Katalog

RİFAT ESEN’DEN ‘İKİNCİ VATAN: GENÇ CUMHURİYET’E SIĞINANLAR (1933-1953) - DERİN İZ BIRAKAN MÜLTECİ ALMAN BİLİM, SANAT VE KÜLTÜR İNSANLARI’ ‘Bu saygın insanlar genç Cumhuriyeti, memleketleri, ‘ikinci vatanları saydılar!’ vatanları” saymış, bağlanmış, öğren- RAFET ERDEM cilerini de “çocukları” olarak bağırla- rına basmış, tüm bilgi ve deneyimleri- “ATATÜRK’E ‘BİR OKYANUS KADAR’ BORÇLUYUZ!” ni aktarmışlardır. Kitabı yazmanızın ana nedeni nedir? n Saygın kişilikleri ve paylaştıkla- Biz, onurlu ve saygın Cumhuriyetçi bir aileyiz. Geldi- rı bilgi ve deneyimleriyle öğrencile- ğim noktayı çok çalışmanın yanı sıra “kimsesizlerin kim- ri, çalışma arkadaşları, toplum ve hü- sesi” olan Cumhuriyet’e borçluyum. Ulus olarak da, kümet üzerinde etkileri bugüne kadar Cumhuriyet’e ve kurucusu Atatürk’e “bir okyanus kadar” süren kalıcı izler bırakmışlardır. borçluyuz. Cumhuriyetimizin sonsuza kadar yaşaması için Ülkemize yaptıkları hizmetler ko- n bu borcun kuşaklar boyu manevi bir miras olarak kuşaklar nusunda neler söylersiniz? boyu sonsuza kadar sürmesi gerektiğini düşünüyorum. İstanbul Üniversitesi ve İstanbul Gü- Ülkeme uzun yıllar hizmet ederek borç ödemekle birlik- zel Sanatlar Yüksek Okulu sonra da An- te bunun yeterli olmadığını hep düşünürüm. Bu borçtan bir kara Üniversitesi’nde tıp, eczacılık, diş damla daha ödemek ve küçük bir aydınlanma ışığı yakmak hekimliği, hukuk, iktisat, mimarlık, fel- için bu kitabı yazmaya karar verdim. Özellikle Cumhuriye- sefe, coğrafya, yabancı diller vb. alanlarında bilimsel temel- tin ve onun kurucu değerlerinin çok yönlü bir saldırı ve teh- lere dayalı sağlam bir yapı kurmuş, bu alanlarda dünyaca ta- dit altında olması bu süreci hızlandırdı. nınmış Türk bilim insanı yetiştirmiş ve Türkçenin bilim dili ‘GENÇ CUMHURİYET, BİLİMSEL YÖNTEMLERİ olmasında büyük hizmetler vermişlerdir. İVEDİLİKLE KULLANMAK ZORUNDAYDI’ CUMHURİYETİMİZİN 100. YILINA ARMAĞAN Genç Cumhuriyet söz konusu mülteci Alman bilim, n KİTABIN TELİF GELİRİ ÇYDD’YE BAĞIŞLANDI! sanat ve kültür insanlarını neden tercih ve davet etti? Kitabınız okuyucular tarafından nasıl karşılandı? Akla ve evrensel bilim üzerine bir “kültür devleti” olarak n Kamuoyunda hak ettiği bilinirliğe sahip olmayan bu ko- kurulan genç Cumhuriyet, Osmanlı’dan ağır mali borçla- nunun bütün yönleri ile oldukça kapsamlı olarak, kısa bir rın yanı sıra çok düşük eğitim, ilkel koşullarda ve düşük ve- lantı sonucu bir mucize gerçekleşir: Hitler ve Nazi rejimi- süre önce kaybettiğimiz, bu sürecin canlı tanığı ünlü Süme- rimlilikte üretim yapan, tabuların hakim olduğu tarımsal bir nin işlerinden ve ülkelerinden kovduğu için Cenevre’ye sı- rologumuz Muazzez İlmiye Çığ’ın yazdığı oldukça anlam- toplum, yoksulluk, yaygın hastalıkları vb. miras olarak dev- ğınan ve kendilerine güvenilir bir ülkede iş arayan çok sa- lı önsöz, kitabımızın Cumhuriyetimizin 100. yılına arma- ralmıştı. Bunların çözümü ise ancak ve ancak bilimsel yön- yıdaki bilim insanı ile genç Cumhuriyetin beklentileri birbi- ğan olarak yayımlanması ve telif gelirlerinin Çağdaş Yaşa- temlerin ivedilikle kullanılmasına bağlıydı. ri ile örtüşür. mı Destekleme Derneği’ne (ÇYDD) tarafımdan bağışlanmış Ancak ülkenin tek üniversitesi konumunda olan İstanbul Da- Liyakat usulüne göre yapılan değerlendirmeler sonunda olmasının birleşik etkisi ile büyük ilgi gördü, bir başvuru ki- rülfünunu, genç Cumhuriyetin ihtiyacı olan nitelikli insan ye- seçilen 40 saygın bilim insanı ile yapılan 3 ve 5 yıllık süre- tabı olarak değerlendirildi. tiştirme görevini yerine getirememişti. Çünkü dini ağırlıklı eği- li sözleşmelerde, bu bilim insanlarının tam gün çalışmaları, Bu kişiler arasında, kısa bir süre önce kaybettiğimiz Mu- tim veren bu kurumda görev yapan öğretim üyelerinin çoğun- 3 yıl içinde Türkçe öğrenmeleri, derslerini Türkçe vermele- azzez İlmiye Çığ ile Can Kıraç, DPT eski müsteşarı Dr. Ali luğu hem Cumhuriyete karşıydı hem de kapasiteleri yetersizdi. ri, Türkçe kitap yazma ve yayın yapmaları ve hükümete da- Tigrel, Türkiye Hahambaşı İsak Haleva, Federal Almanya Bunun üzerine hükümetin aldığı kararın, İsviçreli eğitim nışmanlık yapmaları yer almıştır. Cumhuriyeti Ankara Büyükelçisi Jürgen Schulz, eski parla- uzmanı Prof. Malche’ın raporundaki öneri ile örtüşmesi so- DERİN VE KALICI İZLER BIRAKTILAR’ nunda 31 Mayıs 1933’de alınan bir kararla İstanbul Darül- menter Enis Tütüncü, Dr. Serdar Şahinkaya, Yakın Kitabevi Bu bilim, sanat ve kültür insanlarının ülkemize yap- fünunu 31 Temmuz 1933’de kapatılarak 01 Ağustos 1933’te sahibi Levent Salıcı da bulunmaktadır. n tıkları hizmetler ve bıraktıkları izlerden söz eder misiniz? Kitabımızın ilk baskısı, piyasaya çıktığı ilk 10 gün içinde, İstanbul Üniversitesi kuruldu. Darülfünun kadrosu bilimsel yeterlilik yöntemine göre Önce yabancısı olarak geldikleri ülkemize ve onun kuru- ikinci baskısı Eylül 2023’de tükenmiş, genişletilmiş ve göz- cusuna saygı, sevgi ve şükran hisleri ile dolu olan bu saygın değerlendirmeye tabi tutulmuş, bu niteliklere sahip az sayı- den geçirilmiş 3. baskısı ise Ekim 2024’de Cumhuriyetimi- insanlar, dil, din, kültür, mülteci olarak çalışma gibi zorluk- daki kişinin kadrosu İstanbul Üniversitesi’ne devredilmiştir. zin 101. yılında Cumhuriyet Kitapları tarafından okuyucu- Ancak sayının azlığı ihtiyacı karşılamadığından bu açığın lara rağmen genç Cumhuriyetin sağladığı sağladığı cömert larla buluşturuldu. Bu başarı, Cumhuriyete ve onun kurucu- yurt dışından yetişmiş nitelikli kadrolarla tamamlanması ka- çalışma olanakları ile kısa zamanda bizden birileri olmuş, su Gazi Mustafa Kemal Atatürk’e artan bir eğilim ile sahip rarı alınmıştır. Bu kararın alındığı günlerde tarihsel bir rast- samimi hislerle genç Cumhuriyeti, “memleketleri”, “ikinci çıkan Atatürkçü ve Cumhuriyetçilere aittir. n ÇAĞDAŞ EĞİTİM, SANAT VE KÜLTÜRDE ‘TÜRK MUCİZESİ’NİN ANATOMİSİ! bir örneği yoktur. Cumhuriyet tarihinin ilk üniversitesi olan İstanbul Üni- DR. ALİ TİGREL versitesi, bugün ülkemizde kurulmuş olan çok sayıdaki üni- Rifat Esen’in uzun bir araştırma ve değerlendir- me döneminden sonra kaleme aldığı İkinci Vatan: Genç versitenin de ana bilimsel beslenme kaynağı olmuştur. “Mucize” olarak nitelendirdiğim olay, genç Türkiye Türkiye’de yetişmiş çok sayıda akademisyen, doktor, hu- Cumhuriyet’e Sığınanlar (1933-1953) - Derin İz Bırakan Cumhuriyeti’ne 1933 ile 1953 yılları arasında sığınan kukçu, iktisatçı, mimar, müzisyen ve sanatçı; mülteci Alman Mülteci Bilim, Sanat ve Kültür İnsanları adlı kitap, Cumhu- ve derin iz bırakan mülteci Alman bilim, sanat ve kültür in- bilim insanlarının söz konusu dönemde kurulan İstanbul Üni- riyet tarihimizin belki de en reformist, en akılcı ve en sağdu- sanlarının öyküsüdür. versitesi dahil diğer çağdaş kurumlar üzerinden bıraktıkları mi- yulu dönemine ışık tutan çok önemli bir yapıttır. Cumhuriyetimizi kuran ve modern Türkiye’yi inşa eden bü- rastan beslenmiş, beslenmeye de devam etmektedir. Cumhuriyetimizin yüzüncü yılına armağan edilen, önsö- yük önder Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün, O’nun aydın eğitim Bu değerli insanlar Atatürk’ün takdirini kazanmışlardır. zünü Muazzez İlmiye Çığ’ın kaleme aldığı, tüm telif gelirle- bakanları ve eğitim kadrosu ile genç Türkiye Cumhuriyeti’ne Türkiye’ye derin minnet ve şükran duymuşlardır. Büyük rinin yazarı tarafından eğitim amaçlı vakıf ve fonlara bağış- sığınıp bu toprakları “ikinci vatan” belleyerek hizmet eden hayranlık besledikleri Atatürk’ten her zaman büyük bir say- lanan, bir yıl gibi kısa bir süre içinde üçüncü baskısı Cum- ve kalkınma altyapımıza büyük katkılar sağlayan söz konusu gı ve övgü ile bahsetmişlerdir. huriyet Kitapları tarafından yayımlanan bu kitap okunduk- mülteci Alman bilim, sanat ve kültür insanlarının hikayesini İki tarafın yanı sıra, bilim, sanat ve kültür dünyası için sa- tan ve layıkıyla değerlendirildikten sonra Atatürk’ün bu ülke bir mucize olarak nitelendirmemin nedeni şudur: yısız yarar sağlayan bu çaplı bir çakışmanın dünya tarihinde için yaptıklarının önemi daha da iyi anlaşılacaktır. n 10 9 Ocak 2025