Katalog

Kim kimi kontrol ediyor dersiniz? Fatih Tuncay, ilginç, yer yer şaşırtıcı, baştan sona korku duygusuyla örülü anlatısında birlikteliklerini ezberlerimiz içinde anlamlandıramayacağımız iki kavramla (karanlık ve gölge) çıkıyor karşımıza. Sıkı dokulu, merak ve heyecan duygularını başarıyla harmanladığı distopik anlatısında ulaştığımız son doruk “yapay zekâ”nın yanı sıra sanki inatla yaya kaldığımız kuşaklar arası ilişkiler üzerine de düşünmemizi bekliyor. Yaşadığımız çağa “teknoloji”, “bilişim”in Y. BEKİR YURDAKUL yanında “hız çağı” demelerimizin altında biraz hatta bütünüyle teknolojinin ulaştığı apay Zekâ Karanlık Gölgeler’i yer (onu ulaştırdığımız) nokta yatmıyor mu? yer teknolojiyle ilişkimin boyutlarını O hıza ayak uydururken çoğu zaman Yaşan bir şaşkınlıkla, arada özellikle farkında bile olmadan ıskalamıyor muyuz yakın geleceğimiz bağlamında korkuya yaşamı? kapılarak kimi anlar şaşkınlık içinde, bazen de kaygı duyarak okudum. Evet, YA DUYGULARIMIZ? UNUTACAK farkındayım elbette bir kurgu yapıtla baş MIYIZ ONLARI? başa olduğumun. Şimdi sözü buraya getirince tiyatro- Gelin görün ki okuma yolculuğumda muzun büyük adı Müşfik Kenter’in, Erol beni sıklıkla bu gerçekliğin dışında dü- Onur’un “Hayat Iskalamayı Affetmez!” şiiri- şünmeye, tedirginliğe taşıması da anlatı- ni yorumlayışı geldi aklıma. nın gücünden geliyor. Birkaç dizesini anımsatmak isterim: “Hangi tuş daha etkilidir ki sıcacık bir gü- NEREDEN NEREYE? lüşten ya da hangi program verebilir bir Söz konusu yapay zekâ olunca ister ağaç gölgesinde uyumanın keyfini? Copy istemez bütün bir insanlık tarihini de göz paste yapabilir misiniz dalgaların sahile önünde bulunduruyorsunuz. vuruşunu?” İyimser bir tahminle 300 bin yıldır var Teknoloji yaşamı kolaylaştırdıkça doğa- olduğumuz şu gezegende bugün dan, birbirimizden uzaklaşıyoruz. Sorula- eriştiğimiz nokta, özellikle son 100 rımıza teknolojinin hazır verilerine yaslanıp Görsel: YAPAY ZEK yılda aldığımız yolu düşününce yanıtlar arama kolaylığı sorularımızı, ara- nereye doğru koştuğumuz (belki yışlarımızı, merakımızı, ilişkilerimizi ve ime- ve dayatmalar, yanı başımızda olup de savrulduğumuz demek daha cemizi de almıyor mu elimizden? bitenlere ilgisizliğimiz üzerine de doğru), bana sorarsanız ezici Teknolojiye yaslanmalarımız bizi yüzeyde kalma- çoğunluğumuz için bu bilinmez düşünelim istiyor. nın rahatlığıyla atıl kılarken kullandığımızdan kuşku Dört arkadaşın heyecanla başladığı üzerine düşüncelerimiz de eşlik duymadığımız teknoloji büyük bir boyun eğişle alıp oyun, Ege’nin ansızın çevrimdışı olu- ediyor yakın uzak geleceğe ilişkin bizi kendi bahçesinin duygulardan uzak sığlığına böylesi distopik yapıtlarla yola şuyla anlamsızlaşır. Salih, üç kişilik tutsak etmiyor mu? çıktığımızda. yeni bir oyun önerir. Evet, bilişim alanında, teknolo- Bu arada Ege, annesi odasına YAPAY ZEK HER YERDE… jide özellikle de son elli yılda akıl- girince oyundan çıkmak zorunda kal- Fatih Tuncay, “Gizemin derinliklerine indikçe lara durgunluk verecek bir hızla mıştır. Bir özür notu yazar evde yalnız yüzeyin ötesindeki gerçekleri keşfetmeye başlarız. büyük mesafeler kat ettik. Yakın olmanın tadını çıkaran Salih’e. Sabah Sorular ve cevaplar, bu süreçte bize kılavuzluk geleceğin tedirginlik yaratmasının eder. Her soru, bilinmeyenin kapısını aralar; her erkenden simit alıp kapısında bitece- ilk nedeni bu, doğru. ğini belirtir. cevapsa o kapıların altın anahtarlarıdır” derken Ancak bundan daha tedirginlik Biri kahve yapmak, biri yemek için “evrenin labirentinde birer yıldız gibi parıldayan verici bir gerçek de insanın (bili- sırlarla dolu yaşam”ı keşfetmenin heyecanında bu- mola ister. Salih’in de su almak için min) eriştiği gelişkinliğin yine in- luşmaya bekliyor hepimizi. kalktığı bilgisayarının ekranı kapanıp açılır. Sonra- san eliyle en çok da insanın ve parçası olduğumuz Kadim çağlardan saklanıp gelen gizlerle uzak sında bir dizi tuhaflık birbirini izler. doğanın zararına kullanılması. geleceğin vaat ettikleri arasında heyecan dolu bir Sabahın erken saatinde simitlerle kapıda biten Yeni araçlardan, fırsat ve olanaklardan geniş koşu sunuyor. “Her okumada farklı bir anlamın açı- Ege, Salih’in açık unuttuğunu düşündüğü kapıyı kitlelerin yararlanması nasıl epeyce geç gündeme ğa çıktığını, her yanıtın yeni sorular doğurduğunu” aralayıp içeri girer ancak Salih evde değildir. Orta- geliyorsa bunca değişikliğin ilişkilerimize, yaşama aklımıza not edelim istiyor. lık da dağılmıştır. bakışımıza, sorun çözme becerilerimize yansıma- Taş ya da ağaç parçalarıyla hesaplamayla çıktığımız Bugün tartıştığımız konu yapay zekânın nereye sında da aynı yavaşlık buradayım diyor. yolda hesap makinelerine, bilgisayarlara, telefonlara kadar gelişebileceği, aramızdaki farkın ne kadar uzanırken yapay zekâ beklentilerin çok ötesinde bir kapanacağı, veri girişi ve program ötesinde bir be- HER ŞEY MASUM GÖRÜNEN hızla hem de yaşamımızın her alanına giriverdi ses- ceri sağlayıp sağlayamayacağı. BİR OYUNLA BAŞLADI sizce. Belki o kahkahalarını biz duymadık. İnsanlığın bilimde yakaladığı her aşamayı ede- Fatih Tuncay, okurunu dünyanın farklı Yapay zekânın algoritması, en derin zaaf ve ar- noktalarından dört arkadaşın; Brezilya’dan biyatın genellikle çok önceden söylediğini düşü- zularımızı analiz edebilir mi bir gün ve bunu ister nünce Fatih Tuncay’ın Karanlık Gölgeler’ini aslında Lucas, Yunanistan’dan Nefeli, Türkiye’den Salih miyiz? Karanlık Gölgeler biliyorum size çok şey tam da bu gözle irdelemek ve şu soruya -tıpkı ve Ege’nin bilgisayar oyununda buluşmalarıyla söyleyecek. n çıkardığı yolculukta bütün bu sorulara yanıt Tuncay gibi- yanıt aramalıyız: ararken kuşaklar arası iletişimde düştüğümüz Kim kimi kontrol ediyor bugün? Ya yarın? İnsan Yapay Zekâ Karanlık Gölgeler / Fatih Tuncay açmazlar, eğitim yaklaşımlarımızdaki kör ezberler nereye kadar kontrolünde tutabilecek teknolojiyi? / Bilgi Yayınevi / 200 s. / 14+ / 2025. 14 21 Ağustos 2025