Katalog

Dünyanın bütün şairlerinin, geleceğin şairlerinin çarpışmak zorunda oldukları yaman bir rakip! Andrey Voznesenski! Şiirler yazılmaz - öyle oluşuverir/ duygular gibi ya da zamanla,/ Neysek oyuz işte. ‘Nesiniz?’ demezler mi?/ Sarsılırız, günün batışı gibi./ Ruh - kör bir katılımcı./ döner başımız bir anda/ Bir araba son hızla yarışa kalkar Yazmadım -öyle oluşuverdi. (1973). gibi.// Kimsiniz? Diyelim bir yanlış yaşam,/ Alçıdan bir kalıp İşin içinde elbette “Şair olmamak da var” der şair; ama şair yağmurluklu Venüs’e,/ Bir sığırcık, horoz türküleri dilinde,/ Ve olunuyor işte. Pek çok şey şair olduruyor: mimarken şair olmuş bir adam.” (Çeviren: Mehmet H. Doğan, T. Gönenç, İyi Şeyler, 1992) “Şair olmamak da var/ ne ki, insan dayanamaz, anla,/ kapılarda sıkışan/ ışık demetinin çığlığına” (1976) Şiirlerini stadyumlarda, geniş salonlarda, kalabalıkların önünde “Kimiz biz” diye soruyor, yanıtını da kendisi veriyor: okurken Voznesenski, insanın sorunlarını, toplumsal yaşamdaki olumsuzlukları, siyasi baskıları, özgürlüklerin kısıtlanmasını, “Kimiz biz? Sıradan mı, yüce mi?/ Yok öyle şey, şair kanı bilgin kanı diye./ Dehâ kandır yeryüzünün dolanır gezegeni./ Bir dünyada olup bitenleri, yüreğin yakasına yapışan aşkı ve şairsiniz siz ya da bir cüce.// Aşılanmışız zaman karşı yaşanan acıları ve daha neler neleri haykırıyordu! USTASI BORIS PASTERNAK! GÜLTEKİN EMRE Mimar ve ressam olmak isterken de şiir yazar. Ama daha çok resim yapar. Şiir, onda “buzlar altında akan bir nehir za’nın şairi Andrey Voznesenski’yle (1933 / gibi” akıyordur içinde. 2010) Berlin’de tanıştım. Kentin önemli sanat İlk şiirini, çok sevdiği ve şiirlerinden etkilendiği Boris O merkezlerinden Berlin Sanatlar Akademisi’ndeki Pasternak’a yollar. Pasternak genç şaire şiirlerini öven şiir okumasında, dilimize Mehmet H. Doğan ve Turgay bir mektup yazar. Böylece Pasternak’tan hiç ayrılmaz, Gönenç’in çevirdiği ve Ada Yayınları’nca Nisan 1981’de onun şiirinden de kopmaz, hep izini sürer. Çünkü “tek yayımlanan Oza kitabını imzalatırken şiirden konuştuk bir ustası”dır Pasternak. süre. Ve elbette Nâzım Hikmet’ten. “Göğü okuyorum, bütün ruhumla dikkat kesilerek/ Bana kitabını imzaladı ve arka kapağa da adresini yazdı. “Ben+Sen -yazısıyla dolu her yer/ Okuryazarlığı olmayan Ama ne yazık ki görüşemedik, haberleşemedik, yazışamadık mimarlar, güçlükleri yenerek/ göğe bir çarpı işareti bir daha. çizdiler.// ‘Doğan+bulut’ - yazısı var üstünde alanın/ ÇOK FARKLI BİR ŞİİR OKUYUŞU: Dağ+kent. Uzaklık-uzaklık/ +ağaran hüzün,/ +altın GIRTLAKTAN, TEATRAL! belirsizlik.// V. Ay+Güneş akşama doğrudur,/ buğdayların İlk kez bir Rus şairinin çok farklı şiir okuyuşuna tanık çizgisiyle altı çizilmiş olarak./ ‘Ben+Sen’ ufukta durur/ olmuştum. ‘gökyüzü+ben+aşk.’” (Göğü Okuyorum) Gırtlaktan, teatral ve imgelere, dizelere göre değişip Onun şiir okuyuşuna tanık olmuş biri olarak Mayakovski duran ses tonlarıyla izleyicileri büyüleyen Voznesenski’nin geleneğini sürdüren Voznesenski için şu yorum da şiirlerinin etkileyiciliğine kapılmamak mümkün değildi. dikkat çekici: Daha sonra bütün şiirlerini hem Rusçasından hem de “Rusya’da şairin ve halkın karşı karşıya gelmesi canlı Almancasından okudum. bir görüntüdür. Özellikle Voznesenski, şiir okuma sanatını Onun dirençli, eleştirel, insanı ve toplumsal sorunları adeta bir ayin haline getirmiştir. ele alan şiirleri, sahnede şiir okurken duruşu sık sık aklıma Voznesenski’nin sahnede görünüşü ilk bakışta fazla geliyor ve şiirlerini yeniden okuyorum. etkileyici değil: İncecik, dal gibi, beceriksizin birisi; İkinci Dünya Savaşı’nın acılarını yaşamış bir toplumda mikrofonun önünde, gırtlak kemiği bir aşağı bir yukarı büyüyen Andrey Voznesenski, Pasternak’tan el almış bir şairdir. oynayarak, kopan alkışın ve çığlıkların ağır yükünü taşımak Onun şiirleriyle yetişirken bir yandan da Goya’nın ister gibi bacakları yana açılmış durur. resimlerinden de etkilenmiştir. Biraz sonra güçlü, eğitilmiş bir sesle hemen hiç durmadan Onun için “Goya’ım Ben” der, o unutulmaz şiirinde bir ya da iki saat ezberden şiir okur. Acemiliği kaybolur. acılara bürünüp: ‘O güne kadar Rusya’da duyulmamış bir dilin su “Göğü okuyorum, bütün ruhumla Goya’yım ben/ Çıplak gibi akışına’ (Oza çevirisinin önsözünden) tanıklık eder şunları söylüyor şair: “Benim şiirlerim bir günce gibidir. Bu tarladan, düşmanın çelikten kalemiyle/ oyulmuş gözlerimin izleyiciler coşku, heyecan, sinirleri gerilmiş halde.” günceye şair hissettiği, gördüğü, izlediği, eleştirdiği her şeyi kraterleri/ Acıyım ben.// Şiirlerindeki ses etkileyicidir. Toplumsal eleştiriyi de yerli yazar. Sevgiyi, aşkı, günlük hayatında etkilendiği olayları... Diliyim ben/ savaşın, sönmeyen koru şehirlerin/ 1941 yerinde kullanır. Argo ve eleştiri aynı potada yer alır dilinde. Tabii bu günlük yaşam içinde politika da size dokunur ve yılında, korda/ Açlığım ben// Gırtlağıyım ben/ Gövdesi Yüksek sesli anlatımıyla da Mayakovski’ye bağlılığını onları da yazarsınız. tek başına bir meydanda/ bir çan gibi çalan/ asılmış bir sürdüren ustanın şiirlerinde “makineler, havaalanları, Kulağa hitap eden şiirden çok, görsel şiir yazmaya kadının/ Goya’yım ben// av partileri, beatnikler, zenciler, yollar, bisikletler, tutucu başladım. Elit insan istiyordum. Şiir konuşan, tartışan, Ey gazap üzümleri/ Savurmuşum küllerimi batıya/ eleştirmenler, dar kafalı politikacılar, dünyanın geleceğini teknik anlayan insanlar yanımda olsun istedim.” çağrısız konuğum!/ ve çakmışım yıldızları her şeyi gören/ ilerlemede bulan insan-sevmez bilim adamları vb.” yer alır. unutmayan gökyüzüne/ çiviler gibi/ Goya’yım ben. (1959 / Ama onun şiirinde temel taşları insan ve sevgi, hep var Böylece daha güç, daha ayrıntılı, anlaşılması daha zor Çeviren: Mehmet H. Doğan, T. Gönenç) olmuştur en insancıl en duygulu bir biçimde. Şiiri için şiirler yazar farklı bir atılım olarak. >> 12 28 Ağustos 2025