Katalog

9 OCAK 2022 5 2018’de amcamın Refik Anadol eserlerindeki niyeti açıkladı Alzheimer olmasıyla hatıralarımızın insanlığa dair en önemli veriler olduğunu ağır bir şekilde anladım... İlham ve iyilik TÜRK OLMAKTAN BERRİN iami’de Art Basel Sanat Fuarı’nda, Barselona’da olgu gibi hissediyorum. Ama bunu sanat yöntemiyle, izleyi- Gaudi tarafından tasarlanan Casa Batillo’da, ciyi çevreleyen projeksiyonlar, devasa boyutta veri heykelle- gu Ru R Du Yu YORu M KARADENİz New York’ta MoMA’da (Modern Sanatlar ri ya da yapay zekânın bir şekilde bilişsel yeteneğimizi tem- Müzesi), Milano Moda Haftası’nda, Texas’ta, silen hayal gücümüzü tetikleyen deneyimler serisi diyebiliriz. u 2023 Cumhuriyetimizin 100. yılı. Siz çok geniş M Berlin’de ve dünyanın birçok kentinde onun bir alanda hafızayı ele alıyorsunuz ama Cumhuri- 2021’de u Yapay zekâ gibi insanlığın hem faydalı bulduğu, hem ismi ve izleyicisini farklı rüyalara davet eden işleri parıldıyor. yetin hafızasını sizin işlerinizde görebilecek miyiz? de tehlikeli bulup korkuya kapıldığı bir alanı kullanıyorsu- dünyada en Refik Anadol, 2021’de gerçekleştirdiği bir dizi proje ile dün- Çok isterim. Özellikle bunu devlet düzeyinde, ül- nuz. Bu anlamda dikkat ettiğiniz noktalar neler? çok konuşulan yada medya sanatı ve hatta çağdaş sanat alanında en çok yan- kemizi dünyaya temsil edecek bir hayal kurmak, top- Bu işlerin de sorumluluğu olması gerektiğini düşünüyo- kılanan isimlerdendi. Ülkemizin gündemine girmesi, İstan- lumsal hatıralarımızı, kültürel değerlerimizi olumlu medya rum. Yapay zekâ gibi ne yediğimizi, içtiğimizi, dinlediğimizi bul Pilevneli Galeri’de mart ayında açılan “Makine Hatırala- anlamda dünyayla paylaşabilecek bir dil üretmekten tanımlayan sistemlerin özgür irade ve mahremiyet konusun- sanatçılarındandı. rı: Uzay” sergisiyle mümkün oldu. Sergi girişinde ziyaretçile- onur duyarım. Türk olmaktan, Türkiye’de büyümek- da bize sorunlar yaratması muhtemel. Burada amaç, yok say- rin oluşturdukları uzun kuyruklar sanat camiamızın pek de alı- ten, kültürümüzden gurur duyan biriyim ve değerleri- Türkiye’de “Bu mak değil, bunun varlığını kabul edip “daha yaratıcı ne yapa- şık olmadığı bir ilgiyi gösteriyordu. Bu ilgi beraberinde “Onlar mizi dünyaya duyurma sorumluluğunu -büyük bir so- biliriz” sorusunu sormak. Benim sorumluluk olarak aldığım da sanat mı?” ne anlar sanattan” tarzı eleştirileri de beraberinde getirirken, rumluluk olsa dahi- seve seve almak isterim. nokta burası. Dünyanın yeterince sorunu var, bir sorun da eleştirilerine Anadol’un “Türkiye’de basın beni görmedi” serzenişinin de bir ben getirmek istemiyorum buraya. Niyetim iyilik ve ilham. anlamda sebebi oldu. Bugünlerde HOPE Alkazar’da sergile- bile maruz diği Alkazar Rüyası Sergisi ile, bu kez kuyruk olmasa da ran- HATIRALARIN ÖNEMİ kaldı. Oysa o, devu bekleyen yığınlarla karşılaşan Anadol, bize sanatta yük- u NASA size verilerini açtı ve ortak bir çalışma yaptınız. selme hikâyesini, üretim sürecini ve geleceğe dair hayallerini yapıtlarının Nasıl gerçekleşti bu işbirliği? anlattı. Sözü kendisine bırakalım... ihtişamı ve Bu ortaklığın bir adım öncesinde 2014-15 yıllarında San u “Alkazar Rüyası” işinize yoğun bir ilgi var. Hatta Francisco’da dünyadaki ilk üç boyutlu veri heykeli işimi ger- izleyicide kapıda kuyruklar oluştuğu için randevu sistemine geçilmiş. çekleştirdim. Google ekibi bunu görüyor, “bu kişiyle yapay zekâ bıraktığı izle, Ve bu haliyle de oldukça talep görüyor. ve sanat sempozyumunu yapsak kendisi ilk yapay zekâ sanatçı- Türkiye’de iki sergim oldu. Biri “Makine Hatıraları”ydı onda Türkiye’nin mız olsa” diyorlar. Bu bir rönesans ben ve ekibim için. 2016’da kuyruk bir kilometreye yaklaştı. Orada bir randevu sistemimiz yapay zekâ ve sanat ilk defa tartışılmaya başlandı. NASA’nın sanatını dünyaya yoktu dolayısıyla insanlar sırada beklemeyi göze aldılar. Çok içinde “Stüdyo” denilen NASA’nın tasarım ve sanat kaygıları- şikâyet gelmişti “Keşke bir rezervasyon sistemi olsa” diye. Bu ve geleceğe nı üstlenen bir ekip var. Bu ekip 2016’dan beri sorduğumuz so- kez bir randevu sistemi yaptık ama sistem açılır açılmaz altı ruları takip etmiş ve 2018 yılında astronotlar, bilim insanların- taşıyacak nadir haftalık randevunun bir anda dolduğu bir durum oluşmuş. Bu dan oluşan bir ekip stüdyomuza ziyarete geldi. Dediler ki “biz isimler arasında. sebeple acaba altı aya mı uzatsak diye düşündük ve uzattık. Her uzun süreli bir işbirliğiyle elimizdeki 60 yıllık verileri teslim sergi bir önceki serginin üzerine inşa edildiği için bir beklenti Refik Anadol; edebileceğimiz bir ekip arıyoruz”. Çok gurur duydum. Anın- oluyor ama bu beklentinin niyeti “anlaşılma kaygısı” oluyor. da başladı proje, şu an hâlâ çalışıyoruz. rüyalar ve anılar u Diyelim ki en iyi veriler, en iyi algoritmalar size verildi HER ŞEY HAYAL EDEREK BAŞLADI arasında gezen ve denildi ki artık hepsi sizin elinizde. Nasıl bir dünya yara- u Bize en basit haliyle neler yaptığınızı anlatır mısınız? medya sanatı tırdınız? Görsel iletişim tasarımı okuyan bir öğrenciydim lisansta ve 2018 yılında maalesef amcamın Alzheimer olmasıyla çok ağır eserleriyle fotoğraf-video bölümünde de çift dal yapmıştım. Mezuniyet- bir durumla karşılaştım. Aslında hatıralarımızın insanlığa dair dijital çağın ten hemen sonra da yüksek lisansımı yaptım. 2008 yılında Tür- en önemli veriler olduğunu ağır bir şekilde anladım. Bu süre- kiye’deki ilk video-haritalandırma projesini gerçekleştirdik. bir temsilcisi de bir yıl boyunca Kaliforniya Üniversitesi’nden sinirbilimci Santralistanbul’un dış cephesini ışıkla boyayıp bir katman ya- Adam Gazzaley ile çalıştım. Kendisinin mentorluğunda insan olsa da kendi ratarak mimarinin bir kanvas olabilme ihtimalini sorgulama- hatıralarını ve zihinsel hareketlerimizi ölçmeyi öğrendim ve 4 ya başladım. O yıl sadece üç kişinin aldığı bir ders vardı. Kıy- ilhamını her yıldır insan hatıraları üzerine çok çalışma yaptım. metli Koray Tahiroğlu Hocamızdan almıştım bu dersi. Türki- büyük sanatçı u Hatıralar ile ilgili çıkış noktanız bu hastalık mı oldu? ye’deki belki de ilk kodlama dersidir sanat ve tasarım alanın- Evet, 13 yıldır veriyle uğraşıyorum, on yıldır veriyle eser gibi kişisel da. “Pure data” isimli bir programdı ve bu programla ilk kez üretiyorum. İkinci on yılıma girdiğimde bir değişimi öngör- bir yazılımın benim el hareketlerimi anlayarak, görülemeyen hikâyesinden düm ve insanlığa faydalı olabilme ihtimalini aramaya başla- bir dünyanın görünür kılınabileceğini anlamıştım. çıkan bir iyilik dık. Bir yıldır UCLA’da ekip arkadaşlarımla, depresyon, ank- SANATIMIz u İşlerinizde kullandığınız yöntem nereden geliyor? siyete, Alzheimer ve demans üzerine araştırmalar yapıyoruz. arayışından Aslında hayal gücünden gelen bir başlangıç. Bilimkurgu- Bu dört alanda eserlerimizin etkilerini ölçüyoruz. 2022’den g ERİDEN g ELİYOR alıyor. yu, hayal kurmayı çok seviyorum ve bu hayal kurmanın içeri- itibaren insan zihnine mental seviyede ve akademik düzlem- sinde mimariyi beton, metal ve camdan öte aslında hayalleri- u Türkiye’deki bir kısım sanat çevreleri tarafından de işlerimizin iyi geldiğini kanıtlayan araştırmalar elde ettik. mizi, duygularımızı ve bilişsel kapasitemizi karşılayabilen bir işlerinizin sanat eseri dahi sayılamayacağına kadar Niyetim geçmiş on yılın deneyimini insanlığa faydalı olabile- varan yorumlar geldi. Sizce belli bir sanat anlayışına cek bir hale getirmek. sahip olan bu çevrenin ortaklaşa olarak işlerinizden olumsuz tetiklenmiş olmasının sebebi nedir? Evet, ben bunu bilinçli olarak yaptım aslında. Ma- BILL gATES İLK alesef ülke olarak belli konularda geriden geliyo- ruz. Bu konular 90’larda tartışılmış bitmiş Avrupa’da, KOLEKSİYONERLERİMDEN Art Basel Amerika’da. Medya sanatları kolay kolay klasik sa- Miami Beach nat dünyasında kabul görmüyor. “Algoritmadan sanat u Koleksiyonerler geleceğin sanat eserlerini himaye etme ko- Machine Hallucinations olur mu, bilgisayardan sanat olur mu” gibi biraz dino- nusunda ne kadar istekli? - Coral Dreams zorlaşmış sorulara da maruz kalıyor. Eleştiriler elbette 2013’te, “Bir bina rüya görebilir mi, hayal görebilir mi” soru- kıymetli ama hayal kurmayı engellerse 40 yıllık tartış- larını sordum ve Microsoft’un Seattle’daki yarışmasına katıldım. malarla alan kapatılırsa çok gereksiz durumlar yara- Frank Gehry’nin Disney Hall binasının rüya görebilme projesi- tabilir. Derdim, bu alanın hızlıca ulaşılabilir, üretilebi- ni sekiz dakikada sahnede anlattım. O gün karşımda Bill Gates de lir olması gerekliliği. Buna sanat derler, demezler açık- vardı, yollarımız kesişti. Kendisi ilk kolektörlerimden biridir. Çok çası beni var eden, yok eden şeyler değiller. Asıl me- garip bir durumdu, bir taraftan Bill Gates algoritmik eserlerimden selem, bu alanın değerini anlayabilecek, üretimini ya- birini koleksiyonuna katıyor, diğer taraftan Türkiye’de “böyle sa- pabilecek kapasitedeki arkadaşların önü kapanmasın. nat olur mu” deniliyor. Benim için ufuk açıcı olan Bill Gates ile, bir Ülke olarak bu alanda çok gerideyiz. kolektörle tanışmak ve neden o işe destek olduğunu anlamaktı. As- lında orada destek olduğu, bir sembol, bir sanatçının yolculuğuydu. OTOBÜSTEKİLER Kemal Urgenç pazar.dergi@cumhuriyet.com.tr 9 OCAK 2022 SAYI: 1661 İmtiyaz Sahibi: n Yayın Koordinatörü CUMHURİYET VAKFI adına (Vekâleten) ALEV COŞKUN DENİz ÜLKÜTEKİN Genel Yayın Yönetmeni n Sayfa Tasarım (Vekâleten) EMİNE BİLGET ARİF KIzILYALIN n Reklam Genel Sorumlu Müdür Koordinatörü ESRA BOzOK ÖzGÜR SOYER Reklam Yönetimi: Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık AŞ. Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sk. No: 2 34381 Şişli/İstanbul Tel: (0212) 343 72 74 (20 hat) Faks: (0212) 251 98 68 e-posta: reklam@cumhuriyet.com.tr Baskı: İleri Basım Mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve Teknik Hiz. Tic. A.Ş. Yenibosna Mah. 29 Ekim Cad. No:11A/41 Bahçelievler İstanbul Dağıtım: Turkuvaz Dağıtım Pazarlama A.Ş. Yaygın süreli yayın Fotoğraf: Efsun Erkılıç Serpenti Metamorphosis