Katalog

20 ARALIK 2020 7 Belki de salgının ortaya çıktığı yer Wuhan değildir Yarasalar, pengolinler ve hayatımız W uhan’da, resmi açıklamalara göre bir yarasanın bir pengolini ısırması sonucunda başlayan salgın neredeyse bir yılını dolduruSTATİK ENERJİ bulaşıyor. Yine aynı bilim insanları mıdır, bilinmez, hasta yarasalar, ortalama daha az yarasayla ilişki kuruyorlar. Avustralya, Peru, Hindistan, Çin ve Endonezya’da Covidyor. Dünya Sağlık Örgütü’nden (DSÖ), 19 nedeniyle yarasaların öldürülmeye çalıocak ayında Wuhan’a gidecek olan bir şıldığına dair haberler geliyor. uzman ekip, Covid19’un hayvanlarDünya Hayvan Sağlığı Örgütü, sığır ve dan insanlara nasıl bulaştığını ve virükümes hayvanlarının korona virüsü yaymasün kaynağını araştıracak. Ekip, virüdığını duyurdu. Yapılan bir araştırmada, sısün bundan önce dolaşıma girip gitmediğine bakmak için, ilk resmi vakadan önce kaydedilen tıbbi verileri de inceÖZGE MUMCU AYBARS ğırları ve kümes hayvanlarını enfekte etmeye çalıştıkları belirtildi. Ancak bu hayvanlar ve domuzlar virüse karşı çok yüksek risk leyecek. Yarasalar dahil olmak üzere, altında değillermiş. Danimarka, ABD, İtalbirçok hayvandan örnek alınacak. Orya, Hollanda, İspanya ve İsveç’te, çiftliklertaya çıkan veriler, belki de salgının kökenin Wuhan de yaşayan vizonlarda mutasyona uğrayan ve insana olmadığını da çıkaracak. geçen koronavirüs tespit edilmiş. Danimarka’da, ka17 MİLYON VİZON ÖLDÜRÜLECEK sım ayında, kürkleri için yetiştirilen yaklaşık 17 milyon vizonun öldürülmesi kararı alınmış. Yunanistan’da Bilim insanları, salgının, insanlara bir hayvan ara bir çiftlikteki vizonlarda da Covid 19 tespit edilmiş, cılığıyla ve muhtemelen yarasa tarafından bulaştığı 2 bin 500 vizonun telef edilme kararı açıklanmış. konusunda hemfikir. Yaklaşık 1400 ayrı yarasa türü Dransa’nın EureetLoir bölgesindeki çiftlikte virüs var. Ve yine bilim insanlarına göre, yeni ortaya çıkan nedeniyle 1000 vizon öldürülmüştü. dört bulaşıcı hastalıktan üçü insanlara hayvanlardan Salgından en çok sakınanlar ise karıncalar. Kusursuz sayılabilecek bir hijyen anlayışları var; yuvaya girdiklerinde birbirilerini temizliyor ve ağızlardan formik asit püskürtüyorlar. Eğer bir karınca hastalandıysa kendini yuvadan ayırıyor, yani bir nevi izole ediyor. Enfeksiyon varsa, enfekte olmayan karıncalar bile yuvadan uzaklaşıyor ve de hastalık bulaştırmamak için yuvalarında daha az zaman geçiriyorlar. 1972 yılında, Edward Lorenz, “kelebek etkisi teorisi”ni açıklar. Yani, hepimizin bildiği, “Amazon Ormanları’nda bir kelebeğin kanat çırpması, ABD’de bir fırtına kopmasına sebep olabilir” cümlesi. Birbiriyle bağlantılı olduğunu düşünmediğimiz eylemlerin, aslında birbiriyle görünmez bir bağı vardır. Kaos Teorisi de buradan çıkar. Düzen düzensizliği yaratır. Düzende kaosun olması zorunludur ve düzenin içinden çıkılmaz. Düzensizliğin içinde de bir düzen vardır. Yeni düzende uzlaşma ve bağlılık değişimin ardından çok kısa süreli olarak kendini gösterir. Ve ulaşılan yeni düzen, kendiliğinden örgütlenen bir süreç vasıtasıyla kestirilemez bir yöne doğru gelişir. DOĞA AFFETMİYOR Covid 19, bu görünmez bağı somut hale getirdi. Wuhan’dan çıkan bir salgın bugün Isparta’nın ufak bir köyünde hasada giden köylünün yüzündeki bir maske. Ya da ilkokula gitmeye çalışan ama bağlantı yüzünden eğitimden geri kalan çocuklar... Ya da ne şekilde enfekte olduğunu bilemeden ölen insanlar, doktorlar, hemşireler... Her hafta gelen yeni yasaklarla, hayatları, iş ile ev arasında neredeyse yarı açık bir cezaevine dönen bizler. Ve bu sürecin içinden geçen hayvan pazarları, ısırılan pengolinler, öldürülen yarasa ile vizonlar, düzenli karıncalar... “2020’de böyle bir salgın yaşayacak mıydık” diye soruyoruz hâlâ kendimize hayretle... Böylesi bir hunharca tüketimin bir geri dönüşü olacaktı. Doğa, belki de insanı en affetmeyen kudret. Kaçırmayın Cinsel EKMORLUAKHISA taciz bir kez daha gündemde. Bu kez edebiyat çevrelerinde u YKKS’den kulise davet H rant Dink Vakfı öncülüğünde Türkiye Tiyatro Vakfı ve Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık işbirliğiyle hazırlanan “Kulis: Bir Tiyatro Belleği, Hagop Ayvaz” sergisi, 19112006 yılları arasında yaşamış İstanbullu tiyatro sanatçısı Hagop Ayvaz’ın arşivinden yola çıkarak Türkiye’nin tiyatro tarihine ışık tutuyor. #MeToo hareketi başladı ve Hasan Ali Toptaş ile başlayan taciz ifşaları birçok isme sıçradı. Dominique StraussKhan’ Nafissatou Diallo 2011’de Fransa’nın muhtemel Cumhurbaşkanı adayı Dominique StraussKhan dünyanın da en güçlü 10 kişisinden biri olarak görülüyordu. O sıralar IMF’nin başkanlığını sürdüren ve Mitterrand’dan sonra Fransa’nın en üst makamına oturması beklenen ilk sosyalistti. u Edis’ten çevrimiçi stadyum konseri P op müziğin sevilen isimlerinden Edis 24 Aralık’ta Vodafone FreeZone katkılarıyla çevrimiçi bir stadyum konseri verecek. Pandemi sonrası dönemin en ilginç etkinliklerinden biri olacak konserin başlama saati 20.30, adresi ise: youtube.com/VFreeZone u Biz de Varız!... İ stanbul Modern Sinema, Türkiye sinemasından yepyeni filmleri bir araya getirdiği Biz de Varız! programının dokuzuncusu ilk kez çevrimiçi ve ücretsiz. 30 Aralık’ta bitecek programda Hayaletler, Kumbara, Bina gibi 11 yapım var. u Bülent Emrah Parlak’tan öyküler Oyuncu Bülent Emrah Parlak bu kez edebiyat alanındaki çalışmalarıyla karşımızda... Parlak’ın Doğan Kitap etiketiyle yayımlanan “Kertenkele Savunması” adlı kitabında altı öykü yer alıyor. Parlak, mizahi üslubu ve güçlü anlatımıyla belki de yeni kariyerinin eşiğinde. u Kara Panter’in son filmi N etflix’te gösterime giren “Ma Rainey’s Black Bottom” adlı film 1920’lerin Chicagosu’nda geçen ve müzikle maceranın iç içe geçtiği bir yapım. Kara Panter rolüyle tanınan ve yaz aylarında hayata veda eden Chadwick Bopseman’ın da sinemadaki son rolü... u Yılın oyunu geldi B irçoklarına göre 2020’nin en çok beklenen ve en heyecan yaratan oyunu Cyberpunk 2077 geçen haftalarda çıktı. Keanu Reeves’in de rol aldığı oyun bazı sorunlarla geldi gerçi ama tutkunları arasında şimdiden bir bağımlılık yarattığı kesin. 20 ARALIK 2020 SAYI: 1606 pazar.dergi@cumhuriyet.com.tr İmtiyaz Sahibi: CUMHURİYET VAKFI adına ALEV COŞKUN Genel Yayın Yönetmeni AYKUT KÜÇÜKKAYA Sorumlu Müdür OLCAY BÜYÜKTAŞ AKÇA n Yayın Koordinatörü HILAL KÖSE ÖZTÜRK n Görsel Yönetmen MÜNEVVER OSKAY n Editör DENIZ ÜLKÜTEKIN n Sayfa Tasarım EMİNE BİLGET n Reklam Genel Müdürü AYLA ATAMER TÖRÜN Baskı: İleri Basım Mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve Teknik Hiz. Tic. A.Ş. Yenibosna Mah. 29 Ekim Cad. No:11A/41 Bahçelievler İstanbul Dağıtım: Turkuvaz Dağıtım Pazarlama A.Ş. Yaygın süreli yayın Reklam Yönetimi: Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık AŞ. Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sk. No: 2 34381 Şişli/ İstanbul Tel: (0212) 343 72 74 (20 hat) Faks: (0212) 251 98 68 eposta: reklam@cumhuriyet.com.tr Biz de bu vesileyle Kadınlar dünyanın dört bir yanında bağırıyor Hollywood merkezli #metoo hareketini bir hatırlayalım istedik. EMRAH KOLUKISA ‘#MeToo deyin’ Şu sıralar Netflix’te gösterilen “Skandal Odası No. 2806” adlı 4 bölümlük belgesel tam da geçen haftadan bu yana gündemdeki yerini koruyan taciz meselesine denk düştü. Edebiyat camiasına yönelik bir #metoo hareketinin başladığı ve ardı ardına bir grup erkek yazarın sosyal medya üzerinden ifşa olduğu günlerde belki de dünyada #metoo hareketini başlatan vaka olarak tarihe geçen Dominique StraussKhan’ı masaya yatırıyor belgesel. DSK (ona herkes böyle hitap ediyordu) 14 Mayıs 2011’de New York’taki Sofitel Otel’de Ancak, belgeselde de vurgulandığı gibi, DSK hadisesi bir şeyleri değiştirdi. O da şuydu ki artık kadınlar taciz, tecavüz gibi vakalarda daha cesur, daha açık ve daha güçlü durmaya başladılar. Yani DSK hadisesi olmasa belki de Harvey Weinstein olayı da olmayacaktı; Hollywood’u ve ABD medyasını sarsan ifşalar açığa çıkmayacaktı. HOLLYWOOD VE #MeToo Ashley Judd, 2017’de The New York Times ve New Yorker’da yayımlanan iki haberde yapımcı Harvey Weinstein’i ifşa etmiş ve şöyle demişti: “Kendisine masaj yapıp yapamayacağımı ya da banyoda yıkanırken onu seyredip seyredemeyeceğimi sordu bana. Bense onu sinirlendirmeden odadan nasıl 2006 yılında ilk kez “MeToo” diyen kişi Tarana Burke olmuştu. Çocukluğu ve ergenlik yıllarında tecavüze uğrayan Tarana Burke’ün kendisi gibi cinsel anlamda istismar edilen siyah kadınların empati yoluyla motive olmaları için Myspace’de kullanmaya başladığı “#MeToo” cümleciği sonraki yıllarda simgeleşecek ve tüm dünyada kadınların dayanışma mottosuna dönüşecekti. kaldığı Başkanlık Süiti’nde bir kat görevlisine tecavüz suçunBen Affleck dan tutuklandığında tüm dünya derin bir şok dalgasıyla sarsıldı. Olay şüphesiz Bill Clinton ve Monica Lewinsky hadisesinden sonra yaşanan en büyük seks skandalıydı ve çok ciddi bir suçlama içeriyordu. 10 yıl boyunca köprünün altından çok sular aktı. Belgeselin açıkça gösterdiği şey DSK’nin son derece rezil bir adam olduğu ama tecavüzcü olup olmadığının hâlâ anlaşılamadığı yönünde. Ahlak ölçülerine göre ‘rezillik’ Kevin Spacey belki bir insanı kamu vicdanında mahkum etmeye yeterli ki bu konu eni konu tartışmaya açık, ne de olsa ahlaki kriterler zamana ve coğrafyaya göre değişkenlik gösterebiliyor; hatta bireylere göre bile ama kriminal anlamda, hukuki kriterler göz önüne alındığında pek bir şey ifade etmiyor. Üstelik DSK’nin o sıralar cumhurbaşkanı olarak iktidarda bulunan ve rezillik söz konusu olduğunda hiç de ondan aşağı kalır yanı olmayan Nicolas Sarkozy’nin kurguladığı bir komploya kurban gittiği fikrinin son derece yaygın olduğu düşünülürse... Böyle bir komplo var mıydı, yok muydu, bunu belki asla bilemeyeceğiz ama bu skandalın hep bir şaibenin gölgesinde olduğunu da yadsımak pek mümkün değil. kaçacağımı düşünüyordum.” Kimisi çokça tanınmış, kimisi ise belli sebeplerden dolayı silinip gitmiş oyuncular arasında Rose Mc Gowan ve Alyssa Milano da vardı. Keza Hollywood’da “MeToo” hashtag’inin yaygınlaşmasına yol açacak kişi de Milano olacaktı. Twitter’da “Eğer siz de tecavüMorgan Freeman ze uğramış ya da taciz edilmişseniz bu tweet’in altına ‘ben de’ (me too) yazarak yanıt verin” yazarak bugün artık klasikleşmiş metoo etiketini başlatmış oldu Milano. Öğle saatlerinde Alyssa Milano’nun attığı tweet’in ardından sadece bir kaç saat içinde metoo etiketi tam 200 bin kez kullanıldı. Ertesi gün bu sayı 500 bini bulmuştu. Facebook’ta ise ilk 24 saatte 4.7 milyon kişinin yaptığı 12 milyon paylaşımda metoo etiketi kullanılmıştı. Öyle ki ABD’de Facebook kullanıcılarının yüzde 45’inin en az bir arkadaşının bu etiketi paylaştığı açıklandı. Sonuçta Harvey Weinstein 60’ın üzerinde kadın tarafından suçlandı ve hakkında açılan davalar sonucu 23 yıl hapis cezasına mahkum oldu. Ama Hollywood’un tek tacizcisi elbette o değildi. Elle sarkıntılıktan ya da sözlü tacizden tutun da tecavüze, şiddet kullanımına dek uzanan suçlamaların hedefinde kimler yoktu ki? Ben Affleck, Dustin Hoffman, Scott Baio, Bill Cosby, Luc Besson, Michael Douglas, Kevin Spacey, Richard Dreyfuss, Morgan Freeman, James Franco, Nick Carter, Louis C.K., David CopperfiILK GAZETE HABERIYLE BAŞLADI Hollywood’un en güçlü isimlerinden yapımcı Harvey Weinstein’in ipliğinin pazara çıkışı 2017’nin ekim ayında The New York Times ve New Yorker’da yayımlanan iki haberle olmuştu. Pek çok kadın 90’lı yıllardan itibaren Weinstein’in kendilerine tecavüz ettiğini ya da alenen cinsel tacizde bulunduğunu söylüyordu. Bunlardan biri Hollywood yıldızı Ashley Judd’dı. 90’lı yıllarda bir görüşme için Weinstein’in odasına gitmiş ve ünlü yapımcıyı bornozuyla bulmuştu. eld, Paul Haggis, R. Kelly, James Levine, Jeremy Piven, Brett Ratner, Steven Seagal, Russel Simmons, Gene Simmons, Bryan Singer, Tom Sizemore, Sylvester Stallone, Jeffrey Tambor, James Toback, Matthew Weiner... Bu suçlamaların bazıları fazla ilerlemeden düşerken bazı isimler basit bir özürle yırttı (Affleck mesela), bazılarının ise kariyeri bitti (Spacey’yi hatırlar mısınız?). Tartışmalar hiç bitmedi. Roman Polanski ya da Woody Allen, Kim Kiduk gibi isimlere dair suçlamalar kolay kolay unutulacak gibi değil.