ve kaygısı çocukta bağlan- nedeniyle annesine yöne- ma, psikolojide lir, dış dünyayı keşfetme- adı sıkça geçen, ye çalışmaz.* Aüzerinde araştır- Sanırım bir toplumda ço- malar yapılmış olan iki kavram- cuklardaki merak etme ve dır. Belirtmekte yarar var, her keşfetme duygusunun ye- ne kadar “anne duyarlığı” den- terli düzeyde olmamasının se de aslında anneden kasıt ço- nedenlerinden birisi o top- Prof. Dr. cuğa bakım veren kişidir ancak lumda çocukların anneleri- üs Tün çocuğa bakım veren kişiye kı- ne güvenli bağlanmamaları, saca “anne” demeyi tercih edi- dikkatlerini bir araştırmacı DÖkmen Coşkulu tezahürat güzel ama yoruz. Çocuğun anneye bağla- tarzıyla çevrelerine değil an- kulaklarınızı korumanız şartıyla. ması ise bağımlılık değil, bağ- nelerine yöneltmeleridir. Ai- lılık anlamı taşımaktadır. Başlangıçta lelerde çok sayıda çocuk olması bu ço- “çocukta anneye bağlılık” denmiş ol- cukların anneye güvenli bağlanmalarını Futbol çok zevkli ama sağlığınıza dikkat! saydı iyi olurdu, çünkü bağlanma kav- zora sokabilir, onların merak duyguları- ramı günlük dilde bağımlılıkla karıştı- nı bastırabilir ve toplumun geri kalma- rılmaktadır. Buna rağmen bu yazıda ar- sına yol açabilir. Anneye güvenli bağ- tık bilim dilimize yerleşmiş olan “an- lanma, merakın yanı sıra sorgulamayı, neye bağlanma” ifadesi kullanılacaktır. özerkliği, vicdan ve içselleştirilmiş ah- Bowlby 1960’larda, öncelikle geli- lak gelişimini de olumlu yönde etkiler. Dünya şim psikolojisinden, bilişsel psikoloji- (Merak konusunu ileride ele alacağız.) den ve evrim yaklaşımından yola çıka- Ainsworth artık klasik sayılan rak “Bağlanma Kuramı”nı ortaya koy- 1978’teki çalışmasında çocuklardaki du. İnsan yavrusu uzun sürecek bir be- bağlanma türlerini belirlemek amacıy- beklik dönemi geçireceği için beslen- la 12-18 aylık bebekleri düşük oran- me, korunma benzeri ihtiyaçlarının gi- da strese sokmuş, önce annelerinden Kupası’nın aBD milli takı- derilebilmesi amacıyla bakım vere- ayırmış sonra bir yabancıyla yalnız bı- mı oyuncusu ne, anneye bağlanmak zorundadır. (Bir rakmış sonra da anneleriyle bir araya miles robinson anlamda başlangıçta anneye bağımlılık getirmiştir. (Bu tür deneylerin etik ol- turnuva öncesi aşil tendonun- vardır, yaş ilerledikçe bu bağımlılığın madığı kanısındayım, benim gibi dü- dan sakatlandı bağlılığa dönüşmesini isteriz.) şünenler de var. Araştırmacı “Düşük ve takımda yer Yavru şempanzeler bazen hopla- oranda strese sokuldu” dese de çocuk- alamayacak. insani yüzü ya zıplaya annelerinden kaçarlar, an- ların deney sırasında ne hissettikle- ne şempanze yavrunun algılamadı- rini bilemeyiz. Araştırmacı doğal or- ğı bir dış tehdit fark ederse yavrusu- tamlarda annelerinden ayrılan çocuk- u akşam oynanacak Katar-Ekvator Aşil’in Topuğu Her dört yılda nu itekler, iteklenen yavru anneye ya- ları gözleyerek de benzeri sonuca ula- maçı ile 2022 FIFA Dünya Kupa- Aşil tendonu ismine İlyada efsanesinde rast- pışır. Çünkü yavrular kendi başlarının şabilirdi. Harlow da yavru maymun- bir düzenlenen sı başlayacak. Katılımcı 32 takım larız. Truva Savaşı’nda yer alan Aşil (Achilles) çaresine bakacak ları annele- tüm yönleriyle değerlendirildi ve Dünya Kupası, yenilmez kabul edilen bir savaşçıydı. Çünkü an- kadar gelişmemiş- rinden ayı- tartışıldı. Ancak bunun ötesinde B nesi onu ölümsüz kılmak için Styx Nehri’ne ba- lerdir, annelerine rarak “Tel- futbolun ev sahibi Katar’ın turnuvayı alma sürecinde- tırmıştı. Ne yazık ki suya daldırırken topukla- bağlanmaları ge- anne, havlu- ki usulsüzlük iddiaları ve ülkedeki göçmen iş- gelişimi rından tuttu. Ellerinin değdiği yerlere nehrin su- rekmektedir. Bura- anne” dene- çilere yönelik insan hakları ihlali tartışmala- ları temas etmediği için o kısımlar güçsüz kal- da söz konusu olan yini yapmış- ve içerdiği rı futbolu biraz gölgede bıraktı. Tabii ki artık dı. Düşmanı Paris onu bir okla topuğundan vur- anne davranışının tı. Bence bu spordan öte endüstri halini alan bu oyunda po- sağlık riskleri duğunda zayıf yerini ortaya çıkarıp işini bitirdi. çok gelişmiş şek- da etik değil- litika yanında bilim ve istatistikler de bize bazı Güçlü insanın güçsüz noktası olan bölge futbol- lini insanlarda gö- di; insan ol- açısından olaylara başka bir göz- cuların da en zayıf noktasına adını vermiştir. rürüz. Sokakta an- sun, maymun le bakmamız gerekti- önemli neler kendilerin- olsun, de- ğini gösteriyor. kAlp krizi riSki den uzaklaşan ço- neysel amaç- veriler ortaya yaŞam Günümüzde futbol, Diğer spor dallarından istatistiksel olarak da- cuklarına, “Kam- la strese so- Günlü Ğü son on yılda olduğun- çıkarıyor. ha fazla travma oranına sahip olan futbol aynı yon geliyor, elimi kulan bütün dan daha yoğun bir tak- zamanda seyircisinde de daha fazla hasar yara- tut” derler. Orta- yavrulara bir vime sahip. Yapılan tabilir. Tabii ki bu daha çok yaratılan heyecan ve sonuç- da kamyon yoktur, özür borcu- bilimsel bir çalışmada 1966 yılın- ta adrenaline bağlıdır. 2014 Dünya Kupası sonrasında anne hatalı bir davranış sergileyerek muz vardır. Bu tür itirazlarımıza rağ- dan sonraki Dünya Kupası finalle- Almanya’da kalp krizi açısından istatistik analizler ya- küçük beyaz yalan söylemiştir ancak men Ainsworth’un araştırmasının iş- rinde oynama ve durma periyotla- pıldı. Brezilya’da gerçekleşen ve Almanya’nın final oy- çocuk korkup annesinin elini tutar. Ba- levsel olduğu düşünülmektedir.) rı, oyun durmalarının türü ve sü- nadığı maçta kupayı da Almanlar müzesine götürmüş- zen de anneler, “Sözümü dinlemiyor- resi, top hızı, oyuncu hareketleri tü. Hastane kayıtları ele alındığında kalp krizi nedeniy- BAğlAnmA Türleri sun, yemek yemiyorsun, beni üzüyor- ve pas oranları değerlendirildi. So- le hastaneye yatışlar bir önceki ve bir sonraki yıla göre Ainsworth’un deneyi üç tür bağlan- sun, ben gidip başkasının annesi ola- nuçta oyun hızının 44 yılda yüzde Ömür artış göstermekteydi. Bunun yanında hastanede gerçek- ma olduğunu gösterdi. Birincisi güven- yım” derler. Bu söz de yalandır ancak 15 arttığı gözlendi. Pas oranındaki leşen ölümlerde de yarı finallerde yüzde 7.9’dan yüzde li bağlanma tarzıydı; bu tarz bağlanma Tanyel çocuk bu tehdide kanar, kısa süreliğine yüzde 35 artış ise daha fazla oyun- 9.3’e, final maçı gününde ise yüzde 12’ye çıkan bir artış sergileyen çocuklar annelerinden ayrıl- de olsa söz dinler. Burada amaç çocu- cunun top kullanımına dahil oldu- gözlemlenmişti. Takımın uğruna ölmek kavramının ha- dıklarında huzursuz olmuşlar ancak pa- ğu korumak için anneye bağlanmasını ğunu gösteriyor. Bu oranlar artar- yat bulduğu istatistikler değil mi? nik yaşamamışlardı, anneleriyle tekrar hatta bağımlı olmasını sağlamaktır. Bu ken iklim durumundan etkilenmemek imkânsız. Bugüne bir araya geldiklerinde ise kolayca sa- anne tavrı gerçekçi değildir, dürüst de- dek yapılan Dünya Kupası finallerinin çoğu alışılmadık ik- kinleşmişler, çevreyi keşfetmeye devam ğildir ancak o an için işe yarar. lim şartlardaki coğrafyalarda oynanmamıştı. Ancak turnu- etmişlerdi. İkinci grup bağlanma tar- va yaz aylarından bugüne kaydırılsa bile sıcaklığıyla ünlü Anneye BAğlAnmA zı sergileyen çocuklar ise kaygılı ve di- Arap Yarımadası’nda neler olabileceği konusunda kafalar- Konuyla ilgili Prof. Dr. Nebi rençliydiler, annelerinden ayrıldıkların- da kuşkular olduğu da gerçek. Sümer’e ve arkadaşlarına ait “Anne da yoğun kaygı ve kızgınlık yaşamışlar- Duyarlığı ve Çocuklarda Bağlanma” dı, odaya giren yabancı ile iletişim kur- SıcAk, nem ve SeS adlı güzel bir kitap var.* Kitap, konu- mamış, annelerine kavuştuklarında ise Brezilya’daki 2014 Dünya Kupası sırasında, oyuncular ya ilişkin sağlam kuramsal bilgilerin uzun süre sakinleşememiş, daha sonra tarafından fiziksel aktivite için en elverişsiz koşulların 28 yanı sıra BDSS’nin (Bağlanma Davra- annelerine yapışmış ve çevreyi keşfet- °C’nin üzerindeki sıcaklıklarda ve yüzde 60’ın üzerindeki nışları Sınıflandırma Seti) maddelerini meyi bırakmışlardı. Üçüncü gruptaki ço- nemde oluştuğu ortaya çıktı. Katar’da bunun üzerinde bir ve açıklamalarını da içermektedir. cuklar ise kaçınan bağlanma tarzına sa- sıcaklık olacağı öngörülmekte. Ancak onları ve bazen se- Bu arada şunu belirtmek isterim, gü- hiptiler, ayrılma anında fazlaca etkilen- yirciyi de bekleyen tek sorun sıcak ve nem değil. Ateşli ve venli bağlanma konusunda kitap yazan miş gözükmemiş, anneyle buluştuktan yoğun taraftarın yaptığı tezahürat çoğunlukla şaşkınlık ve ve konferanslar veren bir kişi, “Çocu- sonra onunla aktif temas kurmak yeri- gıpta ile izlenir. Oyuncuyu motive etme yapısına sahip olsa ğun annesine güvenli bağlanması için ne dikkatlerini oyuncaklarına, keşif fa- da kulaklarımız için tehlike oluşturduğu da muhakkak. Ön- anne iki yıl çocuğuyla birlikte yatmalı- aliyetlerine vermişlerdi.* futbolu seviyoruz. ama kalbi- ceki turnuva sürecinde gerçekleştirilen bir çalışmada stad- dır” türünden bilimsellikten uzak öneri- İnsanlar genelde küçük yaşlarda edin- mizi daha fazla sevmeliyiz. yumda çıkan tezahürat sesi ölçüldü. Sese maruz kalma se- lerde bulunmaktadır. Sümer ve arkadaş- dikleri anneye bağlanma tarzlarını, ye- viyeleri, izin verilen ortalama ve tepe ses seviyelerinin sı- larına ait kitap ve başka bilimsel kaynak- tişkin olduklarında eşleriyle ve iş arka- nırlarını aşıyordu. Maç sonrası işitme eşiklerinde ve iç ku- Çirkinler kAzAnıyor mu? lar okunduğunda güvenli bağlanmanın daşlarıyla olan etkileşimlerinde de sür- lağın sesi taşımada önemli bir organı olan kohlear yanıt- Son olarak artık sadece sporcu olmayan, sosyal med- böyle sağlanamayacağı anlaşılacaktır. dürmektedirler. Issız Adam filminde- ta önemli değişiklikler gösterilmiş ve gürültüye bağlı işit- yadan podyumlara dek her alanda simge durumuna gelen (Bence çocuğun anneyle iki yıl yatma- ki genç erkek bu konuda ilginç bir ör- me kaybı için olası risk vurgulanmıştır. Çalışmayı yapanlar futbolcuların çekici görüntülerinin oyunlarını ne derecede sı güvenli bağlanmasını garantilemez, nek sergilemekte, yetişkin yaşında kar- önleyici tedbirler olarak kamu bilincini artırmayı ve kişisel etkilediğini inceleyen bir araştırmanın sonucunu verelim. anneye bağımlılık geliştirir, üstelik ka- şı cinse bağlanma ve güven duyma ko- işitme korumasına öncelik verilmesini önerse de ne maçla- Alman ligi Bundesliga ele alınarak yapılan bir araştırma, rı koca ilişkisi sıkıntıya girer.) nusunda sıkıntı yaşamaktadır. Profesör ra koruyucu kulaklıkla gitmek mümkündür ne de tezahü- futbolcu ne kadar çekici olursa performansının o kadar Bowlby’e göre, çocuklar açıkça ifa- Sümer’e göre Pamuk’un Masumiyet Mü- rat yapanlara “Ses çıkarmadan uslu uslu izleyin” demek. kötü olduğunu gösterdi. Ancak bir takımdaki futbolcula- de etmeseler de şu soruyu sorarlar: zesi de kaygılı/dirençli bağlanma için il- Futbolda yoğun bir sağlık kontrolü ve tedavi da artık rın çoğu çekiciyse bunun bir artı olduğu da çalışmanın di- “Annem (yani bağlanma kişisi) bana ginç bir örnek sayılabilir. işin bir gerekliliği. Eskiden maçlara giderken hastane- ğer bir sonucuydu. Çalışma güzel görünüşün kolektif bir yeterince yakın mı, ihtiyacım olduğun- Gelecek hafta anne duyarlığı kavra- den ödünç alınan sağlık memuru ya da doktorların yeri- şekilde olursa olumlu olacağını göstermesi açısından il- da ulaşılabiliyor muyum, dikkati üze- mından yola çıkarak ülkelerin ve ku- ni artık profesyonel ekipler aldı. Aldığı darbe ile yerlerde ginç ancak çekicilik ve güzellik kavramının izafi olduğu- rimde mi?” Bu soruya cevap genel- rumların insanlarına nasıl duyarlıklar iki büklüm kıvranırken sağlık ekibinin sıktığı bir sprey- nu da unutmamak gerek. Tabii ki bu konuda artık kendi de “Evet” ise çocuk kendisini güven- sergiledikleri ve onları ne tür bağlan- le anında ayağa kalkan ve hiçbir şey olmamış değerlendirmemizi yapabiliriz. Çünkü takı- de hisseder, annesine güvenli bağlanır, malara ittikleri konusunda kişisel gö- gibi koşturmaya başlayan futbolcuya hangi- mın oyunu yanında futbolcuların çekici olup sevildiğini, korunduğunu, kendisine rüşümü paylaşacağım. miz gıpta ile bakmadık. Lakin bazı sakatlık- olmadığının tartışılacağı bir turnuva başlıyor. değer verildiğini düşünür ve dış dün- aşil (achilles) ların futbolu bırakmaya dek götürebildi- yaya yönelir, oynar, kendini avutabilir, * Sümer, N., Sayıl, M. ve Kazak Be- Tendonu: Güçlü ği de bir gerçek. Futbolda en çok yara- savaşçıların etrafını keşfetmeye çalışır. Söz konusu rument, S. (2016). Anne Duyarlığı ve lanan yerlerden biri de aşil tendonu- güçsüz noktası soruya cevap “Hayır” ise çocuk anne- Çocuklarda Bağlanma, İstanbul, Koç Kaynakça; dur. Vücuttaki en büyük tendon sine güvenli bağlanmaz, anneden ay- Üniversitesi Yayınları. olarak topuk kemiklerini bal- l Chodor W. PeerJ .2021 22 Aralık;9:e12658 l Keller K. Sci Rep. 2021 Jun 17;11(1):11330 dır kaslarına bağlar ve ayağın dikey yönde hareketine izin l Wallace JL. J Sci Med Sport.2014 Mart;17(2):223-8 Reklam Yönetimi: Yenigün Haber Ajansı Basın ve İmtiyaz Sahibi: n Yayın Koordinatörü 20 KASIM 2022 SAYI: 1706 Yayıncılık AŞ. Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sk. No: 2 l Rosar, U., J. Hagenah. Soziale Welt-Zeitschrift Fur Sozialwis- verir. Polonyalı Marek Citko CUMHURİYET VAKFI adına 34381 Şişli/İstanbul Tel: (0212) 343 72 74 (20 hat) Faks: DENİz ÜLKÜTEKİN senschaftliche Forschung Und Praxis, 2010. 61(1): p. 51 (0212) 251 98 68 e-posta: [email protected] ve Amerikalı Miles Robin- ALEV COŞKUN n Sayfa Tasarım Genel Yayın Yönetmeni l Attrill, M.J. Journal of Sports Sciences, son bu yaralanmayla futbol EMİNE BİLGET Baskı: İleri Basım Mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve ARİF KIzILYALIN Teknik Hiz. Tic. A.Ş. Yenibosna Mah. 29 Ekim Cad. 2008. 26(6): p. 577-582. n Reklam Genel Müdürü yaşamları değişen iki örnek. Sorumlu Müdür No:11A/41 Bahçelievler İstanbul Dağıtım: Turkuvaz [email protected] ESRA BOzOK Dağıtım Pazarlama A.Ş. Yaygın süreli yayın ÖzGÜR SOYER [email protected]