Katalog

BÜKE URAS’TAN MERHABA azıda yaşanmışlık duygusu- ‘Büyükada: nu bize taşıyan yazarlardandır. Y Günümüz dünyasının akışkan ritmi, insan ilişkilerindeki gelgitler, Moris Danon Koleksiyonu’ bazen yüzeysel, bazen de derinlikle yaşanmışlıklar anlatılarını çevreleyen Büyükada tarihi, kahramanlar ya da askeri dehalar tarafından ortaya konmaz. Tersine, tarihine yön gerçekler olarak karşımıza çıkar. verenler sürgünler, muhalifler ve kaybedenlerdir. Büyük kültürel ve demografik değişikliklere karşın Yolunu ilkten şiir, çeviri ile sınaya- Osmanlı modernleşmesinin 19. yüzyılın ortalarından itibaren göz alıcı yansıması olmuştur. rak açar. Bir tür yazmayı keşfediş de Moris Danon’un bir araya getirdiği, büyük kısmı 19. yüzyılın ortalarından 20. yüzyılın ikinci çeyreğine denebilir onun için. Yazarak geldiği uzanan fotoğraflar, el yazmaları, ithaflı ilk baskılar gibi parçaların ortak noktası Büyükada’ya ait noktada artık şunu diyecektir: “Yazdığım şeyler kendilerini bana olmalarıdır. Büyükada: Moris Danon Koleksiyonu (YKY), Büke Uras’ın, Büyükada’nın siyasi-sosyal dayatıyorlar; benim seçimim değil ya- tarihi ve uluslararası kimliğini, ada ruhunu ortaya koyduğu metinleriyle bütünlenen yetkin bir kaynak. ni. Bence hakikaten önemli olan tek şey, söylenmesi gereken şeyi ifade “Tecrit Üzerine: Coğrafyanın İlahi Yorumu” Z. DOĞAN KORELİ etmek. O şey gerçekten söylenme- başlıklı ilk bölüm, fetih öncesi dönemde şöhretli si gerekiyorsa, kendi formunu da ya- sürgünleri ve Rum Ortodoks manastırlarının ku- angi coğrafyada bulunursa bulunsun ada- ratacaktır.” rumsal örgütlenmelerinin Büyükada üzerindeki lar, doğaları ve mümkünse ana karaya ya- Kuşkusuz önde gelen özel- belirleyiciliğini konu alıyor. H kınlıkları gereği efsanelere, mitlere ve sa- liklerinden biri de yazdıkları is- Bu bölümde takımadanın bir zamanlar parçası kinlerine yönelik yaratılmış söylencelere izin ver- ter New Jersey’de, Manhattan’da, olan ve Maltepe açıklarındaki iki adacıktan olu- meye yatkındır. Oysa İstanbul’un hemen dibinde Brooklyn’de geçsin ister anlatının şan Vordonisi’nin 1010 yılındaki şiddetli deprem- uzanan Prens Adaları’nın varoluş hikâyeleri, mi- de Patrik Photios’un inşa ettirdiği manastırla de- merkezi Paris ya da Provence veya tolojiye ve epik metinlere dayanmıyor. Kadim top- nize batarak haritadan silinişine de değiniliyor. Kaliforniya olsun, daktilosunun tuş- rakların merkezinde yer almalarına karşın İstanbul - “Kimlik Üzerine: Sayfiyenin İcadı” bölümün larından hayata geçen kişilerin belirli adalarının tarihine, kurucu mitler eşlik etmiyor. de, 1846’da ulaşımda buharlı vapurların kullanıl- bir ülkenin, bir yörenin, bir şehrin in- Prens Adaları’nın lideri konumundaki Büyü- masıyla yüzyıllarca ırk ve ulus temelli ayrışmayı sanları olmayıp salt insan olmalarıdır. kada da kurrmaca ütopyaların mekânı değildir, olanaklı kılan fiziki kopukluğun anlamını yitirmesi Yaşamla, değer ölçütleriyle, baş- her zaman fanteziden çok gerçeğe bağlıdır. işleniyor. Ada’nın Rum karakterinin çözülme süre- ta askere gitmeyi reddettiği ve bütün ci, geleneksel yerel kültürün âdet ve geleneklerinin BİR SÜRGÜN YERİ, MUHALEFET gençlere reddetme çağrısı yaptığı Vi- dönüşerek sayfiye kimliğiyle yerel kültürün ulus- ALANI! etnam savaşı olmak üzere ülkesinin lararası değer kalıplarına yaklaşması ele alınıyor. Bu bağlılığı ve imparatorluk başkentiyle kurdu- ve toplumunun yakın tarihiyle yüzle- “Yanılsama Üzerine: İmparatorluğun Sonunda Büyükada” baş- ğu simbiyotik ilişki, adayı merkeze alan tarihsel olayları sıklaştırıp şerek, hesaplaşarak günümüz Ame- lıklı üçüncü bölümde, geleceğe ilişkin iyimserliğin mimarlık üze- sakin bir balıkçı yerleşimi kimliğinden kontrolü kolay, ideal bir sür- rikan edebiyatının en önemli yazarla- rindeki etkisi ve büyük emlak yatırımları işleniyor. Ayrıca Osman- gün yeri, aktif siyasetten itilenlerin zorunlu ya da gönüllü sığınağı, rından biri oldu. lı astronomi tarihine katkı sağlayacak belgeler ışığında Ada’da or- dolayısıyla payitahtın bir muhalefet alanına evrilmesine ve yüzyıl- Özümsenmiş kültür birikimi ve ödün- taya konan gök bilim çalışmaları ve Büyükada konulu edebiyat de- larca bu niteliğini sürdürmesine olanak tanıyor. süz dünya görüşünün sonucunda ne neyimleri ve yazın insanları makalelerde yer buluyor. 1840’ların sonundan başlayarak buharlı gemilerin kullanıma su- 1877 gibi geç bir tarihte dahi, ay tutulmasında İstanbulluların diyeceğini iyi bilen dolambaçsız anla- nulmasıyla refahın hâkim olduğu bir Osmanlı sayfiye yerleşimine damlara çıkıp gökyüzüne ateş açması, tencere tava çalması, uza- tımı, akıcı biçemi ve canlı betimlemele- dönüşen yeni kimliği, yerli sakinlerinin belirleyiciliğinden çok, kış- yın bilinmezliğine yönelik kitlesel dışavurumu gösteriyor. riyle Amerikan edebiyatının olduğu ka- ları İstanbul’da yazları ikamet edenlerle tanımlanıyor artık. Büyükadalı koleksiyoner ve araştırmacı Moris Danon’un ada- dar dünya edebiyatının da vazgeçile- ‘CUMHURİYET DÖNEMİ’NDE BÜYÜKADA’ daki unutulmaz günlerini zihinlerde canlandırma tutkusuyla baş- meyecek ve unutulmayacak yazarları Hukukçu Lewis Mizzi’nin adadaki yazlığına eklettiği kulede ilk layan koleksiyonu, zamanla ada tarihinin en eski dönemlerine ka- arasında yerini aldı amatör astronomi çalışmalarının yapılması, batıl inançlar ve içgü- dar uzanan her türlü belgeyi sunduğu büyük bir arşive dönüşüyor. Kısa süre önce yitirdiğimiz usta ya- düsel korkularla yaşayan ada insanı için pozitif bilimlere sempati Danon’un büyük arşivi; Büke Uras’ın, Büyükada’nın siyasi-sos- zar Paul Auster (3 Şubat 1947 / 30 Ni- açısından önemli bir adım oluyor. yal tarihi ve özgün uluslararası kimliğini ele alan metinleriyle bir Ayrıca yüksek profil kişilerin karşılaşma mekânına dönüşen san 2024) kapağımızda. Feridun Andaç araya gelince Büyükada: Moris Danon Koleksiyonu (YKY) adlı ça- Ada, “misafirler” üzerinden de inceleniyor. 20. yüzyılın ilk yılla- ve Seçkin Selvi’nin yazıları… lışma ortaya çıkıyor. Çalışmada, Danon’un titizlikle bir araya getir- rında imparatorluğun dağılması sonucunda; muhalefet, yenilgiler Z. Doğan Koreli’nin, Büke Uras’ın, diği ve çoğunluğu 19. yüzyıl ortalarından 20. yüzyılın ikinci çeyre- ve isyanlarla itibarsızlaştırılmış birçok diplomat, aristokrat ya da Büyükada: Moris Danon Koleksiyonu; ğine uzanan fotoğraflar, el yazmaları, ithaflı ilk baskılar gibi farklı aydın burada yaşamayı seçiyor ya da ikamete zorlanıyor. Kısıtlı Kerem Çalışkan’ın, Mahfi Eğilmez’ın parçaların ortak noktası Büyükada’ya ait olmaları. bir coğrafyada, bu denli önemli kişiliklerin ilişkiler ağı, çok güçlü Yeni Ekonomi; Nevra Yazıcı’nın, Sınırlı ve özel bir coğrafya üzerinden Osmanlıya ait temsil kod- bir kültürel alışverişe de olanak tanıyor. Platon’un Devlet; Hande Mir’in, Şeh- larının yenilenmesine ilişkin sunduklarıyla anlam kazanan kolek- Ada’nın yazın tarihi açısından dikkat çeken iki konuğu Recai- riban Kıraç’ın Metale Hayat Ve- siyon, kitaptaki anlatıların temelini oluşturuyor. zade Mahmut Ekrem Bey ve Halit Ziya Uşaklıgil’dir. Her iki usta ren Kadınlar; Miyase İlknur’un, Zey- Hem bu koleksiyonu oluşturan Moris Danon hem de kitabın ya- kalem, oğullarını kaybetmiş ve Büyükada’da acılarını dindirme- nep Taşdelen Tenteoğlu’nun Levan- zarı Büke Uras, birkaç kuşağa dayanan adalı kimliklerinin ve ada- ye çalışmışlardır. ten; İlkiz Kucur’un, Necdet Adabağ’ın nın yıllar içindeki değişimine tepkilerinin, belgeleri tarafsız yo- “Direniş Üzerine: Cumhuriyet Dönemi’nde Büyükada” başlıklı Yabancı; Nazım Mutlu’nun, Mus- rumlamalarının önünde bir engel oluşturmasına izin vermiyorlar. son bölüm, İmparatorluk sonrası yeni oluşumları ve muhalefeti konu tafa Gazalcı’nın Tıngı ve Y. Bekir Mimari yozlaşma ve sosyolojik dönüşümlere karşın Büyükada, edinirken Ada’nın değişen kimliğini tespite girişiyor. Yeni rejimin bir travma mekânı olarak ele alınmıyor. Nitekim kitap, eksiksiz bir Yurdakul’un, Alice Brière-Haquet’in kamusal ansımaları Saat Meydanı’nın dönüşümü üzerinden verili- Büyükada tarihi ortaya koymayı, yerel mimarlığın örneklerini tanıt- Memo ve Ay ile Cumhuriyet’in 100. yor. Son sürgün Lev Troçki’nin Büyükada günlerine, ilk kez ortaya maya girişen bir atlas oluşturmayı amaçlamıyor. Başlıca amaç yüz- çıkan belge ve fotoğraflar eşliğinde yorum getiriliyor. Yılında Türk Edebiyatı (Hazırlayan: yıllar, imparatorluklar, uluslar ve kültürler arasındaki ilişkileri ye- Ovidius’un “Her şey değişir, hiçbir şey yok olmaz” sözü en çok Ahmet Bozkurt) kitapları da bu sa- niden değerlendirme gücündeki ada ruhunu anlamak ve anlatmak. Büyükada’ya yakışıyor olabilir. Ada, tarih içinde pek çok ulus yımızda yer alan inceleme ve söyle- Koleksiyonda, adanın cazibesini odak alan gündelik yaşam gö- kimliğini ve kültürel zenginliği taşısa ve sürekli değişerek çoğalsa şiler. Mustafa Başaran’ın hazırladığı rüntüleri, devlet kontrolünden ve resmi protokolden görece bağım- da bu üretim Moris Danon Koleksiyonu’na ait arşiv malzemesi ve Bulmaca ile de düşün trafiği sürüyor! sız bir dünyanın ortak belleği yansıtılıyor. metinlerle birleştikçe yeniden gün yüzüne çıkıyor ve Ada’ya özgü Çalışma, zamandizimsel olarak sıralı 4 ana başlıktan oluşuyor. uluslararası kimliğini yansıtan bir anlatıma evriliyor. İyi okumalar… n lİmtiyaz Sahibi: Cumhuriyet Vakfı adına: Alev Coşkun l Yayın Yönetmeni: Gamze Akdemir l Tasarım: Bahadır Aktaş l Sorumlu Müdür: Aslan Yıldız l Yayımlayan: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık AŞ l İdare Merkezi: Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sok. No: 2, 34381 Şişli- İstanbul l Tel: 0 (212) 343 72 74 (20 hat) Faks: 0 (212) 343 72 64 l Uets: 25999 - 15079 - 37611 l Reklam Genel Müdürü: Esra Bozok l Reklam Rezervasyon: Tel: 0 (212) 343 72 74 Mail: reklam@cumhuriyet.com.tr l Baskı: İleri Basım Mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve Teknik Hiz. Tic. AŞ, Yenibosna Mah. 29 Ekim Cad. KITAP No: 11A/41 Bahçelievler - İSTANBUL. l Yerel süreli yayın l Cumhuriyet gazetesinin ücretsiz ekidir.