Katalog

Obez çocuklar geliyor Figen Atalay • te . S r X on yıllarda kilo fazlalığı olan çocuk ve ergen sayısı giderek artıyor. Her üç çocuktan birisi risk altında ve altı çocuktan birisi aşın kilolu. Bunun sonucu olarak da yüksek kolesterol, yüksek tansiyon, diyabet ve psikososyal sorunlar ortaya çıkıyor.' Kilo fazlalığı, çocuklarda, çeşitli hastalıkların görülme sıklığını arttırdığı gibi kendilerine giıvenlerinin azalmasına da neden oluyor. Tarsus Sev îlköğretim Okulu'nda, "Sağhklı beslcnme ve obezite riski değerlendirmesi" başlığı altında yapılan çalışma da bu bilgileri doğruluyor. Tarsus Amerikan Lisesi ve Sev îlköğretim Okulu Doktoru Ali Cerrahoğlu, çalışmantn sonuçlarını şöyle anlatıyor: "Son yıllarda bazı gelişmiş ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de kilo fazlalığı olan çocuk ve ergenlik çağındaki gençlerin sayısı giderek artıyor. Okulumuz öğrencilerinin yüzde 39'unda kilo fazlalığı sorunu var. Şişmanlığtn komplikasyonları yük' •• sek kolesterol seviyesi, me ahşkanlıklan değiştirilerek, yağ alımı azaltılarak vefizikselaktivitesi arttınlarak yavaşlatılabilir. Çocuğunuzu cezalandırmak yerine teşvik edin. Fiziksel aktiviteyi zevkli hale geürmek, ödüllendirmek ve tüm ailenin katılımını sağlamak çok önemli. Eğer kilo fazlalığı sağlığı tehdit edecek derecede ise bir doktor ve diyetisyen kontrolünde diyet gerekiyor. Bu program sırasında amaç sadece kilo verdirmek değil, yaşam boyu sürecek sağlıklı beslenme alışkanlıklan kazandırmak olmalı. Çocuğunuzun kilosu ve görüntüsü ne olursa olsun güçlü olduğu özelliklerini ve yeteneklerini ön plana çıkararak kendilerini sevmelerini sağlayın. Kendini sağlıklı ve güçlü hissetmenin önemini vurgulaym. Bu yaşlarda bir çocuğun uzman görüşü alınmadan diyete sokulması sakıncalı." Çocuğa çok kısıtlı bir diyet uygulandığmda büyüme ve gelişmesinin yavaşlayacağına, hatta duracağına dikkat çeken Cerrahoğlu, aile bireyleri ile çocuğun kilolu olması arasında doğru oranu kuruyor. "Anne veyababasından birinin kilolu olduğu ailelerde çocuktaki obezite riski yüzde 40, her ikisinin de kilolu olduğu ailelerde ise yüzde 80'e çıkıyor" diyor. Gelişme çağında hızlı boy ve kilo artışı normal olmakla birlikte gereğinden çok daha fazla kalori alınıp az hareket yapıldığmda kilo fazlalığı ortaya çıkıyor. Çözüm ise çocuğu fiziksel aktiviteye özendirmek. Çocuğu günde en az yarım saat süreyle sevdiği bir fiziksel aktiviteye yönlendirmek gerekiyor. Dr. Cerrahoğlu "Çocuk, besin değeri yüksek, tadı güzel, ama eklenmiş şeker ve yağ içermeyen besinlere kolay ulaşabilmeli" diyor. Çocuğu obez olmaktan korumak için alınması gereken önlemler var... Bunların başında çocuğu fiziksel aktiviteye özendirmek geliyor... gin (süt, peynir, yoğurt, meyve gibi) karbonhidrat miktarı dengeli, protein içeriği yüksek (yumurta, tavuk, balık) bir program, çocukların ileride sağlıklı ve ideal kilosunda olabilmeleri için gerekli. Çocuklarını sağlıklı ve dengeli bir biçimde yetiştirmek isteyen anne babalar, öncelikle kendileri dengeli beslenme konusunda eğitilmeliler"... Her iki uzman da çocuğunuzda obezite eğilimi varsa, öncelikle kendi davranışlarınıza göz atmanız gerektiğıni vurguluyor. Siz de çocuğunuz gibi uzun süreli oturmaya, televizyon seyretmeye veya video oyunları oynamaya eğilimliyseniz, çok daha dikkadi olmalısınız. Fiziksel aktivitelerinizi arttırmalı, birlikte yürüyüş yapmalı, bisiklete binmelisiniz...# \ OBEZİTE BEBEKLER... yüksek tansiyon, tip 2 diyabet ve psikososyal sorunlar. Kilo fazlalığı çocuklarda çeşitli hastalıkların görülme sıklığını arttırdığı gibi kendilerine güvenlerinin kaybolmasına da neden oluyor. Sağlıklı beslenme ve kilo fazlalığı sorunu tüm aile bireylerince ele alınmalı." Beslenme ve Diyet Uzmanı Banu Kazanç ise obezitenin bebeklikte başladığını söylüyor. Anne sütü alamayan ya da yetersiz alan bebeklere mama verildiğine dikkat çeken Kazanç şunları söylüyor: "Birçok mama, anne sütüne adapte edilmiş olmakla birlikte bebeğin beslenmesinde önemli yer tutuyor ve bize çok yardımcı oluyor. Fakat bebeğe maması miktarı da kontrollü ve belirli ölçüde verilmeli. Bebeği aşın mama yüklemesi ile beslediğinizde (gereğinden fazla) bilin ki obez bir çocuğun temelleri atılıyor." Her yaşın kendi içerisinde bir beslenme programı bulunduğunu vurgulayan Kazanç, "Yemek mönüleri çocuğun yaşına göre, gelişimini hızlandırabilecek bir program çerçevesinde hazırlanmalı. Özellikle kalsiyum ve vitaminlerde zen Şekerli içecekler Fazla kaloriye bağlı obezite veya kilo fazlalığına neden oluyor. Sütün yerine tatlı içecekler alındığında yetersiz kalsiyum alımına bağlı osteoporoz (kemik erimesi) ve kırık riskinde artış meydana geliyor. Diş sağlığını olumsuz etkiliyor. Tatlandırılmış, karbonatlı bir içecek yaklaşık 10 çay kaşığı şeker içeriyor ve 150 kcal. enerji veriyor. Okuilarda tatlı içeceklerin satışı kısıtlanırsa, yol açtikları sağlık sorunlarının da azalabileceği öngörülüyor. llkokuldan itibaren çocuklar sütün yerine tatlı içeceklere yöneliyorlar. Son yıllarda bu tür içeceklerin kullanımı önemli oranda arttı. Her gün içilen bir tadı içecek, obezite riskini yüzde 60 arttırıyor. Çocuklarda obezlte hızla artıyor. Uzmanlar alleleri çocukların beslenmelerl konularında uyarıyorlar. NE YAPMALI? Cerrahoğlu, çocuklannda kilo fazlalığı olan anne babalara §u önerilerde bulunuyor: " Eğer çocuğunuzda hafif derecede kilo fazlalığı varsa kilo kaybettirici diyet yerine çocuk büyüdükçe daha yavaş kilo alımını sağlayacak önlemlere ağırlık verin. Çocuğunuzun hızlı kilo alımı beslen Kısıtlı blr diyetin ise büyümeyl durduracağına dlkkat çeklllyor... Anne bana sebze pişir Sağlıklı ve dengeli beslenme büyümenin ve hastalıkları önlemenin ilk koşulu. Esra Açıkgöz aşlangıçta açlık duygusunu bastırmak ve sadece yaşamı sürdürmek için yapılan bir eylem olan yemek, artık neredeyse bir sanat. Üstelik de uzmanların, uzun yaşamın sırrı olarak gösterdikleri bir sanat. Tabii, beslenmeyi, açlık duygusunu bastırmak ya da canın çektiği şeyleri yemek içmek olarak görmeyenler için. Peki nedir beslenme? Nasıl sağlıklı beslenilir? Çocukların beslenmesinde dikkat edilecek noktalar nelerdir? B Bu ve bunun gibi beslenmeyle ilgili pek çok sorunun yanıtını, Hacettepe Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü öğretim üyeleri Prof. Dr. Perihan Arslan ve Prof. Dr. Ayşe Baysal'ın hazırlamış olduğu "Doğumdan Yetişkinliğe Çocuk Yemekleri Çocuğun Bilinçli ve Sağlıklı Beslenmesi" adlı kitap yanıtlıyor. Prof. Dr. Perihan Arslan'la beslenme üzerine konuştuk. Yeterli ve dengeli beslenme nedir? Yeterli ve dengeli beslenmeyi açıkla Besin grupları Yeterli ve dengeli beslenebilmek için alınması gereken besin grupları ve miktarları şöyle: Grup 1: Süt ve sütten yapılan yiyecekler: Kalsiyum için en iyi kaynaktır. Süt, yoğurt, peynir, çökelek ile yapılan tatlılar bu gruba girer. Günde 13 porsiyon yenmelidir. Grup 2: Et, tavuk, balık, sakatat, yumurta, kuru nohut, fasulye, mercimek ve bu besinlerden yapılan ürünler. Protein, B vitaminleri, demir ve çinkodan zengindirler. Enerji de verirler. Her gün 2 porsiyon yenmelidir. Grup 3: Taze sebze ve meyveler: C vitamini gereksinimimizi karşılar. Her gün 45 porsiyon yenmelidir. Grup 4: Tahıllar ve tahıllardan yapılan yiyecekler: Temel enerji kaynağımızı oluşturur. madan önce, beslenmenin ne olmadığını açıklamak daha kolay olacak. Açlık duygusunu bastırmak ya da canın çektiği şeyleri yemek içmek değil beslenme. însanm, büyüme, gelişme, sağlıklı ve üretken olarak uzun süre yaşaması için gerekli olan öğeleri alıp vücudunda kullanabiimesi. "Yeterli ve dengeli beslenme" ise, vücudun büyümesi, yenilenmesi ve çalışması için gerekli olan besin öğelerinin her birinin yeterli miktarda alınması ve vücutta uygun şekilde kullanılması durumu. Ve doğal olarak bunun tersi durumunda, yeterli enerji oluşmadığı ve vücut dokuları yapılamadığından "yetersiz beslenmiş" oluyoruz. AÇLIKLA GELEN DENGESİZLİK Yetersiz ve dengesiz beslenmenin zararları neler? Yetersiz ve dengesiz beslenme birçok hastalığın doğrudan sebebi olduğu gibi, hastalıkların kolay yr'cjnnesinde ve ağır seyretmesinde rol oynuyor. Yeteioiz ve dengesiz beslenen bir kişinin vücudu mikroplara karşı dayanıksız. Yetersiz beslenmenin hüküm sürdüğü toplumlarda sosyal dengesizlikler de olağan şeyler. Karnı aç, vücut organları az gelişmiş, çalışma enerjisi olmayan bir kimse başkai sının malına göz koyar. Ekmeği olmayan, ekmeği çok olandan çalmak ister, bu istek onun en doğal gereksinmesini karşılamak içindir. Dengeli beslenmek için ne yapmak gerekir? Insan gereksinmesi olduğu besin öğelerini tartarak alamıyor, doğal besinlerle karşdıyor. Besinlerimiz içerdikleri besin öğelerinin türleri ve miktarları yönünden farklı. Bazı besinler proteinden, bazıları herhangi bir vitamin açısından zengin. Doğru beslenme alışkanlığı çocuklukta kazanılıyor. Her besini yeme olanağımız da yok. Bu nedenle, besinlerimizi, besleyici değerleri yönünden 4 grup altında topluyoruz. Bir grup içinde yer alan besinler birbirinin yerini tutuyor. Ve eğer günlük beslenmemizde her gruptan bir besin bulunuyor ve bunların miktarı gereksinmemize uygunsa, yeterli ve dengeli beslenmiş oluyoruz. Sağlıklı beslenme küçükliikten kazanılan bir alışkanlık. Ama kızartma, çikolata gibi yiyecekler varken, çocuklara sebze ve meyve yedirmek pek de kolay değiL Erken çocuklukta başlayan besin seçme, bazı besinleri sevme, bazılarını sevmeme davranışı yetişkinliğe kadar sürebiliyor. Bu tür davranışı edcileyen faktörlerin başında aile çevresi, medya, arkadaşları ve hastalıklar geliyor. Küçük çocukta henüz dengeli beslenme yeteneği gelişmediğinden, çocuk büyükleri tarafından verilen yiyecekleri alıyor. Bu nedenle ailenin bilinç düzeyi çocuğun doğru beslenme alışkanlığı geliştirmesinde büyük önem taşıyor. Anne sütünden sonra başlanan ek besinlerin türü ve özelliği çocuğun besin seçiminde önemli. Değişik tattaki yiyeceklere alıştırma, çocuğun tat yönünden ayınm yapmasını önler. Çocuklukta kazandan doğru beslenme alışkanlığı ileriki yaşlarda sağlığın korunması ve kaliteli bir yaşam sürdürülebilmesi için önemli. Günümüzde yetişkinlikte ölüm nedenlerinin başında gelen kalpdamar hastalıkları ve diğer birçok kronik hastalığa zemin hazırlayan şişmanlık çocuklukta kazanılan hatalı beslenme alışkanlığı ile ilintili. Bu yüzden çocuğun sağlıklı büyüme ve gelişmesini sağlamak için bilinçli beslenme sisteminin uygulanması gerekiyor. •