Katalog

2 12 TEMMUZ 2020 Bamya ve demokrasi arasında güçlü bir benzerlik var Hem yendi hem de anıtı dikildi Vecdi Seviğ vecdi.sevig@gmail.com Gazeteci Burhan Felek’in “normal boyda tazesinin kilosu 30 lira olan bir sebzenin, nohut kadarının kurusunu 300 liraya satarlarsa belki idare eder” diye sözünü ettiği bamya bu yıl da çarşıda pazarda 30 35 liraya alıcı buldu, fiyatı şu günlerde biraz düştü. Burhan Felek yazısını günümüzden tam kırk yıl önce yazmıştı. Hemen “fiyatlar değişmemiş” diye sevinmeyin, Türk parasının sonundan tam altı sıfırı atıldığını anımsayın. Kurtuluş Savaşı’nın ardından bestelediği “Yaslı Gittim Şen Geldim” marşı dillerde dolaşan bestekâr ve şair Leyla Saz Hanım, Dolmabahçe Sarayı’ndan belleğinde kalanları anılarına aktarmıştı. Leyla Hanım’ın “haşlanmış ve hafifçe ezilmiş pirincin ortasına bir çukur açıp içine pişirilmiş kuşbaşı et, yeşilbiber ve bamya yerleştirilerek hazırlanır” diye tarif ettiği aside adlı yemek meraklısına artık özel yer ve günlerde pişiriliyor. bamya dolması... Padişah Yıldırım Bayezid’in Timur’a yenilmesinden sonra süvari birliklerini geliştirmek için kurulan iki takımdan biri Şehzade Murat’ın Amasya’da bulunmasından dolayı Bamyacılar, diğerinin de Şehzade Mehmet’in Merzifon’da olmasından Lahanacılar olarak anılmıştı. Bamyacılar kırmızı, Lahanacılar da yeşil giysilerle cirit, güreş, okçuluk, mızrak, top oyunlarıyla yüzyıllarca yarıştı. Topkapı Sarayı bahçesinde iki sebzenin de sembolize edildiği dikitler 3. Selim ve 2. Mahmut’un çalıştırdıkları takımların anısını günümüze taşıdı. Bamyanın sarayla bir başka ilişkisinin izleri de Kültür Bakanlığı’nca 2000 yılında yayımlanan “700 Yıllık Mutfak Kültürü, Hünkâr Beğendi” kitabında yer aldı. Yazar Doğan Hızlan, kitapta verilen bir tarifi gazetesindeki köşesinde, “bamyalar bir kere iri olacak, içi oyulacak, sonra başka yerde hazırlanan iç buna doldurulacak” biçiminde özetlemiş, “önceden kestiğiniz bamyanın küçük parçası da kapatılacak” demiş, “bamya dolmasının yapılması bana zor geldi” değerlendirmesini yapmıştı. Hızlan’ın zorluk yakınması, kitaptaki tarifin yanında yer alan yemek fotoğrafının sarayda pişirilen türle ilgisi olmamasından kaynaklanıyordu. Fotoğrafta çarşıda pazarda görmeye alıştığımız bamyalarla yapılmış bir “dolma” vardı. Oysa saray sofralarını, çok yıllık sarmaşık türü bir ağaçta yetişen Latince “araujia sericifera” diye anılan ağaç bamyasının dolması süslüyordu. Bu bamyalar da küçük boy, tombulca dolmalık biberlere benziyordu. Günümüzde ticari amaçla fazla yetiştirilmese de bulmak mümkün. Bamyanın etlisi, zeytinyağlısı en yaygın pişirilen türler arasında. İri bamyalar da Ege kıyılarıyla Gökçeada ve Bozcaada’da az yağlı tavada sar dalye balığı ya da hamsi gibi una bulanarak sızma zeytinyağında kızartılıyor. Kuru bamya çorbası ise İç Anadolu’nun kış yemeği. iyi bir yemek neye benzer? Nâzım Hikmet’le 3.5 yıl Bursa Cezaevi’nde yaşayan Orhan Kemal’in “Piraye Yenge yahut annesi veya kız kardeşi ile eniştesi geldiğinde onlara mutlaka ziyafet çekerdi... Çektiği ziyafet, ne olacak, hapishane bakkalında mevsimine göre bulunan şeyler: Bamya, domates, patlıcan, biber...” diye anlattığı gözlemleri Ekmek Kavgası romanına revirde bamya ayıklama sahnesiyle yansıyacaktı. Nâzım Hikmet Bursa’daki yıllarının büyük bölümünü cezaevinin revirinde geçirmişti. 2001 yılında yitirdiğimiz oyun yazarı Memet Baydur’un “Düdüklü Tencerede Bamya” eserini izleyenler anımsar. Birinci perdede Fahrettin Bey, yemek pişirmenin bir sanat olduğunu söyler. Ona göre “İyi bir yemek, iyi bir demokrasi gibidir ve kurallar ihmal edilirse yemekte nefaset aramak yersiz olur.” Sahnede yanı başında duran üniversiteyi yeni tamamlamış Nilgün, benzetmeyi tamamlar: “Bizim demokrasi gibi!” Sapanca’da 2018’de patileri ve kuyruğu kesili bulunan yavru köpek. Pati günlükleri Hepsinin ortak geçmişi Hayvana Den iz Yavaşoğulları cdenizy@gmail.com şiddet K üçük İkranur’un dere kenarında cesedinin bulunması tüm Türkiye’yi yasa boğdu. Kâbus ni izlemekle geçmiş. Ardından kendi de başlamış ve sonrası malum, 30’u aşkın kadını öldürdü. David Berkowitz, Edmund benzeri bir deja vu gibi, çoğu Kemper, Jeffrey Dahmer, Bren muzun aklına Eylül ve Leyla ci da Ann Spencer ve daha pek nayetleri geldi. Bu iki kız ço çok seri katilin geçmişi hayvan cuğu da cinsel istismara uğra lara akıl almaz işkencelerle do yıp katledilmişlerdi. Leyla’nın lu. Bu sebeple FBI, hayvana iş failinin geçmişi ortaya dökül kence sabıkası olanları izleme medi ancak Eylül listesine alıyor. Yağlıkara’nın ka Hayvanlara Geçenlerde, tilinin geçmişinde, iki köpeğe tecavüz vakasının olduğu işkence eden, onları öldüren Türkiye’den, yaşları 1417 arasında değişen bir grup çocuğun, biliniyor. Zongul kişilerin bir petshoplardan aldık dak 1. Ağır Ceza Mahkemesi üye sonraki adımları, ları hamster gibi hayvanlara korkunç iş si hâkim Huriye kendinden fiziken kenceler yapıp, sosyal Gülen, katilin geçmişine dikkat çe güçsüz insanlar medyadan paylaştıkları ortaya çıktı. Re kerek “Önce hay olabiliyor. Yasa habilitasyona alınma vandan başlıyorlar yapıcılar uyarıları sı gereken bu çocuk sonra insana yöneliyorlar. Her canın ciddiye almıyor. ların ceza dahi alıp almadıkları meçhul. Za önemli olduğu ço ten bizde ufak para cuklara öğretilmiş olsa bu san cezaları, üstelik bir de taksit ya cılar yaşanmaz” demişti... pıyorlar, suç değil kabahat çün sonra insan kü. Hayvana işkence edenlerin şiddet potansiyeli ciddiye alın FBI, Davranış Bilimi bölümü, sa, belki de Eylül ve Leyla yaşı 1970’lerde kuruldu. Amaç, hiç yor olacaktı. bir görünür sebep olmadan, bir Bu potansiyel insan katilleri, den fazla insan öldüren katil ellerini kollarını sallayarak ara lerin (yani sonra verilen adıy mızda, çocuklarımızın çevrele la seri katillerin) dünyasını an rinde geziyor. Yasa, birkaç de lamaktı. İlk net verilerden biri, fa geliyor diye müjdelense de ortak özellik olarak, pek çoğu ortada yok. Hayvan seven, sev nun geçmişinde hayvana şiddet meyen herkesin dikkate alma vakalarının bulunmasıydı. En sı gerek. Sevil Atasoy’un da bu bilinen seri katillerden biri olan konuda bilgilendirici pek çok Ted Bundy’nin çocukluğu, ba yazısı var, tavsiye ederim. İyi basının hayvanlara işkenceleri pazarlar. 12 TEMMUZ 2020 SAYI: 1583 pazar.dergi@cumhuriyet.com.tr İmtiyaz Sahibi: CUMHURİYET VAKFI adına ALEV COŞKUN Genel Yayın Yönetmeni Aykut KüçükkayA Sorumlu Müdür OLCAY BÜYÜKTAŞ AKÇA n Yayın Koordinatörü hilal köse ÖZTÜRK n Görsel Yönetmen münevver oskay n Editör deniz ülkütekin n Sayfa Tasarım EMİNE BİLGET n Reklam Genel Müdürü Ayla Atamer Törün Baskı: İleri Basım Mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve Teknik Hiz. Tic. A.Ş. Yenibosna Mah. 29 Ekim Cad. No:11A/41 Bahçelievler İstanbul Dağıtım: Turkuvaz Dağıtım Pazarlama A.Ş. Yaygın süreli yayın Reklam Yönetimi: Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık AŞ. Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sk. No: 2 34381 Şişli/ İstanbul Tel: (0212) 343 72 74 (20 hat) Faks: (0212) 251 98 68 eposta: reklam@cumhuriyet.com.tr MERVE SAATÇİ Beslenme Uzmanı Karantinada evde kaldığımız dönemde pek çoğumuz ekmek yaptık. Belki de en çok o ekmekler yüzünden kilo aldık. Şimdi herkeste bir zayıflama telaşı var. İşte size ekmeğin diyetteki yeri... Bu üç ayı ekmek yapmadan geçirenler için de sağlıklı ve lezzetli ev ekmeği tarifimiz var. dyt.mervesaatci @gmail.com Unutmayın esmeri de beyazı da yüksek kalori içerir D iyette ekmeğe Diyete başladığımızda hayatımızdan çıkardığımız yer var mı ilkbesin ekmek... ? Zayıflama sürecinde yaşadığınız ani açlık krizleri ya da tatlı yeme isteğinin altında yatan sebeplerden birinin ekmek tüketmemeniz olabileceğini biliyor musunuz? Buradaki en önemli nokta nasıl ve hangi miktarda ekmek tüketmeniz gerektiğini öğrenmek. u Ekmeğin karbonhidrat kaynağı olduğunu bilmeyen artık kalmadı. Karbonhidratlar vücudumuzun temel enerji kaynağıdır. Beynimiz çalışmak için karbonhidratların yapı taşı olan glikoza ihtiyaç duyar. uKarbonhidratı sıfırladığımız bir diyette, karbonhidrat deposu olan kasları enerji kaynağı olarak kullanılır, kas kayıpları yaşanır. u Şeker, çikolata, beyaz ekmek gibi basit karbonhidratlar yerine, kompleks karbonhidratları (tam tahıllar, yulaf, kepek ekmeği gibi) tercih etmek, kan şekerini düzenler, sağlıklı bir sindirim sistemi ve iştah dengesi dahil pek çok fayda sağlar. u Ekmeğin besleyici özelliğinden yararlanmak için beyaz un yerine tam tahıllı unların kullanılması gerekir. Rafine edilmemiş buğday, çavdar, yulaf veya karışık tam tahıl unları sağlıklı ekmek yapımında en iyi çeşitlerdendir. BİR İNCE DİLİM u Esmer ekmek ve beyaz ekmek hemen hemen aynı kaloriye sahip olsalar da yüksek posa içeriği sayesinde esmer ekmek çeşitleri hem daha uzun süre tokluk sağlar hem de bağırsak hareketlerini düzenler. u Glisemik indeksi yüksek be yaz ekmeği tükettikten sonra salgılanan fazla insülin sebebiyle besinler genellikle bel bölgesinde direkt yağ olarak depolanır. Glisemik indeksi düşük olan tam tahıllı ekmek kan şekerinde ani iniş çıkışlar yaratmaz ve daha az insülin salgılanır, tatlı isteğinin kontrol altına alınmasına yardımcı olur. u Tam tahıllı ekmekler B grubu vitaminlerinin en önemli kaynaklarındandır. u Öğünlerinizde 1 ince dilim tam tahıllı ekmeğe yer verebilirsiniz. Karantinada ekmek yapmayı öğrenmediyseniz işte size kolayca yapabileceğiniz bir tarif: Lezzetli ve sağlıklı ev ekmeği Malzemeler: u 2 tatlı kaşığı toz maya u 4 su bardağı tam buğday unu u 1 su bardağı ılık su u 1 çay kaşığı tuz u 1 yemek kaşığı zeytinyağı u Üzeri için çörek otu veya susam Yapılışı: Ilık su içine toz mayayı koyup karıştırdıktan sonra 1015 dakika bekleyin. Tam buğday ununu geniş bir kaba koyun ve mayalı suyu ekleyin. Karıştırdıktan sonra yoğurarak yumuşak bir hamur haline getirin. Hamuru yaklaşık 10 dakika yoğurduktan sonra hafif yağlanmış bir kalıba koyup üzerini kapatın, ortalama iki saat kadar ılık bir ortamda kabarmaya bırakın. Hamur iki katı büyüdüğü zaman biraz daha yoğurarak tekrar bir önceki gibi ılık ortamda üzeri kapalı bir şekilde 45 dakika daha bekletin. Hamur yine eski büyüklüğüne geldiğinde yağlanmış elle ya da kalıpla şekillendirilerek fırın kağıdı serilmiş tepsiye alın. Üzerine, içinin daha iyi pişmesi için keskin bir bıçakla çizik attıktan sonra dilerseniz üzerine susam veya çörek otu serpiştirin. Önceden ısıtılmış turbo fırında 180 derecede, yaklaşık 3040 dakika, altı ve üstü kızarana dek pişirin. Afiyet olsun. Malzemeler: u Malzemeler: u 15 adet çilek u 1 su bardağı u süt u 1 bardak u dolusu buz küpü u 1 tatlı kaşığı bal Ferahlatan içecek Yapılışı: Çilekleri saplarından ayırın ve en az 4 saat buzlukta dondurun. Bütün malzemeleri blender’a alın ve tamamen parçalanana kadar blender’dan geçirin. İstediğiniz kıvama gelene kadar daha fazla buz ilave edebilirsiniz. Antioksidan içeriği oldukça yüksek olan çilekle elde edilen bu karışım vücudun toksinlerden arındırılmasını sağlayarak, serinletici etkisi olan güzel bir alternatiftir.