Katalog

20 KASIM 2022 3 Mustafa Kemal’e karşı, önce saltanata sonra hilafete sarıldılar ı p Yoldaşların Şaduman Halcı ı ufukları dar! sadumankaragozhalici@gmail.com Orbay’a tepkisi Lozan görüşmelerinin ikinci dönemin- Atatürk, Türk ulusunu yeniden var etmek ve deki tavrı, İsmet Paşa’yı karşılamaması, II. Grup’la dir- millet egemenliğini üstün kılmak için çıktığı sek teması nedeniyledir. Ankara’dan hareketinde kendisi- ne Cumhuriyetten bahseden Kâzım Özalp’a, “Buna mani yolda en yakınlarıyla bile ters düştü. olabilirsen, memlekete büyük hizmet etmiş olursun” di- yen de Orbay’dır. Ali Fuat Cebesoy’a kırgınlığı Meclis Kasım günü Atatürk’ü ve bize emanet ettiği ikinci başkanlığından ayrılması, bu makamı Rauf Bey’e onurlu Türkiye’yi bir kez daha saygı ve min- hediye etmek istemesi nedeniyledir. Cebesoy’un 30 Ekim netle andık. Her geçen gün onu yalnızca an- 1923 tarihli Vatan gazetesindeki demeci dikkatle okun- 10mak değil anlamak gerektiğinin değerini de malıdır. daha iyi kavrıyoruz. Gazi Mustafa Kemal Atatürk, kanımca Türkiye’nin ilk Yol değil Y oldaşlaR değişti ve en önemli girişimcisidir. Düş kurmuştur, en büyük dü- Cumhuriyetin ilanı hakkında benimsediği yol salta- Sonbahar Serra şü “vatanı ve milleti kurtarmak, Türk milletini egemen nat konusunun görüşüldüğü Refet Bey’in Keçiören’de- kılmak”tır. Daha 1907’de Ali Fuat Cebesoy’a “Meşru- r odoplu ki evindeki tavrıyla aynıdır. O gün Moskova’dan yeni tiyet yeter çare olmaz” diyen odur. İhtiyaçlarını belirle- döndüğü için görüş bildirmemiştir. Şimdi ise Konya Or- serra.rodoplu miştir; Türk milletini, “esin ve kuvvet kaynağım” diye ta- du Müfettişliği’ne atanıp siyaseti bıraktığı için görüşünü @gmail.com senfonisi nımlamıştır. Ken- disini “lider” ola- rak görmesi de ilk 19. yüzyıl sonlarında fotoğraf makinesinin bulunmasıyla krize gençlik yılların- giren resim sanatına soyut bir biçim ve başta müzik olmak dadır. Selanik’te yakın arkadaşla- üzere farklı sanat dallarından eklediği yaklaşımlarla boyut rı Fuat Bulca, Nu- katan Paul Klee’yi bir sonbahar resmiyle hatırlayalım. ri Conker, Fet- hi Okyar ve Sa- oğanın kendini kışa hazır- man ve yay eğitimi almıştı. Bu ne- lih Bozok’a heye- ladığı bu günlerin ayrı bir denle, sese ve armoniye olan ilgisinin candan vücudu tit- heyecanı var. Yazın ısısı- resimlerinde etkisi çok belirgindir. reyerek gelecek- nı tamamen geride bırakıp te neler yapacağını Resmin içindeki müzik Dkışın soğuğuyla buluşma- anlatıp onlara biç- Müzikle çok derin bir ilişkisi olan ya hazırlanırken sonbaharın kokusu, tat- tiği rolleri verdik- sanatçının resim yapmaya başladı- lı esintisi, gün ışığının değişen parıltısı, corinne l ütfü ve atatürk’’ün mektubu. ten sonra Salih’e “Seninle hiç ayrılma- açıklamaz. Ama laf arasın- ğı yıllar, yaşamın ve sanatın doğası- yaprakların dökümü, doğanın renkleri- yacağız. Seni yaverim yapacağım” di- da diyeceğini der: “1908 in- nın hızla değiştiği bir dönemdi. Yaşa- nin dönüşümüne de birebir tanıklık ede- yen Atatürk, “Peki sen ne olacaksın?” kılabında ben de çalışmış dığı yüzyıl olan 19. yüzyılın sonun- riz. Yeşilin gitgide azalan tonları, kır- sorusuna da “Sizlere bu görevleri verecek ve hazırlanmasında etkin olmuştum. Fa- da yeni fikirlere duyulan özlem ve fo- mızımsı, turuncu ve sarımsı yapraklar kişi” yanıtını verir. Yöntemi devrimcidir. kat ülke normale döner dönmez siyaset- toğraf makinesinin icadı görsel sanat- ile sonbaharın renkleri iç ısıtan sıcak- 1918’de Karlsbad’da “Benim elime bü- ten çekilerek mesleğimle meşgul olma- ların geleceğine dair endişe ya- lıktadır. Sonbahar değişimdir, ve- yük yetki ve güç geçse, ben toplumsal ha- ya başlamıştım. Bugün de aynı davranışı ratıyordu. Tıpkı sonbaharla dalaşma ve türbülanstır. Doğa- yatımızda arzu edilen devrimi bir anda bir gösteriyorum.” gelen iklim ve manzarala- nın değişen ritmini, karma- coup (darbe) ile uygulayacağımı zannede- Karabekir’e gelince o, daha 1921 rın değişimi gibi insan- şık ruh halini en etkili Pa- rim” diyerek gelecekteki yöntemini açık- Mayısı’nda Anadolu ve Rumeli Müda- ların yaşamı ve düzeni ul Klee’nin “Small Villa- lar. Amacı para kazanmak yüksek mev- faai Hukuk Grubu kurulunca Cumhuri- dönüşüyor ve resmin ge in the Autumn Sun” kiler elde etmek midir? Hayır. 25 Ocak yete gidileceğini anlamış ve “Cumhuri- doğası değişiyordu. (Sonbahar Güneşinde- 1914’te Sofya’dan Madam Corinne’e yaz- yet ilan edilirse Allah korusun, hayat ve Bir zamanlar kralla- ki Küçük Kasaba) res- dığı mektupla amacını şöyle açıklar: “Be- bağımsızlığımızı bir kargaşa tufanı için- rı, kraliçeleri ve din mi yakalar. nim tutkularım var hem de pek büyükleri. de boğar” demiştir (İH, s. 919). Karabe- adamlarını hatır- Soyut olmasına Bu tutkularım yüksek makamlar ya da bü- kir, cumhurbaşkanını halkın seçmesin- lamanın tek görsel rağmen, gerçeklik- yük paralar elde etmek gibi maddi emelle- den yanadır. Adayı kendisidir. Refet Be- aracı resimken yıl- ten de kopuk olma- ri karşılamakla ilgili değil. Ben vatanıma le ise önce saltana sarılmış, o kaldırılın- lar sonra bu durum yan, çocuksu ve na- faydalı bir hizmet yapmış olmanın iç huzu- ca hilafet saçağının altına girmeyi ter- fotoğrafla çok da- if görünen resimleriy- runu taşıyacak bir düşünceyi gerçekleştir- cih etmiştir. Halifeye at hediye eden de ap ul ha hızlı ve herkes için le bilinen Klee’nin bu mek istiyorum.” odur. Orbay, Cebesoy, Karabekir ve Be- klee kolay erişilebilir hale tablosunda, batan son- Atatürk amacına ulaşmak için örgütlen- cebesoy’un 30 ekim le Atatürk’ün köşesine, Washington gibi geldi. Klee ise müzik ve bahar güneşinin mütevazı 1923 tarihli Vatan menin önemini kavramış, yol arkadaşla- çiftliğine çekilmesinden yanadır. resim gibi sanat biçimleri parlaklığını bir senfoni gi- gazetesindeki demeci rını çok erken yaşta belirlemiştir. 19 Ma- Orbay, Cebesoy, Karabekir ve Bele’nin bi görürüz. Hatta sanatçının re- arasında bağlantılar kurarak yıs 1919’da Samsun’a çıktığında düşün- basını kullanarak yaptıkları açıklamaların yaptılarında müzikal kuralları so- simlerinin genelinde hissedilen bu sel hazırlık tamamdır. Uygulama başlamış- amacı, 1946’da CHP içinden çıkan muha- gizli uyum için şair Rainer Maria Ril- mutlaştırarak resimlerinde hayatın ye- tır. Selanik’te 1907 yılında Hakkı Baha Pars’ın evinde liflerin DP’yi kurmalarıyla sonuçlanan Dörtlü Takrir’leri ni ritmini yakalarken sanat formunun ke, 1921’de Klee hakkında “Bana “Köhnemiş, çürük idareyi yıkmak milleti hâkim kılmak ile örtüşür. Nitekim Cebesoy, Vatan’daki demecinde özet- Klee’nin keman çaldığını söylememiş doğasını geliştiriyordu. için sizi göreve davet ediyorum” diyen Atatürk, Amasya le der ki: “TBMM’de tek parti vardır, başka parti olacağına Sanatçı eserinde yaşamın ve deği- olsaydın bile çizimlerinin çoğu zaman Genelgesi’nde “Milletin istiklalini yine milletin azim ve ilişkin belirti şuan için yoktur. Ama bu gelecekte olmayaca- müziğin notaları olduğunu tahmin şimin çok sesliliğini yansıtmakta ve kararı kurtaracaktır” cümlesi ile doğmakta olan laik, de- ğı anlamına gelmez. Ben milletvekili olmakla birlikte asıl bu yüzden sanatçının resimlerinde ederdim” sözlerini kullanır. mokratik Türkiye Cumhuriyeti’ni işaret eder. İşaret, 29 mesleğim olan askerliği seçtim.” Cebesoy, çok değil 13 ay Paul Klee’nin kökleri ekspresyo- renk olarak baskın bir ton görsek bi- Ekim 1923 günü resmen açıklanır. Açıklanır ama yol ar- sonra dava arkadaşlarıyla kurduğu Terakkiperver Cumhu- le bu ton, monokromatikten çok po- nizm, kübizm ve erken sürrealizm kadaşları bu açıklamayı hazmedemez. Tıpkı İstanbul ba- riyet Partisi’nin genel sekreterliğini üstlenecektir. Cumhu- akımlarına dayanan resimlerinde no- likromatiktir. Eğer Paul Klee’nin re- sını gibi onlar da Cumhuriyetin ilanı üzerinden Atatürk’le riyetin ilanı öncesi Ankara’dan İstanbul’a geçmeden önce simlerinde tek bir şekle odaklanırsa- taların tınılarını taşıması bir rastlan- iktidar yarışına girmeye başlar. Cebesoy, Atatürk’e “Senin yeni apôtreslerin (yoldaş/yol ar- tı değildir çünkü kendisi daha fırça ve nız gözünüz aynı rengin farklı tonlar- Rauf Orbay, Ali Fuat Cebesoy ve Refet Bele, Cumhu- kadaşı) kimdir?” serzenişinde bulunur. M. Kemal Paşa’nın tuval ile tanışmadan önce müzikle ta- daki görsel yankılarını takip eder ve riyet ilan edildiğinde İstanbul’dadır. 10 Kasım’da Kâzım yanıtı net olur: “Benim apôtreslerim yoktur. Memleket ve nışmıştır. Klee’nin babası bir müzik fark etmeden resmin bütününü görür- Karabekir de onlara katılır. Milli Mücadele günlerinin bu millete kimler hizmet eder ve hizmet liyakat ve kudretini öğretmeni ve annesi bir şarkıcıydı, o sünüz. Tıpkı mevsimleri, değişimi ve dört önemli ismi de tıpkı kimi gazeteciler gibi Cumhuri- gösterirlerse apôtres onlardır.” da daha resim yapmadan çok önce ke- zamanı algıladığımız gibi… yetin ilanını oldubitti olarak tanımlar ve kendilerine danı- Bu düşüncesi nedeniyle yol arkadaşları, özellikle dev- şılmadığını ima ederler. Haklıdırlar, Mustafa Kemal Pa- rimleri uygulamaya koymaya başlayınca değişecek, Ata- şa onlara danışmamıştır. Çünkü Cumhuriyet konusun- türk yolunu değil, yoldaşlarını değiştirecektir. Zira yol daki düşüncelerini ve giderek ayrıştıklarını bilmektedir. doğrudur, bazı yoldaşların ufukları dardır. berrin karadeniz berrin.karadeniz@cumhuriyet.com.tr v Şehir Tiyatroları’ndan Kültür rotası “Tartuffe” v Ünlü tenor ürk tiyatrosunda en faz- Tla tercüme edilen yazar olan İstanbul’da Moliere’in doğumunun 400. yı- lı, Şehir Tiyatroları’nda sahnele- lasik sanatı herkes için anlaşılır necek Orhan Veli’nin çevirdiği Khale getirme hayaliyle pop ve Safina Le Tartuffe oyunuyla kutlanıyor. rock müzik sevgisini operayla bir- Müziğini Emrah Can Yaylı’nın, koreografisini Özge leştiren dünyaca ünlü tenor Ales- Midilli ve Senem Oluz’un yaptığı oyunda Bennu Yıl- sandro Safina, İstanbullu izleyicisiyle buluşuyor. Bu- dırımlar, Emre Şen, Gürkan Başbuğ, Mehmet Soner güne dek La Boheme, Yevgeni Onegin, The Barber of Dinç, Murat Garipağaoğlu, Naci Taşdöğen gibi isim- Seville, The Elixir of Love, Rusalka gibi ünlü opera- ler rol alıyor. Oyun, 23-26 Kasım 2022 arasında Müze larda başrolde yer alan Safina, “opera rock” olarak ad- Gazhane Prof. Dr. Sevda Şener Sahnesi’nde. landırdığı tarzıyla 25 Kasım’da Zorlu PSM’de. v Ben Türkan Saylan v Şahları da Vururlar eçtiğimiz yıl aramızdan ay- lkemizin yetiştirdiği simge isimlerden Türkan Say- Grılan Türk tiyatrosunun bü- Ülan, özel bir oyunla selamlanıyor. Cumhuriyet il- yük ustası Ferhan Şensoy’un kelerine bağlılığın en önemli isimlerinden biri olan 1980 yılında yazıp sahneye koy- Saylan’ın hayatının ele alındığı ve Cengiz Toraman’ın duğu müzikli güldürü Şahla- yazıp yönettiği “Ben Türkan Saylan”, Şenay Gürler’in rı da Vururlar oyunu geçtiğimiz incelikli yorumuyla 24 Kasım’da Duru Tiyatro’da. hafta prömiyerini yaptı. Oyun, ablo halıları ile tanınan ve son sergisini geçtiği- Ortaoyuncular’ın ev sahibi oldu- v Tablo Tmiz ay Craft’ta yapan tekstil tasarımcısı Eyüp ğu SES Tiyatrosu’nda 24-25 Ka- Büyükbostancı’nın “Tablo Halılar Sergisi”, 24-27 Kasım sım tarihlerinde izleyicisiyle bu- Halılar tarihleri arasında İstanbul, Yenikapı’da SİNDEF’in dü- luşacak. Biletler Mobilet ve SES zenlediği etkinlikte ziyaretçileriyle buluşacak. Sergisi Tiyatrosu gişelerinden alınabilir. kÖr ÜbaŞ Small Village in the Autumn Sun / Paul Klee Çizgi a tla S